Paszport
Dopiero od niedawna głośniej mówi się o rocznicy 17 września 1939 roku - nazywanej też „IV rozbiorem” lub „wbiciem Polsce noża w plecy”. Naprzeciw temu zainteresowaniu wyszło Muzeum w Łomży - w siedzibie przy ul. Dwornej 22 można obejrzeć wystawę o tym okresie sowieckiej niewoli. Muzealni historycy Marta Gosk i Leszek Taborski piszą m.in. -„W krótkim czasie okupant zastąpił polskie gazety własnymi, w języku polskim, rosyjskim i białoruskim (..) Nowa władza koncentrowała się na tym, aby jak najszybciej dotrzeć z propagandą sowiecką do mieszkańców podbitych ziem polskich. Było to szczególnie ważne w okresie kampanii wyborczej do Zgromadzenia Ludowego Białorusi Zachodniej, zaplanowanymi na 22 października 1939 r.” Armia Czerwona wkroczyła, jak głoszono, celem objęcia ochroną obywateli Białorusi, więc z przyniesieniem „wolności” nad Narew pierwsze dwa lub trzy numery nowej gazety dla rejonu łomżyńskiego miały wyłącznie rosyjski tytuł: „Swobodnaja Łomża”. Wbrew propagandzie to nie wystarczyło, skoro następne wydania musiały ukazywać się także po polsku jako „Wolna Łomża”. Zgodnie z polityką „prawdy i bratniej miłości" - także w gazetach „Prawda” i „Wolna praca” (np. 1941 r) pisano o nowym życiu, normalnie odbywających się w Łomży zajęciach szkolnych, m.in. z języka białoruskiego: „W pierwszym dniu stawili się wszyscy uczniowie, dopuszczeni do egzaminów. Nie było ani jednego spóźnienia”. Wydawcą „Wolnej Łomży” była Komunistyczna Partia (bolszewików) Białorusi - redakcja mieściła się w tym samym budynku co drukarnia „Promień socjalizmu” przy ul. Nadieżdy Krupskiej w Łomży (ob. ul. Wiejska.) „Oswobodzeni z niewoli polskich panów” obywatele - już jako mieszkańcy Białoruskiej SSR - otrzymywali w latach 1939 -1941 paszporty (sowieckie dowody tożsamości) z NKWD (patrz: pieczęć w powiększeniu). Wydane w 1940 r. paszporty miały mieć ważność do… 1945 roku, o czym świadczą uzupełniające pieczęcie i odręczne adnotacje.
