KOTLINA BIEBRZAŃSKA - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Obszar cechuje się dużą różnorodnością specyficznych warunków glebowych z dominacją torfowisk, które stanowią 82% ogólnej powierzchni kotliny. Dolinę cechuje specyficzna, obfita sieć hydrologiczna, która zapewnia stałą wilgotność, a każdej wiosny teren jest częściowo zalewany. Inna ważna cecha, wynikająca z poprzedniej, to niedostępność dla człowieka. Skrótowo podane cechy to w sumie wielki, nieprzekształcony przez człowieka obszar przyrodniczy, niespotykany w innych częściach Europy Środkowej i Zachodniej. Natura wytworzyła w dolinie unikalnie bogaty świat roślin i zwierząt oraz urzekające pięknem krajobrazy.
Rośliny. Zmienność warunków glebowych i duża wilgotność to bezpośrednie, korzystne przyczyny rozwoju roślin naczyniowych, których dotychczas botanicy zidentyfikowali w liczbie 1015 gatunków. Dolina jest dla wielu gatunków roślin, południowym i zachodnim zasięgiem występowania Oznacza to, iż niektóre rośliny dalej na południe i zachód już nie występują lub rosną tam w znikomych skupieniach. Właściwości wielu gatunków, a także ich środowisk w kotlinie są często typowe do roślinności tajgi i tundry. Bardzo rzadkie lub niespotykane gdzie indziej rośliny, w dolinie występują w dużych skupieniach. Naprzyklad; populacja storczyków /orchidee klimatu umiarkowanego/, nad Biebrzą zaliczana jest do największych w Europie.

Zwierzęta. Bogaty świat roślin skutkuje intensywnym rozmnażaniem się zwierząt roślinożernych, a w ślad za tym, rozwojem mięsożerców - drapieżników. Liczna obejmująca 48 gatunków jest populacja ssaków, wśród których wyróżniają się najwyższe dzikie zwierzęta Europy - łosie. Dolina Biebrzy jest niekwestionowanym matecznikiem łosi w Polsce. Populację tych przeżuwaczy szacuje się w dolinie na 650 sztuk. Istnieje 100 - procentowa pewność, iż w towarzystwie przewodnika Turyści ujrzą łosie w środowisku naturalnym i poznają ich ciekawy tryb życia. Mniej widoczne lecz liczne są bobry, wydry, norki, jenoty, borsuki, wilki, jelenie, sarny oraz małe ssaki jak nietoperze, norniki północne, smużki. Zadomowiły się na stałe również rysie. W ramach zwiększenia różnorodności gatunkowej i doświadczeń przyrodniczych Park Biebrzański wprowadził w środowisko naturalne stado koników polskich, które można obserwować przy szlakach turystycznych. Liczne są populacje owadów i ryb. Często spotykane są płazy i gady.

"Ptasi raj". Biebrzański ptaszyniec zasiedla około 190 gatunków ptaków lęgowych. Ponadto przebywa tu okresowo do 100 gatunków ptaków migrujących, które mają tu ważny, rozległy teren niezakłóconego odpoczynku i obfitego żerowiska przed kolejnymi odcinkami lotów na południe lub północ. Widoczne jest to szczególnie w okresie wiosennych rozlewisk. Doceniając te wartości dolina Biebrzy została uznana przez Bird Life International /międzynarodowa organizacja ornitologiczna/ jako ostoja ptaków o randze światowej. Nad Biebrzą nadal można obserwować duże skupienia takich ptasich rzadkości jak: wodniczki, bataliony, bekasy, cietrzewie, podróżniczki, dziwonie, orzechówki, po kilka gatunków mew i rybitw, kuliki wielkie, małe i wielkie drapieżniki jak orliki, bieliki, 3 gatunki błotniaków, 2 gatunki kani, pszczołojady i inne pospolite jak myszołowy, jastrzębie, krogulce i kobuzy. Na biebrzańskich mokradłach gniazduje około 1/4 światowej populacji wodniczki. Jest to ptak o ciekawym trybie życia, a jego dalsze występowanie jest zagrożone z powodu zanikania naturalnych siedlisk. Park Biebrzański wspólnie ze Światowym Funduszem Ochrony Dzikiej Przyrody od kilku lat prowadzi czynną ochronę tego gatunku. Program ochrony wodniczki daje wymierne rezultaty ponieważ ilość ptaszków wykazuje tendencję wzrostową, przynosząc tym samym satysfakcję ekologom. Turyści natomiast mają niezwykłą atrakcję przyrodniczą, ciesząc oczy pięknym wyglądem i uszy wdzięcznymi, fletowymi trelami wodniczki.

Ochrona przyrody. Zachowanie bogactwa naturalnego w dolinie zostało efektywnie wdrożone wraz z utworzeniem w 1993r. Biebrzańskiego Parku Narodowego, na najbardziej cennym przyrodniczo obszarze 59233ha. Wokół tej powierzchni Parku, wyznaczono dodatkowo strefę ochronną, /otulinę/, o obszarze 66 824ha. Tym samym ochronie przyrodniczej w dolinie Biebrzy podlega 126 057 ha powierzchni. Przytoczona wielkość powoduje, iż Park Biebrzański jest obszarowo jednym z największych  w Europie. Zakres długofalowej ochrony czynnej wykonywanej przez załogę Parku dotyczy przede wszystkim zachowania właściwości pierwotnego środowiska z unikalną fauną i florą. W dolinie realizuje sie również ochronę bierną, np. w ekosystemie "Czerwone Bagno" przyroda rządzi się własnymi prawami - bez ingerencji człowieka. Dolina Biebrzy została również włączona do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, chroniącej najcenniejsze ekosystemy w Unii Europejskiej. W ramach tej formy ochrony wdrożone sa programy zmierzające do zachowania i odbudowy populacji rzadkości botanicznych i zwierząt, miedzy innymi wilki, wydry, orlik grubodzioby, wodniczka, dubelty,  cietrzew. Aktywność ochroniarska prowadzona przez Park Biebrzański wespół z innymi instytucjami ekologicznymi z kraju i państw zachodnich, /np. środki Unii Europejskiej/, pozwalają optymistycznie zakładać, iż mimo wielu zagrożeń głównie cywilizacyjnych, bogactwo przyrodnicze doliny Biebrzy zostanie utrzymane i przekazane kolejnym pokoleniom.
Zabytki historyczne i kultury. W dolinie Biebrzy oprócz unikalnej przyrody, znajdują się  także wartościowe zabytki historyczne, jak: była carska Twierdza Osowiec, obronne grodzisko z XI wieku, miejsca- pomniki z okresu powstań narodowych i z II wojny światowej, 2 osady staroobrzędowców. W pobliskim Tykocinie są liczne zabytki polskiej państwowości i historii. Także zabytki sztuki barokowej i budynek żydowskiej  synagogi z XVII wieku, obecnie muzeum judaików. Na wzgórzach wokół doliny rozlokowane są wsie i osady, których ludność uprawia często tradycyjne rolnictwo, rękodzieło i kultywuje dawne obyczaje.

Turystyka. Jest zorganizowana w taki sposób aby nie zagrażać przyrodzie. Tym niemniej Turyści mają doskonałe okazje do obserwacji i kontaktu z konkretnymi wartościami przyrodniczymi. Służy temu około 600 km szlaków turystycznych: pieszych, rowerowych, wodnych w formie spływów rzekami, konnych oraz samochodowych w postaci wycieczek objazdowych. Obserwację atrakcji przyrodniczych w terenie ułatwiają wieże i pomosty widokowe, ścieżki i tablice edukacyjne. W siedzibie BPN jest urządzona ciekawa wystawa stała z eksponatami przyrodniczymi. Zaznaczyć przy tym należy iż: duże rozczłonkowanie terenu, odległości, okresowo zalane niektóre drogi, rozmieszczenie w przestrzeniach poszczególnych atrakcji powoduje, że Turystom najwygodniej jest poruszać się - zwiedzać w towarzystwie licencjonowanego przewodnika. W ostatnich latach wraz ze wzrostem zainteresowania przyrodą doliny, rozwinęła się obszerna baza noclegowo-żywieniowa o wysokim lub średnim standardzie.