Prezydencie, oddaj ludziom pieniądze! - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Ponad 200 tysięcy od 1 marca 2022 zapłacili mieszkańcy Łomży, którzy zdecydowali się pochować bliskich na łomżyńskich cmentarzach komunalnych. Od tego dnia administrację nad tymi obiektami przejęło miejskie MPGKiM, a kilka dni później (9.03) prezydent dr prawa Mariusz Chrzanowski podpisał zarządzenie z nowym cennikiem opłat cmentarnych i grabarskich. Drastyczna podwyżka cen wzbudziła wśród mieszkańców wiele emocji i dyskusji, ale MPGKiM zaczął na tej podstawie pobierać opłaty od mieszkańców. 

13 lipca 2022 roku Wojewoda Podlaski w rozstrzygnięciu nadzorczym stwierdził nieważność tego zarządzenia, zarzucając mu istotne naruszenie prawa w wielu aspektach. Wojewoda stwierdził, że warunkiem wejścia w życie aktu normatywnego prawa lokalnego jest ogłoszenie go w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego, czego władze Łomży nie zrobiły. „Niezachowanie wymogu publikacji aktu prawa miejscowego, stanowiącego warunek jego wejścia w życie, świadczy o istotnym naruszeniu norm konstytucyjnych (art. 88 ust. 1 Konstytucji RP) oraz art. 13 pkt 2 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, co w konsekwencji skutkuje koniecznością stwierdzenia nieważności w całości kontrolowanego zarządzenia” – czytamy w uzasadnieniu Wojewody.

Zapytaliśmy służby Wojewody o konsekwencje dla wszystkich opłat wniesionych na podstawie tego cennika? 

„Stwierdzenie nieważności przez Wojewodę zarządzenia oznacza jego wyeliminowanie ze skutkiem od chwili wydania (ex tunc). - pisze Kamila Jezierska z Biura Wojewody Podlaskiego – Innymi słowy stwierdzenie nieważności oznacza uznanie braku skuteczności stosowania aktu od chwili jego wydania, co niewątpliwie ma znaczenie z punktu widzenia interesu prawnego osób, do których zostało ono skierowane”. „Stwierdzenie nieważności zarządzenia przewidującego pobranie określonej opłaty otwiera osobom korzystającym z cmentarzy możliwość dochodzenia od gminy zwrotu tej opłaty”. 

„Podstawę prawną ku temu dają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. Przepis art. 405 kodeksu cywilnego nakłada na osobę, która bez podstawy prawnej uzyskała korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązek zwrotu tej korzyści. Z mocy art. 410 kodeksu cywilnego przepisy przewidujące obowiązek zwrotu bezpodstawnie uzyskanej korzyści kosztem innej osoby stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Za takowe przepis ten uznaje świadczenie, którego podstawa odpadła. Jest to świadczenie, które w chwili jego spełnienia miało swą podstawę prawną, jednakże później podstawa ta odpadła” - wylicza pracownica Biura Wojewody.

„Alternatywną podstawę dochodzenia zwrotu opłat stanowią przepisy kodeksu cywilnego dotyczące naprawienia szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej. Przepis art. 417 kodeksu cywilnego czyni odpowiedzialnym za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej jednostki samorządu terytorialnego. Z mocy art. 417¹ kodeksu cywilnego jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu ustawą. Stwierdzenie wydanym rozstrzygnięciem nadzorczym nieważności zarządzenia daję więc podstawę prawną do dochodzenia od gminy odszkodowania odpowiadającego wysokości opłat pobranych na podstawie zarządzenia niezgodnego z ustawą” - kończy Kamila Jezierska.

W rozstrzygnięciu nadzorczym służby Wojewody wskazują także na inne istotne naruszenia prawa, oraz na pewną bezczelność władz miasta. W prawomocnym rozstrzygnięciu z dnia 21 kwietnia 2022 r. Wojewoda Podlaski stwierdził nieważność uchwały ustalającej nowy Regulamin Cmentarzy Komunalnych. Wskazano wówczas, że uregulowanie kwestii korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej, w tym ustalanie wysokości opłat, nie może pozostawać w sprzeczności z przepisami rangi ustawowej. Chodziło m.in. o użycie grobu do ponownego chowania przed upływem 20 lat, co zgodnie z ustawą nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę. Przepisy te nie mają zastosowania także do chowania zwłok w grobach murowanych dla więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn, czego nie przewidywano w Łomży i oznacza, że za te groby nie wnosi się opłaty co 20 lat, a tylko raz. 

Niezastosowanie się przez władze miasta do rozstrzygnięcia Wojewody, wzbudziło jego pewną irytację. „Pomimo jednak tak wyraźnego stwierdzenia dotyczącego możliwych opłat pobieranych za udostępnienie miejsca grzebalnego, nie dokonano odpowiednich zmian w zarządzeniu, przedmiotowo powiązanym z zakwestionowaną uchwałą.” - czytamy. 

"Do grobów murowanych przeznaczonych do pochowania więcej niż jednych zwłok nie mają zastosowania ograniczenia dotyczące ponownego użycia grobu (art. 7 ust. 3 ustawy z 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych), a zatem członkowie rodziny uprawnieni do tego grobu nie tylko nie muszą po upływie 20 lat przedłużać tego prawa, ale także uiszczać ponownej opłaty. W tym wypadku zarządowi cmentarza nie przysługuje prawo dysponowania wolnymi miejscami w grobie murowanym ani przed, ani po upływie dwudziestu lat od pochowania, ani do pobierania kolejnej opłaty". 

Wprowadzenie zatem w zaskarżonej uchwale opłaty za przedłużenie prawa do grobu murowanego (grobowca) należy uznać za nie mającą podstawy prawnej, a zatem sprzeczne z przytoczonymi przepisami, tj. z art. 7 ust. 2 i 3 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych – podsumowuje Wojewoda - „zarządzenie nie może przewidywać wobec grobów, o których mowa w art. 7 ust. 3 ustawy nie może przewidywać, że opłata za udostępnienie miejsca do wykonania pochówku będzie terminowa - na 20 lat, tak jak to postanowiono załączniku do zarządzenia (wiersz 6-9)”.

Wątpliwości Wojewody w cenniku wzbudziło także zastrzeżenie „bez prawa do budowy nagrobka”, które nie ma podstaw prawnych. Osoba, która dostaje miejsce na grób, „uzyskuje nie tylko prawo do pochowania zmarłego, ale także – zgodnie z powszechnym zwyczajem - szereg uprawnień o charakterze trwałym, takich jak prawo wzniesienia nagrobka i jego przekształcenia, prawo do stałego odwiedzania grobu, stałego jego utrzymywania w należytym stanie, prawo wykonywania zmian o charakterze dekoracyjnym itp.”

Łomżyński cennik nie odzwierciedla rozporządzenie Ministra Infrastruktury także w innych kwestiach. Chodzi np. o groby rodzinne, czego cennik nie przewidywał. 

Pewnym kuriozum w cenniku była opłata za ekshumację. Tu Wojewoda wytknął, że ekshumacji dokonują firmy pogrzebowe mające do tego odpowiednie uprawnienia, a przy ekshumacji mogą być obecne tylko osoby dokonujące ekshumacji, wykonujące nadzór z urzędu oraz najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej lub osoby reprezentujące wnioskodawcę. „Zatem trudno jest nawet wskazać za jaką czynność pobierana jest opłata - dodatkowo w tak wysokiej kwocie” - pyta retorycznie i podsumowuje, że „Oceniając powyższe naruszenia przepisów prawa, należy stwierdzić, że zachodzi konieczność wyeliminowania z obrotu prawnego przedmiotowego zarządzenia w całości”.

Z plakatów imprez organizowanych przez miasto Łomża bije napis, że zaprasza prezydent Miasta dr Mariusz Chrzanowski, przypomnijmy doktorat z prawa. Na koniec 2021 roku w biurze prawnym Ratusza pracowało 5 osób, a dodatkowo także w 2022 roku Miasto Łomża ma podpisaną umowę na obsługę prawną z zewnętrzną kancelarią. Jednostki miejskie także korzystają z obsługi prawnej. Czy naprawdę napisanie cennika usług cmentarnych i grabarskich zgodnie z prawem jest tak skomplikowane? Wiele wzburzenia było po drastycznej podwyżce, a teraz mieszkańcy dowiadują się o bezprawnym jej wprowadzeniu. 

Oczywiście ewentualny zwrot nie działa automatycznie, a wymaga postępowania, może nawet przed sądem. W sumie od 1 marca do 30 czerwca 2022 roku mieszkańcy zapłacili do MPGKiM i miasta z tytułu opłat cmentarnych 215.486,86 zł.

Marek Maliszewski