Bajkał w obiektywie Piotra Malczewskiego
„Fotograficzne wędrówki” zawędrowały nad mistyczny Bajkał. W Galerii Pod Arkadami fotograf i podróżnik Piotr Malczewski zaprezentował pokaz zdjęć „Bajkał. Carstwo lodu”, ukazujący jedno z największych jezior świata w zimowej odsłonie. Promował też swą najnowszą książkę „Bajkał. Opowieści o Świętym Morzu”, pokazującą nie tylko cudowny świat bajkalskiej przyrody, ale też rolę Polaków w jego odkryciu i popularyzacji.
Piotr Malczewski lubi podróżować, najczęściej obierając za cel tych wypraw miejsca na wschodzie i północy naszego globu. Na terenie Rosji upodobał sobie jezioro Bajkał, najstarsze, najgłębsze i siódme co do wielkości na świecie, przez mieszkańców nazywane Świętym Morzem. Od roku 1998 był tam blisko 20 razy, z czego aż 10 wypraw odbył zimą.
– Wyprawa nad Bajkał była moim dziecięcym marzeniem, które po pierwszej podróży stało się fascynacją i za każdym razem ta chęć powrotu narastała – mówi Piotr Malczewski. – Najpierw jeździłem tam co dwa lata, później co roku i tak było aż do roku 2019, bo od czasu pandemii granice są zamknięte.
Już samo dotarcie nad Bajkał pociągiem to swoista wyprawa, bo taka podróż trwa 6-6,5 dnia i Piotr Malczewski poświęcił jej sporo w uwagi w książce „Kolej Transsyberyjska. Opowieść o ludziach, przestrzeni i drodze”. Dopiero po dotarciu do Irkucka, Paryża Syberii z licznymi zabytkowymi, efektownie zdobionymi, drewnianymi domami, można myśleć o właściwej wyprawie – zaczynanej najczęściej na skalistej wyspie Olchon w środkowej części Bajkału, ale podróżnik nie ogranicza się do tych samych miejsc, chociaż lubi do nich wracać i porównywać zmiany.
– W zależności od pory roku nawet te same miejsca są inne – zauważa Piotr Malczewski. – Jesień czy wiosna jest odmienna ze względu na tę pokrywę flory, natomiast zima jest kompletnie innym światem i każda jest inna, nawet jeśli już się gdzieś było. Można więc wracać w te same miejsca, które nie są już takie same, ale oczywiście na tak ogromnym obszarze jakim jest Bajkał, bo jego linia brzegowa ma 2100 kilometrów, można co roku jechać gdzie indziej.
Zima nad Bajkałem, który zamarza w połowie stycznia i można po nim wtedy podróżować nie tylko pieszo czy saniami, ale też samochodem, to fascynująca pora roku. Piotr Malczewski uchwycił na zdjęciach nie tylko surowość zimowego krajobrazu, ale też niezmierzone bogactwo lodowych form i szczelin, a efektem tej fascynacji jest książka „Bajkał. Opowieści o Świętym Morzu”.
– Zima nad Bajkałem to coś niesamowitego i starałem się to pokazać fotograficznie i tekstowo – mówi Piotr Malczewski. – Zdjęcia mówią bardzo dużo, można je zresztą zobaczyć w internecie, ale związane z nimi historie też są bardzo ważne, bo dotyczą nie tylko Bajkału i jego bardzo ciekawego życia, które jest bogate do samego dna, co nie jest typowe dla innych, tak głębokich zbiorników słodkiej wody, nazewnictwa lodu i tego, jak się on tam tworzy, szeregu innych elementów przyrodniczych i historycznych, które można zobaczyć tylko tam, ale też śladów Polaków, które są tam bardzo liczne i ciekawe. Jak podkreśla Piotr Malczewski nazwiska takich badaczy-zesłańców jak: Benedykt Dybowski, Jan Czerski, Aleksander Czekanowski i Wiktor Godlewski są na Syberii doskonale znane nawet przez dzieci, czego nie da się powiedzieć o ich polskich rówieśnikach.
Spośród ośmiu książek Piotra Malczewskiego aż trzy dotyczą Bajkału i Rosji, a ponieważ fotograf wykonał tam przez lata bardzo dużo zdjęć, to przymusową pandemiczną przerwę w wyprawach nad Bajkał pożytkuje, przygotowując kolejne wydawnictwa.
– Mam ogromny materiał, bo to było prawie 20 wyjazdów, gdzie najkrótszy trwał miesiąc – mówi Piotr Malczewski. – Do książki „Bajkał. Opowieści o Świętym Morzu” fotografie zostały wybrane pod kątem ilustracyjnym, są też oczywiście XIX-wieczne fotografie historyczne i pocztówki. Do prezentacji wybrałem zdjęcia pokazujące tamtejszą różnorodność, a te typowo albumowe będą wykorzystane w przyszłym roku, w zimowym albumie o Bajkale.
Wojciech Chamryk
