Dlaczego warto uczestniczyć w populacyjnych programach
Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny i ekonomiczny polskiego społeczeństwa. Statystycznie, co czwarty Polak zachoruje na nowotwór złośliwy, a co piąty umrze z jego powodu. Ponad 156 000 nowych zachorowań i 93 000 zgonów rocznie, pokazują skalę problemu. Skuteczność leczenia nowotworów złośliwych w znacznym stopniu zależy także od tego, jak wcześnie zostaną one wykryte, a z tym w całej Polsce wciąż nie jest najlepiej.
W 2008 r. na 100 tys. mieszkańców żyło w Polsce z nowotworem 850 osób, ale tylko u 340 z nich był on zdiagnozowany. Większość chorych nie wie zatem, że w ich organizmie rozwija się choroba, ponieważ wiele osób nie bada się, mimo że w odniesieniu do niektórych nowotworów są dostępne bezpłatne badania skryningowe (przesiewowe).
Udowodniono, że badania •te mogą obniżyć umieralność na takie nowotwory jak: rak piersi, szyjki macicy czy jelita grubego. Badania te nazywamy badaniami skryningowymi albo przesiewowymi, ponieważ przy pomocy testu, rozdzielamy (przesiewamy) populację osób zdrowych- bez objawów klinicznych raka - na dwie grupy:
grupę z testem dodatnim (nieprawidłowym), czyli osoby wymagające dalszych badań
grupę z testem ujemnym (prawidłowym), czyli osoby zdrowe.
Od kilku lat mamy w Polsce Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi w ramach, którego każda kobieta w wieku 50-69 lat ma zapewnione bezpłatne badanie mammograficzne raz na 2 lata. Żeby wykonać takie badanie wystarczy dowód osobisty, nie obowiązuje żadna rejonizacja, a w niektórych pracowniach można wykonać badanie prawie "od ręki". Należy również podkreślić, że pracownie mammograficzne wykonujące badania
w ramach Populacyjnego.
Programu Profilaktyki Raka Piersi, podlegają okresowej ocenie i muszą spełniać wysokie wymagania w odniesieniu do jakości zdjęć i ich oceny.
Niestety mimo szerokiej akcji promocyjnej, rozesłanych zaproszeń imiennych na Mazowszu z ok. 450 tys. uprawnionych, tylko 37.4 kobiet uznało, że warto zadbać o swoje zdrowie i zgłosiło się na badanie. Pozostałe ryzykują, że znajdą się wśród tych 5 tysięcy kobiet, u których choroba wykrywana jest zbyt późno na podjęcie skutecznego leczenia.
Drugim programem profilaktycznym dedykowanym kobietom jest Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy, zapewnia on każdej kobiecie w
wieku 25 - 59 lat, raz na 3 lata nieodpłatne badanie cytologiczne, które pozwala nie tylko na wykrycie wczesnych postaci raka szyjki macicy, ale również zmian, które nie leczone mogą prowadzić do jego rozwoju. Niebagatelne znaczenie ma również to, że Populacyjny Program Profilaktyki zapewnia dalszą diagnostykę każdej kobiecie, u której w badaniu profilaktycznym wykryta zostanie zmiana podejrzana. Ponadto zgłaszając się na badanie cytologiczne w ramach tego Programu możemy mieć pewność, że zarówno sposób pobrania wymazu, jego ocena jak również użyty sprzęt i narzędzia będą zgodne z wymaganiami europejskich standardów. Obecnie stosowany jest system oceny rozmazu cytologicznego nazwany systemem Bethesda. W tym systemie rozpoznanie zmian patologicznych jest rozpoznaniem opisowym, co znacznie ułatwia korelację z obrazem histologicznym wykrytych zmian w obrębie szyjki macicy.
Tak wygląda przykładowy wynik badania cytologicznego
1. W rozmazie nie stwierdzono komórek nieprawidłowych - na badanie należy zgłosić się za
3 lata.
2. Stwierdzono zmiany określone jako ASCUS, LSIL lub HSIL -lekarz ginekolog podejmuje
decyzję, jakie badanie diagnostyczne należy jeszcze wykonać.
3. Jeśli w komórkach nabłonka pojawią się zmiany atypowe, to mamy do czynienia ze stanem
przedrakowym, dawniej tego typu zmiany określano terminem dysplazja, obecnie opisywane są one jako CIN (Cervical Intraepithelial Neoplasia).
Wyróżniamy trzy stopnie dysplazji, które oznaczane są jako: (CIN I, CIN II, CIN III).
CIN I Dysplazja małego stopnia najczęściej związana jest z infekcją HPV i w związku z tym wokoło 80 może ulec samoistnej regresji.
CIN II Dysplazja średniego stopnia, to przetrwałe zakażenie HPV; które nie wykryte może prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy.
CIN III zawiera w sobie dysplazję dużego stopnia jak również raka przedinwazyjnego.
W dawniej stosowanej, klasyfikacji Papanicolau ten stopień określało się grupą III.
To stadium jest praktycznie ostatnim momentem, w którym leczenie oszczędzające jest
w pełni skuteczne. Mimo, że obecnie bezpłatne badanie cytologiczne w ramach
Programu można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma podpisaną umowę z NFZ na realizację świadczeń w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, zgłaszalność na profilaktyczne badania cytologiczne jest jeszcze niższa, bo np. na Mazowszu z 1 mln 100 tys. uprawnionych kobiet wykonało je tylko 18,79, a przecież podane powyżej wyniki dotyczą województwa mazowieckiego, na terenie którego dostępność do tych badań nie stanowi w zasadzie bariery.
"To nowotwór złośliwy" - taką diagnozę każdego roku słyszy w Polsce ponad 12 tysięcy kobiet, u których wykryto raka piersi oraz 2 tysiące, u których wykryto raka szyjki macicy. Może się to przydarzyć każdej kobiecie, a więc mnie lub Tobie, bo już samo bycie kobietą jest jednym z czynników zwiększających ryzyko zachorowania.
Namawiam każdą z Was, jeśli jeszcze nie wykonałyście mammografii i cytologii zgłoście się do pracowni, która wykonuje sie badania w ramach populacyjnego programu profilaktyki, bo to daje gwarancję wysokiej jakości wykonanego badania. Niebagatelne znaczenie ma również to, że program zapewnia każdej kobiecie, której w badaniu profilaktycznym wykryta zostanie zmiana podejrzana, dalszą diagnostykę.
O raku wiemy coraz więcej. Umiemy go pokonać również w Polsce, ale pod jednym warunkiem, że zostanie wykryty jak najwcześniej, a zależy to przede wszystkim od tego,
czy kobieta regularnie bada piersi i czy robi profilaktyczną mammografię - czyli od niej samej.
Barbara Jobda
Prezes Polskiego Stowarzyszenia
Pielęgniarek Onkologicznych
www.profilsktyksrakacoi.waw.pl
www.bezplatnacytologia.pl
