Hormonoterapia w raku piersi
Hormonoterapia jest jedną z metod leczenia raka piersi zarówno u pacjentek przed, jak i po menopauzie. Warunkiem włączenia takiego leczenia jest obec¬ność receptorów hormonalnych na powierzchni komórek nowotworowych, co stwierdzane jest na podstawie badania wycinka guza. Jest to leczenie mniej toksyczne, a także zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotów choroby.
Dlaczego leczenie hormonalne w raku piersi?
Od dawna wiadomo, że estrogeny czyli żeńskie hormony płciowe prze¬ważnie powodują szybszy wzrost komórek raka piersi. Rak piersi najczęściej występuje po menopauzie czyli w okresie, kiedy dochodzi do fizjologicznego zaprzestania produkcji hormonów przez jajniki. Okazuje się jednak, że estro¬geny mogą wytwarzać się także w innych tkankach organizmu - szczególnie w tkance tłuszczowej. Dlatego też nawet po okresie przekwitania, estrogeny są nadal obecne w organizmie kobiety i jeśli zachoruje ona na raka piersi to mogą one stymulować jego dalszy rozwój. Leczenie hormonalne jest oparte na lekach, które blokują funkcję estrogenów i w fen sposób zapobiegają jednocześnie dalszemu rozwojowi nowotworu lub jego nawrotom po leczeniu.
U kogo hormonoterapia?
Nie u wszystkich kobiet takie leki mają jednak zastosowanie. Kiedy patolog bada tkankę guza usuniętego w czasie operacji, poddaje ją także badaniom mającym na celu sprawdzenie, czy na powierzchni komórek rakowych znajdują się tzw. receptory hormonalne. Receptory stanowią rodzaj zamka, do którego pasuje odpowiedni klucz. Kluczem w tym przypadku są estrogeny, które łączą się z zamkiem czyli receptorem i to właśnie powoduje zapoczątkowanie dal¬szych przemian w komórce rakowej, min. stymulujące ją do dalszych podzia¬łów, a co za tym idzie, do dalszego wzrostu i rozwoju guza. Okazuje się, że u 83% kobiet po menopauzie, które zachorowały na raka piersi, na powierzchni jego komórek występują receptory hormonalne, czy¬li są one potencjalnymi kandydatkami do leczenia hormonalnego. U kobiet przed menopauzą, ten odsetek jest mniejszy, ale wciąż jednak zna¬czący - 72%. Jeśli na powierzchni komórek nie ma receptorów tzn, że estro¬geny nie mają jak dostać się do komórek. Wydawałoby się zatem, że leczenie hormonalne nie ma w takich przypadkach sensu, natomiast naukowcy odkryli, że u niektórych pacjentek takie leczenie jednak przynosi korzyści, dlatego też, leczenie hormonalne włącza się u większość pacjentek z rakiem piersi.
Rodzaje hormonoterpii
Hormonoterapia raka piersi może opierać się na podawaniu leków, które mają na celu zablokowanie działania estrogenów lub też - głównie w przypadku kobiet młodszych przed menopauzą - zablokowanie czynności jajników (tzw. ablacja) tak aby nie wytwarzały estrogenów lub ich usunięcie chirurgiczne.
Tamoksyfen
Jak dziada?
Najczęściej stosowanym lekiem, blokującym działanie estrogenów jest tamaksyfen. Naukowcy stwierdzili że zastosowanie tego leku może obniżać ryzyko nawrotu raka lub zapobiec jego rozwojowi
w drugiej piersi. Tamoksyfen działa poprzez przyłączenie się do receptora dla estrogenów na powierzchni komórek rakowych i zablokowanie go, przez co estrogeny nie mają gdzie się przyłączyć. To tak jakbyśmy włożyli do zamka klucz, który pasuje kształtem, ale nie powoduje otwarcia drzwi i jednocześnie uniemożliwia włożenie odpo¬wiedniego klucza. Dzięki temu wzrost i podział komórek raka ulega zabloko¬waniu.
U kogo?
Tamoksyfen stosuje się zarówno u kobiet przed menopauzą jak i po meno¬pauzie.
Skutki uboczne
występują stosunkowo rzadko i tylko u ok. 2-4% leczonych kobiet konieczne
jest zaprzestanie podawania leków z powodu wystąpienia działań niepożąda¬nych.
Zwykle pacjentki mogą obserwować objawy takie jak:
• Uderzenia gorąca
• Świąd pochwy
• Krwawienia z dróg rodnych lub zaburzenia miesiączkowania
• Nudności
• Zmęczenie
• Zatrzymanie wody w organizmie
• Wysypka
Ważne!
Tamoksyfen może powodować przerost i rozrost śluzówki w jamie macicy, a także niewielki wzrost ryzyka zachorowania na raka macicy. Dlate¬go podczas stosowania tego leku konieczna jest regularna kontrola ginekologiczna. Do ginekologa zawsze należy się udać także w przypadku wystąpienia nieprzewidzianego krwawienia z dróg rodnych.
Inhibitory aromatazy
Jak działają?
Blokują one produkcję estrogenów - w związku z tym powodują obniżenie poziomu hormonu w organizmie - oznacza to, że jest mniej „kluczy" do otwarcia „zamków" na powierzchni komórek nowotworowych. Należy też podkreślić, że leki te nie powodują zmniejszenia produkcji estrogenów w jaj-nikach, tylko w innych miejscach (jak wspomniana wyżej tkanka tłuszczowa). Dlatego też nie działają u kobiet przed menopauzą, u których prawidłowo funkcjonują jajniki.
Kiedy stosuje się te leki?
Inhibitory aromatazy stosuje się w następujących przypadkach:
• świeżo rozpoznanym raku piersi we wczesnym stadium (tzn. ograniczonym do piersi, bez przerzutów do węzłów chłonnych w pasze)
• raku piersi z przerzutami (np. do płuc, wątroby)
• nawrotu raka piersi, który pojawia się w okresie leczenia tamoksyfenem Możliwe skutki uboczne:
• uderzenie gorąca
• bóle mięśniowe
• nudności o niewielkim nasileniu
• biegunka lub zaparcia
• osłabienie, zmęczenie
• ścieńczenie kości
Długość leczenia jest określana indywidualnie przez onkologa, który włącza terapię.
Agoniści LHRH
Jak działają?
W przeciwieństwie do inhibitorów aromatazy, leki te wpływają na obniżenie produkcji estrogenów w jajnikach, poprzez zahamowanie sygnału z mózgu pobudzającego jajniki do ich produkcji.
U kogo?
Kobiety z rakiem piersi przed okresem menopauzy.
Nowe leki - nowa nadzieja?
Nadal prowadzone są badania nad innymi lekami, bardziej skutecznymi, a jednocześnie cechującymi się jak najmniejszą częstością występowania i liczbą działań niepożądanych. Aktualnie trwają prace nad tzw. inhibitorami sulfatazy steroidowej. Leki te działają podobnie do inhibitorów aromatazy, ale wydaje się, że silniej i na dłużej mogą blokować wpływ estrogenów na komórki raka piersi. Co wyniknie z badań - dowiemy się na pewno w najbliższym czasie.
Lekarz Agnieszka Barchnicka
