Pionierska praca Elżbiety Chojnowskiej
Różne aspekty dziedzictwa kulturowego w miastach ziemi łomżyńskiej w Polsce okresu międzywojnia przywołuje w swej pierwszej książce łomżynianka Elżbieta Chojnowska. Praca „Kultywowanie i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego wśród mieszkańców miast ziemi łomżyńskiej w okresie Drugiej Rzeczypospolitej” przybliża Łomżę, Kolno, Ostrołękę i Zambrów tamtych lat oraz ludzi, dzięki którym działo się w nich tak wiele. – To temat bardzo istotny, a takiego opracowania jeszcze nie było – mówi dr Elżbieta Chojnowska, zapowiadając już kolejne publikacje.
Elżbieta Chojnowska to doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, absolwentka studiów podyplomowych z geografii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej oraz pedagogiki leczniczej, pedagog, nauczyciel i wykładowca. Jak podkreśla, jej zainteresowania koncentrują się wokół szeroko pojmowanej historii oświaty i kultury, czego efektem jest właśnie książka „Kultywowanie i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego wśród mieszkańców miast ziemi łomżyńskiej w okresie Drugiej Rzeczypospolitej”.
– To moja praca doktorska – mówi Elżbieta Chojnowska. – Została ona uzupełniona (doktorat obroniłam w 2013 roku) oraz wzbogacona zdjęciami. Przed podjęciem tego tematu analizowałam literaturę naukową oraz opracowania dotyczące ziemi łomżyńskiej, ale brakowało takiego, które przedstawiałoby w szerszym kontekście różne aspekty kultywowania i upowszechniania dziedzictwa kulturowego w miastach ziemi łomżyńskiej: Łomży, Kolna, Ostrołęki i Zambrowa w okresie Drugiej Rzeczypospolitej. Dlatego uznałam, że warto pochylić się nad tym zagadnieniem, bo stanowi ono ważny element procesu dydaktyczno-wychowawczego na różnych etapach kształcenia oraz w środowiskach wychowawczych i społecznych w latach 1918-1939. Temat ten podjęłam także ze względów osobistych. Urodziłam się, chodziłam do szkół i mieszkam w Łomży. Szacunek dla przeszłości wyniosłam z domu rodzinnego.
Autorka skupiła się na jak najszerszym ukazaniu interesującego ją tematu, z wykorzystaniem licznych źródeł, nierzadko mało znanych oraz bogatego materiału ilustracyjnego.
– Dziedzictwo kulturowe to cały dorobek w sferze materialnej, intelektualnej, religijnej, etycznej, społecznej i estetycznej oraz historia narodu – wyjaśnia Elżbieta Chojnowska. – Dziedzictwo to fundament, na którym budowana jest teraźniejszość. Skupia ono wszystkie trwałe wartości materialne, intelektualne, moralne, społeczne i religijne przejmowane, pielęgnowane, pomnażane i przekazywane następnym pokoleniom. Ich poznanie odbywa się we wspólnocie rodzinnej, szkole, Kościele oraz innych instytucjach i organizacjach. W pracy wykorzystałam źródła archiwalne, kroniki szkolne, dokumenty prawne, dane statystyczne GUS, teksty źródłowe, programy nauczania, statuty organizacji i stowarzyszeń, pamiętniki, wspomnienia i relacje, oraz opracowania naukowe i popularnonaukowe związane z Łomżą, Ostrołęką, Zambrowem i Kolnem, a także prasę lokalną z lat 1918-1939, którą udostępniło mi Stowarzyszenie Prasoznawcze Stopka w Łomży. Tekst wzbogacają zdjęcia pozyskane z Archiwum Państwowego w Białymstoku Oddział w Łomży i Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży. Bardzo dziękuję tym instytucjom za pomoc w uzyskaniu materiałów do książki.
Duża rola różnych instytucji, organizacji i stowarzyszeń nie umniejsza ogromnej roli rodziny w kształtowaniu młodego pokolenia międzywojennej Polski.
– W kultywowaniu i upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego decydującą rolę pełniła rodzina jako pierwsze i najważniejsze środowisko wychowawcze – podkreśla Elżbieta Chojnowska. – To w rodzinach odbywało się ukazywanie i przekazywanie przez rodziców, dziadków i krewnych dziedzictwa kulturowego. Rodzice własnym życiem, opartym na trwałych podstawach szacunku, zrozumienia i miłości przekazywali te wartości swoim dzieciom. W swojej pracy ukazałam kultywowanie i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego także poprzez wychowawcze oddziaływanie religii i Kościoła, a także pracę oświatowo-wychowawczą w oddziałach wojskowych stacjonujących w tym czasie w Łomży, Ostrołęce i Zambrowie. Ważną rolę w upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego wśród dzieci i młodzieży na każdym poziomie nauczania pełniły szkoły. Aktywni, często twórczy nauczyciele – pasjonaci w pracy dydaktyczno-wychowawczej starali się uwrażliwiać swoich wychowanków na piękno ojczystego kraju, języka, kultury i sztuki polskiej, wzbudzając i rozwijając ich zainteresowania. Nauczyciele zapisani we wspomnieniach swoich uczniów przedstawiani są jako osoby znaczące, które często miały wpływ na wybory życiowe swoich wychowanków. Wielu nauczycieli angażowało się w pracę społeczną, którą uważali za swój obowiązek. Cieszyli się oni uznaniem i szacunkiem w społecznościach lokalnych.
Po 123 latach zaborów w międzywojniu nie dziwiła ogromna aktywność licznych organizacji młodzieżowych, stowarzyszeń społeczno-kulturalnych i wielu innych instytucji, prowadzących bardzo ożywioną działalność.
– Okres międzywojenny to czas wzmożonej aktywności organizacji, stowarzyszeń i instytucji, upowszechniających dziedzictwo kulturowe wśród dzieci, młodzieży i dorosłych – mówi Elżbieta Chojnowska. – Były to stowarzyszenia działające na rzecz oświaty, organizacje młodzieżowe, paramilitarne, związane ze społeczną działalnością kobiet oraz stowarzyszenia społeczno-kulturalne. Poprzez organizowanie imprez, uroczystości okolicznościowych, akcji społecznych, stowarzyszenia i organizacje ukazywały i pielęgnowały wartości narodowe i patriotyczne. Nazwiska niektórych mieszkańców Łomży, Ostrołęki, Zambrowa i Kolna przewijają się w doniesieniach prasowych oraz pozytywnych opiniach zawartych w relacjach i wspomnieniach. To oni poprzez swoje zaangażowanie, działalność oświatową i kulturalną przyczyniali się do ukazywania, pielęgnowania i przekazu dorobku przeszłych pokoleń w różnych środowiskach społecznych miast ziemi łomżyńskiej. Biogramy niektórych z nich zamieściłam w książce.
Praca „Kultywowanie i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego wśród mieszkańców miast ziemi łomżyńskiej w okresie Drugiej Rzeczypospolitej”ukazała się nakładem warszawskiej Oficyny Wydawniczej ASPRA-JR, wcześniej wydawcy takich lokalnych autorów jak Witold Wincenciak („Kształcenie nauczycieli w Łomży. Zarys dziejów (1914-2014)”, rok 2012) i Henryk Gała („Złudzenia ontyczne”, rok 2014), a Elżbieta Chojnowska już zapowiada kolejne publikacje, choćby dotyczącą twórców ludowych ziemi łomżyńskiej.
– Ta książka jest moją pierwszą – mówi Elżbieta Chojnowska. – Publikowałam artykuły z zakresu historii oświaty m. in. w „Przeglądzie Historyczno-Oświatowym”, „Polszczyźnie Mazowsza i Podlasia”, „Studiach Łomżyńskich” oraz artykuły w wydawnictwach zwartych. Moje zainteresowania naukowe dotyczą historii oświaty i kultury. Jest jeszcze sporo tematów z tego zakresu, które są warte zainteresowania i opracowania, więc kontynuuję moje badania i przygotowuję kolejne publikacje.
Wojciech Chamryk
