Jak sprawować opiekę, żeby nie uzależniać psychicznie dziecko ?
Dziecko stanowi w życiu rodziców i opiekunów cel, źródło energii i radości, przedmiot starań i uczuć. Niejednokrotnie rodzice poprzez dziecko spełniają swoje własne nie zrealizowane wcześniej marzenia o możliwości kształcenia się, wyższej pozycji społecznej, lepszych warunkach bytu.
Prawie zawsze więc rodzice wiążą duże oczekiwania i nadzieje z własnym, adoptowanym, czy będącym pod ich opieką dzieckiem, dokładają starań żeby zapewnić mu szczęśliwe życie. Otaczają opieką, wychowują najlepiej jak potrafią, czerpiąc z tego pożądaną satysfakcję i zadowolenie.
Nie wszyscy jednak rodzice i opiekunowie są zadowoleni z zachowań dziecka będącego pod ich opieką, jego postępowania w poszczególnych okresach rozwoju, a często też życia także tego, jakie prowadzi po osiągnięciu pełnoletności.
Wobec wielu zadań jakie podejmują rodzice wobec dziecka na czołowe miejsce wysuwają się niewątpliwie zadania opiekuńcze. Swoje przemyślenia skupię na rodzinie, gdyż rodzina stanowi niewątpliwie podstawowe środowisko życia dziecka. Jest pierwszym i naturalnym kręgiem środowiskowym, do którego dziecko chodzi już przez sam fakt narodzin. Od momentu narodzin aż do pełnej dojrzałości to rodzina ponosi główną odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb dziecka, jego opiekę oraz wychowanie.
Życie codzienne dostarcza wielu przykładów, jak bardzo potrzebna i konieczna jest opieka nad dzieckiem sprawowana przez rodziców bądź też opiekunów. Dziecko przychodząc na świat jest przecież całkowicie bezradne i zdane na łaskę dorosłych. Prawo do opieki nad sobą nabyło przez sam fakt powołania go do życia przez rodziców. Na swojej drodze do dojrzałości i samodzielności niejednokrotnie napotka sytuacje, w których oparcia, pomocy i zrozumienia szukać będzie w świecie dorosłych.
Wielu rodziców, poważnie traktując swoje obowiązki wobec dzieci, z niepokojem myśli o tym jak postępować, aby uniknąć błędów pedagogicznych i aby samemu nie przyczynić się do wypaczenia charakteru dziecka.
Większość sytuacji zagrożenia dla dziecka, które wymagają interwencji opiekuńczej powstaje w wyniku oddziaływania środowiska na dziecko, bądź działalności dziecka w środowisku. Jak już wcześniej wspomniałam, to właśnie rodzina jest najważniejszym środowiskiem wychowawczym, która odpowiada za wypełnianie zadań opiekuńczo - wychowawczych wobec dziecka. Decyduje również o funkcjonowaniu dziecka w innych środowiskach. Wpływ rodziny zaznacza się wyraźnie we wszystkich sferach życia dziecka, i tą drogą wchodzi ono do pozostałych kręgów środowiskowych.
Przed urodzeniem się i bezpośrednio po narodzeniu dziecko jest związane przede wszystkim z matką i to przez nią oddziaływują na niego bodźce środowiskowe. W tym okresie dla dziecka najważniejszym i jedynym środowiskiem wychowawczym jest rodzina. Własna, stopniowo narastająca aktywność dziecka ukierunkowana jest wpływem rodziny i rodziców. Rodzice w tym okresie dbają o regulowanie dopływu bodźców do dziecka w celu stopniowego rozwoju wrażeń, bogacenia spostrzeżeń dziecka i jego kontaktów z dorosłymi. Ma to wpływ z kolei na rozwój mowy dziecka i jego rozwój społeczny.
Niemowlę wychowywane w spokojnej i miłej atmosferze nie będzie sprawiało trudności. Błędy opiekuńcze popełniane przez rodziców w tym okresie mogą przejawiać się w ten sposób, że dziecko będzie apatyczne, smutne i bierne. Opiekę nad takim małym dzieckiem utrudnia fakt, że z dzieckiem w tym okresie życia nie można się porozumieć. Dlatego płacz dziecka może oznaczać ból, głód lub mokrą pieluchę. Matka, która należycie sprawuje opiekę nad dzieckiem, troszczy się o niego bardzo szybko uczy się rozpoznawać przyczynę płaczu swojego dziecka. Niemowlę wychowywane w atmosferze napięcia staje się rozdrażnione i płaczliwe, natomiast otoczone radością, czułością i spokojem rozwija się prawidłowo.
W okresie poniemowlęcym dziecko opanowuje mowę a główną formą aktywności powoli staje się zabawa. Właśnie umiejętność podejmowania zabawy przez dziecko świadczy o jego prawidłowym rozwoju. Ważne jest, żeby rodzice i opiekunowie starannie dobierali zabawki dziecku pod względem bezpieczeństwa, estetyki i funkcjonalności. Powinny one nadawać się do odtwarzania różnych sytuacji codziennego życia, pobudzać wyobraźnię i rozwijać psychomotorykę dziecka. W tym okresie dziecko stopniowo opanowuję mowę, a wszelkie zaburzenia w jej rozwoju mogą wywołać poważne problemy wychowawcze. W przyszłości mogą one źle wpłynąć na cały proces społecznego przystosowania dziecka. Rozmaite problemy wychowawcze w tym okresie życia dziecka powstają w wyniku nieprawidłowego rozwoju emocjonalnego. Nieprzychylna atmosfera uczuciowa w tym wczesnym okresie życia ma poważny wpływ na dalsze losy dziecka.
W okresie przedszkolnym rodzina przestaje być jedynym kręgiem środowiskowym. Nadal jednak to ona sprawuje główną opiekę nad dzieckiem. Placówką oświatową, która ułatwia rodzinie wypełnianie zadań opiekuńczo - wychowawczych z tego okresu jest przedszkole. To właśnie przedszkole przygotowuje dziecko do szkoły. Stwarza odpowiednie warunki do prawidłowego startu w nauce szkolnej, wzbogaca zasób wrażeń i spostrzeżeń dziecka. Sprzyja to późniejszej pracy w szkole, wzbogaca życie uczuciowe, uczy kontaktów z rówieśnikami.
W młodszym wieku szkolnym wyraźnie zarysowuje się indywidualność dziecka, które staje się coraz bardziej samodzielne w organizowaniu sobie życia.
Jest to dla dziecka i rodziny trudny okres. Rodzina nadal stanowi decydujący krąg środowiskowy i odpowiada za zaspakajanie większości potrzeb dziecka. W tym okresie życia głównym zadaniem staje się wdrożenie dziecka do nauki szkolnej i uczestnictwa w życiu szkoły. Zadanie to wymaga wypracowania przez rodzinę racjonalnego trybu życia, wdrożenie do jego przestrzegania, wyrobienia nawyków, stawiania wymagań, stosowania środków nakazu i zakazu. Jest to konieczne, gdyż w następnym okresie życia dziecka wpływ rodziny na pewno stanie się mniejszy na korzyść innych kręgów środowiskowych.
W starszym wieku szkolnym głównym zadaniem rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem jest przygotowanie dziecka do samodzielności, świadomego wyboru i uczestnictwa w kręgach środowiskowych poza rodziną. Celem zasadniczym w tym okresie powinno być uczenie dziecka samodzielności i poczucia odpowiedzialności. Odpowiedzialności za swoje postępowanie. Kontakty z rodzicami i osobami bliskimi stają się dla dziecka wzorem obcowania z rówieśnikami i dorosłymi spoza rodziny. Wzajemne poszanowanie, świadczenie grzeczności, kultura języka, to wzory, które dziecko przyjmuje w sposób naturalny i swobodny.
Życie ludzkie, począwszy od dziecka do wieku dorosłego upływa na ciągłych kontaktach z innymi. Człowiek będąc istotą społeczną swój los i swoje życie kształtuje w zależności od tego, jak potrafi współżyć z ludzmi i jak układają się jego relacje z innymi. Dlatego rodzice powinni tak sprawować opiekę nad dzieckiem, aby przygotować go w sposób właściwy do umiejętnego współżycia i współdziałania. Ten proces uspołecznienia dziecka zwykle przebiega w sposób spontaniczny, niezamierzony, bez specjalnych pouczeń. Małe dziecko poprzez naśladownictwo opanowuje ludzki stosunek do świata. Uczy się w ten sposób odpowiednich form zachowania i nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i innymi osobami.
W procesie uspołeczniania dziecka zawsze najważniejsze zadanie przypada rodzinie, potem przedszkolu i szkole. Współżycia społecznego dziecko musi się nauczyć, dlatego rodzina powinna stwarzać mu okazje przebywania w grupie. Obcując z dziećmi poza rodziną dziecko niezależnie od rodziców, uczy się samodzielnie myśleć, podejmować decyzje, przyjmować poglądy respektowane w grupie, przyswajać formy zachowania uznawane przez wszystkich. Zachowania społeczne dziecka są w dużym stopniu uwarunkowane przez rodziców. Jeśli w domu panuje atmosfera wzajemnej akceptacji i zrozumienia a rodzice liczą się ze zdaniem dziecka i jego potrzebami wówczas istnieje współdziałanie między rodzicami a dziećmi.
Rodzice zachęcają do samodzielności, do aktywności, do podejmowania decyzji, a dzieci pochodzące z takiej rodziny są najczęściej zaradne, pewne siebie i swojej pozycji w grupie.
Inaczej jest w rodzinie, w której brak jest dostatecznej kontroli ze strony rodziców oraz konsekwentnych wymagań. Dziecko wtedy nie uczy się opanowywania niepożądanych zachowań, nie kontroluje swoich wybuchów złości a w grupie rówieśników nie jest lubiane. Trudności w uspołecznieniu dziecka mogą powstać też w sytuacji, gdy rodzice izolują się od środowiska, nie utrzymują kontaktów towarzyskich, nie pozwalają dziecku na zabawy z rówieśnikami poza terenem przedszkola lub szkoły. Dziecko zbyt długo chronione nie uczy się rozumienia innych. Jest zwykle niezaradne życiowo i może mieć poważne kłopoty z pozyskiwaniem przyjaciół i kolegów.
Wiele problemów, na które napotykają rodzice sprawując opiekę nad dzieckiem powstaje wskutek wadliwie ukształtowanej postawy rodzicielskiej. Przez postawę rodzicielską należy rozumieć stosunek rodziców do dziecka. Najważniejszym elementem postawy rodzicielskiej jest stosunek uczuciowy do dziecka. Więź emocjonalna, miłość do dziecka, stanowi wartość, której nic nie jest w stanie zastąpić czy skompensować. Nie jest to łatwe. Rodzic, bądź też opiekun musi nabyć umiejętność dokonywania właściwego wyboru w konkretnych sytuacjach dylematu - czy kierować się uczuciem, czy rozsądkiem wobec dziecka w sytuacji problemowej.
Stosunek rodziców do dziecka wpływa także na samą postawę dziecka wobec samego siebie. Życie współczesne wymaga od człowieka dużego poczucia odpowiedzialności i umiejętności samodzielnego działania, przy równoczesnym zrozumieniu i docenianiu współdziałania z innymi. Dlatego kształtując postawę dziecka wobec samego siebie rodzice powinni zwrócić uwagę na unikanie takich sytuacji, które prowadzą do biernego podporządkowywania się, egoizmu, konfliktów z innymi oraz przeceniania własnych możliwości.
Wdrażanie dziecka do pracy, do obowiązków, uczenie go sprawnego wykonywania codziennych obowiązków - to ważny element wychowania i organizowania opieki. Błędne jest mniemanie, że wychowywać powinna tylko matka. Rodzice w równym stopniu odpowiedzialni są za swoje dzieci. W kształtowaniu ich charakterów, w przygotowaniu do życia rodzice muszą ze sobą współdziałać, pomagać sobie, dawać pewien wzór postępowania.
Trzeba wymagać od dziecka posłuszeństwa, zdając sobie jednak sprawę, że dziecko posiada ogromne wewnętrzne opory przeciwko podporządkowywaniu się dorosłym. Spokój, konsekwencja w postępowaniu, cierpliwość, nie rozpieszczanie i nie ustępowanie, jednakowy stosunek do wymagań wszystkich domowników pozwolą na osiągnięcie pożądanych wyników.
Nie wystarczy kochać dziecko. Nie wolno go krzywdzić, pokazując złe wzory do naśladowania. Często rodzice są ślepo zapatrzeni w swoje dzieci. Stawiają je ponad wszystkie inne, przypisują im zalety i właściwości, jakich nigdy nie posiadały. Chcą widziec je najlepszymi i z góry zakładają, że takie są. Często też patrzą na swoje pociechy przez pryzmat własnych pragnień i marzeń, a nie rzeczywistości. Przyczyny takiej sytuacji należy szukać w daleko idącej pobłażliwości i tolerancji rodziców.
Rodzina stanowi środowisko, w którym stosunek między rodzicami a dziećmi powinien być swobodny. Pogodny nastrój, serdeczność, wzajemne zrozumienie tworzą właściwy klimat do życia. Dziecko w takich warunkach nie sprawia kłopotów wychowawczych, rozwija się prawidłowo bez skrzywień i wypaczeń. Akceptacja dziecka wyraża się w miłości, w dostrzeganiu i zaspokajaniu jego potrzeb. Rodzice cieszą się każdym sukcesem dziecka i okazują mu swoje przywiązanie oraz miłość. Rozumna miłość rodzicielska, która wypływa z prawidłowo ukształtowanej świadomości wychowawczej zapewni potomstwu poczucie bezpieczeństwa i gwarantuje korzystny układ stosunków wewnątrzrodzinnych.
Należy jednak pamiętać, że każde dziecko ma prawo do własnej niepowtarzalności, indywidualnych celów, planów, koncepcji oraz autonomii działań. Mądrzy, dobrzy rodzice i opiekunowie powinni te jego starania wzmacniać, wspierać swoim doświadczeniem i pomocą. Muszą przy tym pamiętać, że to, co mają dziecku do zaoferowania, jest tylko propozycją. Może ono z niej skorzystać ale nie musi. Jeśli dokona trafnego wyboru w swojej drodze życia zadania rodzicielskie zostaną spełnione.
Należycie sprawowana opieka nad dzieckiem a co za tym idzie prawidłowe wypełnianie ról rodzicielskich, uznawanie praw i obowiązków dziecka oraz zapewnienie mu warunków wszechstronnego rozwoju decydują o wysokiej wartości środowiska wychowawczego. Środowiska, w którym mogą rozwijać się i wzrastać wartości ludzkie bez zahamowań, bez uzależnień, bez uprzedzeń, radośni i otwarci na świat.
Literatura
1. Kelm A. : Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej.
Warszawa 1983r.
2. Kelm A. : O opiece nad dzieckiem w rodzinie. Warszawa 1974 r.
3. Kelm A. : Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej.
Warszawa 2000 r.
4. Dąbrowski Z. : Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 1995 r.
5. Dąbrowski Z. Teoretyczne podstawy opieki i wychowania przez
opiekę. Toruń 1987 r.
6. Izdebska H. : Funkcjonowanie rodziny a zadania opieki nad
dzieckiem. Wrocław 1967 r.
7. Jundziłł I. : Trudności wychowawcze w rodzinie. Warszawa 1989 r.
8. Raczkowska J. : Na tropach rodzicielskich niepowodzeń.
Warszawa 1988 r.
9. Ziemska M. : Rodzina i dziecko. Warszawa 1979 r.
10. Ziemska M. : Postawy rodzicielskie. Warszawa 1969 r.
Małgorzata Szczepkowska
Nie wszyscy jednak rodzice i opiekunowie są zadowoleni z zachowań dziecka będącego pod ich opieką, jego postępowania w poszczególnych okresach rozwoju, a często też życia także tego, jakie prowadzi po osiągnięciu pełnoletności.
Wobec wielu zadań jakie podejmują rodzice wobec dziecka na czołowe miejsce wysuwają się niewątpliwie zadania opiekuńcze. Swoje przemyślenia skupię na rodzinie, gdyż rodzina stanowi niewątpliwie podstawowe środowisko życia dziecka. Jest pierwszym i naturalnym kręgiem środowiskowym, do którego dziecko chodzi już przez sam fakt narodzin. Od momentu narodzin aż do pełnej dojrzałości to rodzina ponosi główną odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb dziecka, jego opiekę oraz wychowanie.
Życie codzienne dostarcza wielu przykładów, jak bardzo potrzebna i konieczna jest opieka nad dzieckiem sprawowana przez rodziców bądź też opiekunów. Dziecko przychodząc na świat jest przecież całkowicie bezradne i zdane na łaskę dorosłych. Prawo do opieki nad sobą nabyło przez sam fakt powołania go do życia przez rodziców. Na swojej drodze do dojrzałości i samodzielności niejednokrotnie napotka sytuacje, w których oparcia, pomocy i zrozumienia szukać będzie w świecie dorosłych.
Wielu rodziców, poważnie traktując swoje obowiązki wobec dzieci, z niepokojem myśli o tym jak postępować, aby uniknąć błędów pedagogicznych i aby samemu nie przyczynić się do wypaczenia charakteru dziecka.
Większość sytuacji zagrożenia dla dziecka, które wymagają interwencji opiekuńczej powstaje w wyniku oddziaływania środowiska na dziecko, bądź działalności dziecka w środowisku. Jak już wcześniej wspomniałam, to właśnie rodzina jest najważniejszym środowiskiem wychowawczym, która odpowiada za wypełnianie zadań opiekuńczo - wychowawczych wobec dziecka. Decyduje również o funkcjonowaniu dziecka w innych środowiskach. Wpływ rodziny zaznacza się wyraźnie we wszystkich sferach życia dziecka, i tą drogą wchodzi ono do pozostałych kręgów środowiskowych.
Przed urodzeniem się i bezpośrednio po narodzeniu dziecko jest związane przede wszystkim z matką i to przez nią oddziaływują na niego bodźce środowiskowe. W tym okresie dla dziecka najważniejszym i jedynym środowiskiem wychowawczym jest rodzina. Własna, stopniowo narastająca aktywność dziecka ukierunkowana jest wpływem rodziny i rodziców. Rodzice w tym okresie dbają o regulowanie dopływu bodźców do dziecka w celu stopniowego rozwoju wrażeń, bogacenia spostrzeżeń dziecka i jego kontaktów z dorosłymi. Ma to wpływ z kolei na rozwój mowy dziecka i jego rozwój społeczny.
Niemowlę wychowywane w spokojnej i miłej atmosferze nie będzie sprawiało trudności. Błędy opiekuńcze popełniane przez rodziców w tym okresie mogą przejawiać się w ten sposób, że dziecko będzie apatyczne, smutne i bierne. Opiekę nad takim małym dzieckiem utrudnia fakt, że z dzieckiem w tym okresie życia nie można się porozumieć. Dlatego płacz dziecka może oznaczać ból, głód lub mokrą pieluchę. Matka, która należycie sprawuje opiekę nad dzieckiem, troszczy się o niego bardzo szybko uczy się rozpoznawać przyczynę płaczu swojego dziecka. Niemowlę wychowywane w atmosferze napięcia staje się rozdrażnione i płaczliwe, natomiast otoczone radością, czułością i spokojem rozwija się prawidłowo.
W okresie poniemowlęcym dziecko opanowuje mowę a główną formą aktywności powoli staje się zabawa. Właśnie umiejętność podejmowania zabawy przez dziecko świadczy o jego prawidłowym rozwoju. Ważne jest, żeby rodzice i opiekunowie starannie dobierali zabawki dziecku pod względem bezpieczeństwa, estetyki i funkcjonalności. Powinny one nadawać się do odtwarzania różnych sytuacji codziennego życia, pobudzać wyobraźnię i rozwijać psychomotorykę dziecka. W tym okresie dziecko stopniowo opanowuję mowę, a wszelkie zaburzenia w jej rozwoju mogą wywołać poważne problemy wychowawcze. W przyszłości mogą one źle wpłynąć na cały proces społecznego przystosowania dziecka. Rozmaite problemy wychowawcze w tym okresie życia dziecka powstają w wyniku nieprawidłowego rozwoju emocjonalnego. Nieprzychylna atmosfera uczuciowa w tym wczesnym okresie życia ma poważny wpływ na dalsze losy dziecka.
W okresie przedszkolnym rodzina przestaje być jedynym kręgiem środowiskowym. Nadal jednak to ona sprawuje główną opiekę nad dzieckiem. Placówką oświatową, która ułatwia rodzinie wypełnianie zadań opiekuńczo - wychowawczych z tego okresu jest przedszkole. To właśnie przedszkole przygotowuje dziecko do szkoły. Stwarza odpowiednie warunki do prawidłowego startu w nauce szkolnej, wzbogaca zasób wrażeń i spostrzeżeń dziecka. Sprzyja to późniejszej pracy w szkole, wzbogaca życie uczuciowe, uczy kontaktów z rówieśnikami.
W młodszym wieku szkolnym wyraźnie zarysowuje się indywidualność dziecka, które staje się coraz bardziej samodzielne w organizowaniu sobie życia.
Jest to dla dziecka i rodziny trudny okres. Rodzina nadal stanowi decydujący krąg środowiskowy i odpowiada za zaspakajanie większości potrzeb dziecka. W tym okresie życia głównym zadaniem staje się wdrożenie dziecka do nauki szkolnej i uczestnictwa w życiu szkoły. Zadanie to wymaga wypracowania przez rodzinę racjonalnego trybu życia, wdrożenie do jego przestrzegania, wyrobienia nawyków, stawiania wymagań, stosowania środków nakazu i zakazu. Jest to konieczne, gdyż w następnym okresie życia dziecka wpływ rodziny na pewno stanie się mniejszy na korzyść innych kręgów środowiskowych.
W starszym wieku szkolnym głównym zadaniem rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem jest przygotowanie dziecka do samodzielności, świadomego wyboru i uczestnictwa w kręgach środowiskowych poza rodziną. Celem zasadniczym w tym okresie powinno być uczenie dziecka samodzielności i poczucia odpowiedzialności. Odpowiedzialności za swoje postępowanie. Kontakty z rodzicami i osobami bliskimi stają się dla dziecka wzorem obcowania z rówieśnikami i dorosłymi spoza rodziny. Wzajemne poszanowanie, świadczenie grzeczności, kultura języka, to wzory, które dziecko przyjmuje w sposób naturalny i swobodny.
Życie ludzkie, począwszy od dziecka do wieku dorosłego upływa na ciągłych kontaktach z innymi. Człowiek będąc istotą społeczną swój los i swoje życie kształtuje w zależności od tego, jak potrafi współżyć z ludzmi i jak układają się jego relacje z innymi. Dlatego rodzice powinni tak sprawować opiekę nad dzieckiem, aby przygotować go w sposób właściwy do umiejętnego współżycia i współdziałania. Ten proces uspołecznienia dziecka zwykle przebiega w sposób spontaniczny, niezamierzony, bez specjalnych pouczeń. Małe dziecko poprzez naśladownictwo opanowuje ludzki stosunek do świata. Uczy się w ten sposób odpowiednich form zachowania i nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i innymi osobami.
W procesie uspołeczniania dziecka zawsze najważniejsze zadanie przypada rodzinie, potem przedszkolu i szkole. Współżycia społecznego dziecko musi się nauczyć, dlatego rodzina powinna stwarzać mu okazje przebywania w grupie. Obcując z dziećmi poza rodziną dziecko niezależnie od rodziców, uczy się samodzielnie myśleć, podejmować decyzje, przyjmować poglądy respektowane w grupie, przyswajać formy zachowania uznawane przez wszystkich. Zachowania społeczne dziecka są w dużym stopniu uwarunkowane przez rodziców. Jeśli w domu panuje atmosfera wzajemnej akceptacji i zrozumienia a rodzice liczą się ze zdaniem dziecka i jego potrzebami wówczas istnieje współdziałanie między rodzicami a dziećmi.
Rodzice zachęcają do samodzielności, do aktywności, do podejmowania decyzji, a dzieci pochodzące z takiej rodziny są najczęściej zaradne, pewne siebie i swojej pozycji w grupie.
Inaczej jest w rodzinie, w której brak jest dostatecznej kontroli ze strony rodziców oraz konsekwentnych wymagań. Dziecko wtedy nie uczy się opanowywania niepożądanych zachowań, nie kontroluje swoich wybuchów złości a w grupie rówieśników nie jest lubiane. Trudności w uspołecznieniu dziecka mogą powstać też w sytuacji, gdy rodzice izolują się od środowiska, nie utrzymują kontaktów towarzyskich, nie pozwalają dziecku na zabawy z rówieśnikami poza terenem przedszkola lub szkoły. Dziecko zbyt długo chronione nie uczy się rozumienia innych. Jest zwykle niezaradne życiowo i może mieć poważne kłopoty z pozyskiwaniem przyjaciół i kolegów.
Wiele problemów, na które napotykają rodzice sprawując opiekę nad dzieckiem powstaje wskutek wadliwie ukształtowanej postawy rodzicielskiej. Przez postawę rodzicielską należy rozumieć stosunek rodziców do dziecka. Najważniejszym elementem postawy rodzicielskiej jest stosunek uczuciowy do dziecka. Więź emocjonalna, miłość do dziecka, stanowi wartość, której nic nie jest w stanie zastąpić czy skompensować. Nie jest to łatwe. Rodzic, bądź też opiekun musi nabyć umiejętność dokonywania właściwego wyboru w konkretnych sytuacjach dylematu - czy kierować się uczuciem, czy rozsądkiem wobec dziecka w sytuacji problemowej.
Stosunek rodziców do dziecka wpływa także na samą postawę dziecka wobec samego siebie. Życie współczesne wymaga od człowieka dużego poczucia odpowiedzialności i umiejętności samodzielnego działania, przy równoczesnym zrozumieniu i docenianiu współdziałania z innymi. Dlatego kształtując postawę dziecka wobec samego siebie rodzice powinni zwrócić uwagę na unikanie takich sytuacji, które prowadzą do biernego podporządkowywania się, egoizmu, konfliktów z innymi oraz przeceniania własnych możliwości.
Wdrażanie dziecka do pracy, do obowiązków, uczenie go sprawnego wykonywania codziennych obowiązków - to ważny element wychowania i organizowania opieki. Błędne jest mniemanie, że wychowywać powinna tylko matka. Rodzice w równym stopniu odpowiedzialni są za swoje dzieci. W kształtowaniu ich charakterów, w przygotowaniu do życia rodzice muszą ze sobą współdziałać, pomagać sobie, dawać pewien wzór postępowania.
Trzeba wymagać od dziecka posłuszeństwa, zdając sobie jednak sprawę, że dziecko posiada ogromne wewnętrzne opory przeciwko podporządkowywaniu się dorosłym. Spokój, konsekwencja w postępowaniu, cierpliwość, nie rozpieszczanie i nie ustępowanie, jednakowy stosunek do wymagań wszystkich domowników pozwolą na osiągnięcie pożądanych wyników.
Nie wystarczy kochać dziecko. Nie wolno go krzywdzić, pokazując złe wzory do naśladowania. Często rodzice są ślepo zapatrzeni w swoje dzieci. Stawiają je ponad wszystkie inne, przypisują im zalety i właściwości, jakich nigdy nie posiadały. Chcą widziec je najlepszymi i z góry zakładają, że takie są. Często też patrzą na swoje pociechy przez pryzmat własnych pragnień i marzeń, a nie rzeczywistości. Przyczyny takiej sytuacji należy szukać w daleko idącej pobłażliwości i tolerancji rodziców.
Rodzina stanowi środowisko, w którym stosunek między rodzicami a dziećmi powinien być swobodny. Pogodny nastrój, serdeczność, wzajemne zrozumienie tworzą właściwy klimat do życia. Dziecko w takich warunkach nie sprawia kłopotów wychowawczych, rozwija się prawidłowo bez skrzywień i wypaczeń. Akceptacja dziecka wyraża się w miłości, w dostrzeganiu i zaspokajaniu jego potrzeb. Rodzice cieszą się każdym sukcesem dziecka i okazują mu swoje przywiązanie oraz miłość. Rozumna miłość rodzicielska, która wypływa z prawidłowo ukształtowanej świadomości wychowawczej zapewni potomstwu poczucie bezpieczeństwa i gwarantuje korzystny układ stosunków wewnątrzrodzinnych.
Należy jednak pamiętać, że każde dziecko ma prawo do własnej niepowtarzalności, indywidualnych celów, planów, koncepcji oraz autonomii działań. Mądrzy, dobrzy rodzice i opiekunowie powinni te jego starania wzmacniać, wspierać swoim doświadczeniem i pomocą. Muszą przy tym pamiętać, że to, co mają dziecku do zaoferowania, jest tylko propozycją. Może ono z niej skorzystać ale nie musi. Jeśli dokona trafnego wyboru w swojej drodze życia zadania rodzicielskie zostaną spełnione.
Należycie sprawowana opieka nad dzieckiem a co za tym idzie prawidłowe wypełnianie ról rodzicielskich, uznawanie praw i obowiązków dziecka oraz zapewnienie mu warunków wszechstronnego rozwoju decydują o wysokiej wartości środowiska wychowawczego. Środowiska, w którym mogą rozwijać się i wzrastać wartości ludzkie bez zahamowań, bez uzależnień, bez uprzedzeń, radośni i otwarci na świat.
Literatura
1. Kelm A. : Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej.
Warszawa 1983r.
2. Kelm A. : O opiece nad dzieckiem w rodzinie. Warszawa 1974 r.
3. Kelm A. : Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej.
Warszawa 2000 r.
4. Dąbrowski Z. : Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Olsztyn 1995 r.
5. Dąbrowski Z. Teoretyczne podstawy opieki i wychowania przez
opiekę. Toruń 1987 r.
6. Izdebska H. : Funkcjonowanie rodziny a zadania opieki nad
dzieckiem. Wrocław 1967 r.
7. Jundziłł I. : Trudności wychowawcze w rodzinie. Warszawa 1989 r.
8. Raczkowska J. : Na tropach rodzicielskich niepowodzeń.
Warszawa 1988 r.
9. Ziemska M. : Rodzina i dziecko. Warszawa 1979 r.
10. Ziemska M. : Postawy rodzicielskie. Warszawa 1969 r.
Małgorzata Szczepkowska
