Helena Polewaczyk -przewodnicząca Oddziałowej Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży
Informacja dotycząca tajnej oświaty w byłym powiecie łomżyńskim.
Zagadnienia dotyczące tajnej oświaty opracował Pan Tadeusz Trembiński, wieloletni Inspektor Oświaty i Wychowania, a od 1978 r. przez kilka lat przewodniczący Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży. Materiały zebrał od żyjących nauczycieli tajnego nauczania, rodzin lub sąsiadów. Opisał je w „Księdze Pamiątkowej o tajnym nauczaniu w dawnym powiecie łomżyńskim w latach 1941 – 1945” oraz w „Martyrologii nauczycieli byłego powiatu łomżyńskiego w okresie okupacji niemieckiej w latach 1941 - 1945". Wyżej wymienione opracowania znajdują się w Zarządzie Oddziału ZNP w Łomży.
Na ich podstawie podaję :
Pod koniec okupacji na terenie byłego powiatu łomżyńskiego uczyło 226 nauczycieli na tajnych kompletach nauczania. Zajęcia odbywały się w 86 miejscowościach z 4725 uczniami / liczby przybliżone/.
Niemcy aresztowali 60 nauczycieli, z tego 31 zostało rozstrzelanych w Łomży i okolicznych miejscowościach, a 29 wywieziono w głąb Rzeszy, gdzie wszyscy zginęli. Łącznie zostało zamordowanych około 100 nauczycieli tajnego nauczania.
Nauczycielami TON byli między innymi (już nie żyją):
Zygmunt Filipczak, Anatol Pałko, Kazimiera Falko, Czesława Jemielity, Waleria Jachimowicz, Stanisława Karpińska, Franciszek Wasążnik, Wanda Sypniewska, Eleonora Kość, Regina Pacewicz, Czesława Kraszewska, Jadwiga Łepkowska, Zygmunt Radomski, Cecylia Wierzbowska, Stefan Wierzbowski, Bogdan Lachowicz, Katarzyna Olszewska, Piotr Czamecki, Franciszek Chrostowski, Aleksander Świderski, Jadwiga Bargielska, Antonina Ejtminowicz, Natalia Piotrowska, Waleria Kulesza.
Obecnie żyje tylko 4 nauczycieli TON:
1. AnnaSchild
2. Regina Wszeborowska
3. Zofia Szulborska
5. Aleksander Bargłowski
Kontakty naszej Sekcji z rodzinami TON.
Najdłuższy i najbliższy był kontakt z Panem Tadeuszem Trembińskim. W 1989r. wyjechał do Gdyni, gdzie mieszkały jego córki. Ogromnie cieszyły go odwiedziny przyjaciół i znajomych z Łomży. Interesowało go wszystko co
Sekcja Nauczycieli Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży robiła.
Niektórzy nauczyciele tajnego nauczania byli aktywnymi członkami Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży.
Pani Stanisława Karpińska była sekretarzem i przewodniczącą Sekcji.
Pani Antonina Ejtminowicz przez kilka lat prowadziła kronikę.
Kiedy zdrowie nie pozwoliło im przychodzić na spotkania do Sekcji, odwiedzałyśmy je w domu. Dzięki kontaktom z ich rodzinami, otrzymałyśmy dane dotyczące ich życiorysu i wykorzystałyśmy we wspomnieniach o nich. Rodziny otrzymały nasze opracowanie.
Hanna Jabłońska była uczennicą na tajnym komplecie prowadzonym przez Panią Stanisławę Karpińska, dlatego tak serdecznie opisała swoje wspomnienia. Razem z nią na komplety uczęszczał Tadeusz Dudo (już nie żyje).
Uczennicą na tajnym komplecie była Irena Wagner i dlatego interesowała się tajnym nauczaniem, są jej wspomnienia w naszym opracowaniu.
Sekcja Emerytów i Rencistów zawsze interesowała się nauczycielami tajnego nauczania. Zapraszała ich na uroczyste spotkania i odwiedzała ich w domu, zanosząc drobne upominki.
Najwięcej wysiłku i serca w kontaktowaniu się z nauczycielami TON wkładała już przez kilka lat i obecnie również to robi - Stefania Zajkowska.
To głównie dzięki niej odbywają się nasze spotkania. To Stenia Zajkowska uzyskała informacje od rodzin, które wykorzystała do opracowania Not biograficznych.
Alina Cichocka nawiązała kontakt z Rodziną Walerii Kulesza. Irena Wagner opisała tajne nauczanie na terenie dawnego powiatu łomżyńskiego w latach 1941-1944 w naszych Wspomnieniach. Wiedzę o tajnym nauczaniu przedstawiała na spotkaniu w Towarzystwie Ziemi Łomżyńskiej i na spotkaniach Harcerskiej Drużyny Weteranów im. Leona Kaliwody i na spotkaniach naszej Sekcji.
Największe zasługi w badaniu i popularyzowaniu wiedzy o nauczycielach TON są dziełem Pana Tadeusza Trembińskiego - o czym napisałam na wstępie.
Dla uczczenia 100 rocznicy powstania ZNP Sekcja Emerytów i Rencistów napisała Wspomnienia o nauczycielach i działalności związkowej oraz o tajnym nauczaniu. Opracowanie zostało wydane dzięki pomocy technicznej i finansowej Zarządu Oddziału ZNP w Łomży. Zostały również opracowane Noty biograficzne. Wspomnienia biorą udział w konkursie zorganizowanym przez Zarząd Główny ZNP w Warszawie.
Halina Gerwat była na uroczystym spotkaniu w Kolnie z okazji 100 urodzin nauczycielki Kol. Rainko. Spotkanie to opisała w Głosie Nauczycielskim".
8 czerwca 2005 r. Zarząd Oddziału i Oddziałowa Sekcja Emerytów i Rencistów w Łomży zorganizowały Zlot Oddziałowych Sekcji Emerytów i Rencistów z Kolna, Wysokiego Mazowiecka, Zambrowa, Grajewa i Łomży, gdzie również wspomniano nauczycieli tajnego nauczania.
W latach 60 i 70-tych przy ZNP działał Klub Tajnego Nauczania, którego przewodniczącą była Pani Stanisława Karpińska, następnie Pani Jadwiga Tymińska. Nauczyciele tego Klubu przekazywali młodszemu pokoleniu - nauczycielom i młodzieży szkolnej opowieści z lat okupacji niemieckiej, dzielili się wspomnieniami.
Z okazji 90 rocznicy powstania Związku, Zarząd Główny ZNP zorganizował Krajowy Zjazd Nauczycieli Tajnego Nauczania w Zielonej Górze. Wzięły w nim udział Stefania Zajkowska i Halina Gerwat. Po powrocie inspirowały i włączyły się w organizację spotkań z nauczycielami TON w Łomży.
W 1995r. władze oświatowe i związkowe Łomży uhonorowały 22 nauczycieli tajnego nauczania różnymi odznaczeniami i nagrodami.
Społeczność Łomży wybudowała 2 pomniki, które znajdują się na zabytkowym Starym Cmentarzu.
Na jednym z nich jest następujący napis.
Czesław Henryk Lustych pseudonim „Profesor" ur. 1908 r. Inspektor Tajnej Oświaty w powiecie łomżyńskim Dyrektor tajnego Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, Szef biura informacji i propagandy AK, zakatowany 8. V. 1945r. w obozie niemieckim w Mauthausen.
Żarliwemu patriocie
Społeczeństwo Łomży
Na drugim pomniku napisano.
dr Stanisława Osiecka (1898-1990), żołnierz AK, współorganizator i dyrektor Tajnej Szkoły Średniej w Łomży, dyrektor Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w latach 1944 – 1948. Pozostaje we wdzięcznej pamięci wychowanków i nauczycieli.
Społeczność Gimnazjum i I Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży Łomża 2004 r.
Na terenie Łomży nie ma placówek oświatowych imienia nauczycieli tajnego nauczania lub poszczególnych nauczycieli tajnej oświaty. Nie ma również nazw ulic, placów itp. imienia TON.
Pod koniec okupacji na terenie byłego powiatu łomżyńskiego uczyło 226 nauczycieli na tajnych kompletach nauczania. Zajęcia odbywały się w 86 miejscowościach z 4725 uczniami / liczby przybliżone/.
Niemcy aresztowali 60 nauczycieli, z tego 31 zostało rozstrzelanych w Łomży i okolicznych miejscowościach, a 29 wywieziono w głąb Rzeszy, gdzie wszyscy zginęli. Łącznie zostało zamordowanych około 100 nauczycieli tajnego nauczania.
Nauczycielami TON byli między innymi (już nie żyją):
Zygmunt Filipczak, Anatol Pałko, Kazimiera Falko, Czesława Jemielity, Waleria Jachimowicz, Stanisława Karpińska, Franciszek Wasążnik, Wanda Sypniewska, Eleonora Kość, Regina Pacewicz, Czesława Kraszewska, Jadwiga Łepkowska, Zygmunt Radomski, Cecylia Wierzbowska, Stefan Wierzbowski, Bogdan Lachowicz, Katarzyna Olszewska, Piotr Czamecki, Franciszek Chrostowski, Aleksander Świderski, Jadwiga Bargielska, Antonina Ejtminowicz, Natalia Piotrowska, Waleria Kulesza.
Obecnie żyje tylko 4 nauczycieli TON:
1. AnnaSchild
2. Regina Wszeborowska
3. Zofia Szulborska
5. Aleksander Bargłowski
Kontakty naszej Sekcji z rodzinami TON.
Najdłuższy i najbliższy był kontakt z Panem Tadeuszem Trembińskim. W 1989r. wyjechał do Gdyni, gdzie mieszkały jego córki. Ogromnie cieszyły go odwiedziny przyjaciół i znajomych z Łomży. Interesowało go wszystko co
Sekcja Nauczycieli Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży robiła.
Niektórzy nauczyciele tajnego nauczania byli aktywnymi członkami Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w Łomży.
Pani Stanisława Karpińska była sekretarzem i przewodniczącą Sekcji.
Pani Antonina Ejtminowicz przez kilka lat prowadziła kronikę.
Kiedy zdrowie nie pozwoliło im przychodzić na spotkania do Sekcji, odwiedzałyśmy je w domu. Dzięki kontaktom z ich rodzinami, otrzymałyśmy dane dotyczące ich życiorysu i wykorzystałyśmy we wspomnieniach o nich. Rodziny otrzymały nasze opracowanie.
Hanna Jabłońska była uczennicą na tajnym komplecie prowadzonym przez Panią Stanisławę Karpińska, dlatego tak serdecznie opisała swoje wspomnienia. Razem z nią na komplety uczęszczał Tadeusz Dudo (już nie żyje).
Uczennicą na tajnym komplecie była Irena Wagner i dlatego interesowała się tajnym nauczaniem, są jej wspomnienia w naszym opracowaniu.
Sekcja Emerytów i Rencistów zawsze interesowała się nauczycielami tajnego nauczania. Zapraszała ich na uroczyste spotkania i odwiedzała ich w domu, zanosząc drobne upominki.
Najwięcej wysiłku i serca w kontaktowaniu się z nauczycielami TON wkładała już przez kilka lat i obecnie również to robi - Stefania Zajkowska.
To głównie dzięki niej odbywają się nasze spotkania. To Stenia Zajkowska uzyskała informacje od rodzin, które wykorzystała do opracowania Not biograficznych.
Alina Cichocka nawiązała kontakt z Rodziną Walerii Kulesza. Irena Wagner opisała tajne nauczanie na terenie dawnego powiatu łomżyńskiego w latach 1941-1944 w naszych Wspomnieniach. Wiedzę o tajnym nauczaniu przedstawiała na spotkaniu w Towarzystwie Ziemi Łomżyńskiej i na spotkaniach Harcerskiej Drużyny Weteranów im. Leona Kaliwody i na spotkaniach naszej Sekcji.
Największe zasługi w badaniu i popularyzowaniu wiedzy o nauczycielach TON są dziełem Pana Tadeusza Trembińskiego - o czym napisałam na wstępie.
Dla uczczenia 100 rocznicy powstania ZNP Sekcja Emerytów i Rencistów napisała Wspomnienia o nauczycielach i działalności związkowej oraz o tajnym nauczaniu. Opracowanie zostało wydane dzięki pomocy technicznej i finansowej Zarządu Oddziału ZNP w Łomży. Zostały również opracowane Noty biograficzne. Wspomnienia biorą udział w konkursie zorganizowanym przez Zarząd Główny ZNP w Warszawie.
Halina Gerwat była na uroczystym spotkaniu w Kolnie z okazji 100 urodzin nauczycielki Kol. Rainko. Spotkanie to opisała w Głosie Nauczycielskim".
8 czerwca 2005 r. Zarząd Oddziału i Oddziałowa Sekcja Emerytów i Rencistów w Łomży zorganizowały Zlot Oddziałowych Sekcji Emerytów i Rencistów z Kolna, Wysokiego Mazowiecka, Zambrowa, Grajewa i Łomży, gdzie również wspomniano nauczycieli tajnego nauczania.
W latach 60 i 70-tych przy ZNP działał Klub Tajnego Nauczania, którego przewodniczącą była Pani Stanisława Karpińska, następnie Pani Jadwiga Tymińska. Nauczyciele tego Klubu przekazywali młodszemu pokoleniu - nauczycielom i młodzieży szkolnej opowieści z lat okupacji niemieckiej, dzielili się wspomnieniami.
Z okazji 90 rocznicy powstania Związku, Zarząd Główny ZNP zorganizował Krajowy Zjazd Nauczycieli Tajnego Nauczania w Zielonej Górze. Wzięły w nim udział Stefania Zajkowska i Halina Gerwat. Po powrocie inspirowały i włączyły się w organizację spotkań z nauczycielami TON w Łomży.
W 1995r. władze oświatowe i związkowe Łomży uhonorowały 22 nauczycieli tajnego nauczania różnymi odznaczeniami i nagrodami.
Społeczność Łomży wybudowała 2 pomniki, które znajdują się na zabytkowym Starym Cmentarzu.
Na jednym z nich jest następujący napis.
Czesław Henryk Lustych pseudonim „Profesor" ur. 1908 r. Inspektor Tajnej Oświaty w powiecie łomżyńskim Dyrektor tajnego Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, Szef biura informacji i propagandy AK, zakatowany 8. V. 1945r. w obozie niemieckim w Mauthausen.
Żarliwemu patriocie
Społeczeństwo Łomży
Na drugim pomniku napisano.
dr Stanisława Osiecka (1898-1990), żołnierz AK, współorganizator i dyrektor Tajnej Szkoły Średniej w Łomży, dyrektor Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w latach 1944 – 1948. Pozostaje we wdzięcznej pamięci wychowanków i nauczycieli.
Społeczność Gimnazjum i I Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży Łomża 2004 r.
Na terenie Łomży nie ma placówek oświatowych imienia nauczycieli tajnego nauczania lub poszczególnych nauczycieli tajnej oświaty. Nie ma również nazw ulic, placów itp. imienia TON.
