EPIDEMIA RAKA - ZNAK I ZNACZENIE WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Ryzyko zgonu na nowotwory złośliwe było I,5 razy wyższe w krajach bardziej rozwiniętych, niż w biedniejszych. Standaryzowane współczynniki umieralności w populacji krajów bogatych wynosiły 173,9 na 100 000, a w populacji krajów biednych 112,86 na 100 000.
W populacji Polski w 2000 roku zarejestrowano około 120 000 nowych zachorowań i 86 000 zgonów. Nowotwory złośliwe są więc w populacji polskiej drugą przyczyną zgonów po chorobach układu krążenia i naczyń krwionośnych, stanowiąc 25% wszystkich zgonów u mężczyzn i 21,5% wszystkich zgonów u kobiet. Do najczęściej rejestrowanych nowotworów u mężczyzn w Polsce w 2000 roku należały nowotwory: płuca (27%), jelita grubego (10,3%), gruczołu krokowego (8,1%), pęcherza moczowego (6,5%), żołądka (6,4%), krtani (4,0%). Natomiast u kobiet w tym samym czasie najczęściej rejestrowano nowotwory złośliwe piersi (20,7%), jelita grubego (10%), płuca (7,8%), szyjki macicy 6,8%, trzonu macicy (6,2%), jajnika (5,4%) i żołądka (3,8%).
W 2000 roku najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn były nowotwory: płuca (33,2%), jelita grubego( 9,1%), żołądka (8,1%), gruczołu krokowego (6,6% ), pęcherza moczowego (4,2%), trzustki (4,0%), krtani (3,1%), a u kobiet odpowiednio: piersi 12,9% , jelita grubego 11,4%, płuca
II,0%, żołądka 5,9%, jajnika 5,6%, szyjki macicy 5,4%, trzustki 5,1%. Średnie przeżycia pięcioletnie po rozpoznaniu nowotworu wynoszą w Polsce około 30% w Krajach Unii Europejskiej 45%, a w USA 60%. Polska należy do krajów o średnim, ale wciąż wzrastającym zagrożeniu populacji nowotworami złośliwymi. Dominują nowotwory tytonio- , dieto- i hormono-zależne.
Epidemia raka jak i inne epidemie w historii człowieka jest znakiem, którego znaczenie należy odczytać. Choroba nowotworowa traktowana w statystykach jako „jedna jednostka" jest faktycznie zbiorem 200 różnych klinicznie jednostek chorobowych. Posiadają one jednak co najmniej dwie wspólne cechy, przyczynę (mutacja- zmiana w DNA) oraz, potencjał do tworzenia oddalonych od pierwotnego ogniska zmian (przerzuty - metastases). W szerszym kontekście epidemia raka, to efekt opozycji pomiędzy naturą (gen - materia) a kulturą (słowo-duch).
W starożytności diada natura-kultura była opozycją harmonizowaną przez grecką zasadę: Techne-mimetai ten Physin, która wynikała z naturalnego priorytetu natury przed kulturą.
Punktem wyjścia każdej epidemii związanej z pojawienia się negatywnej opozycji gen-kultura jest definicja osoby obowiązująca w danym okresie historycznym.

Obecnie obserwujemy konwersje definicji homo sapiens w homo con- sumentus. W takim ujęciu ludzkie wartości tracą wymiar transcendentny i stają się policzalnymi potrzebami biologicznej sfery organizmu. Następuje nienaturalna zmiana naturalnego porządku rzeczy, w którym zawsze jakość jest przed ilością.
Zycie ludzkie zostaje wkomponowane w rzeczywistość ekonomiczną, ze wszystkimi tego konsekwencjami dla sfery biologicznej i ekologicznej: ciągły pośpiech, życie w permanentnym stresie, oderwanie od naturalnego środowiska oraz jego dewastacja i zanieczyszczanie (chemiczne, akustyczne, elek-tromagnetyczne), niekontrolowana i nadmierna konsumpcja, ekonomizacja stosunków międzyludzkich, wypieranie naturalnych więzi opartych na zaufania przez więzi oparte na przymusie ekonomiczno-prawnym, brak harmonii pomiędzy rytmem kosmosu a rytmem osoby.
Co ciekawe natura komórki nowotworowej z jej nieustannym mnożeniem się przypomina brak autorytetu i hierarchii oraz pełzającą anarchię dominujące we współczesnej kulturze. Komórka nowotworowa nigdy nie uzyskuje dojrzałości normalnej komórki organizmu, która po 50-100 podziałach umiera, aby mogły żyć inne komórki we wciąż zmieniającym się planie czasowym całego organizmu.
Promowana obecnie kultura sukcesu nie jest przyjazna najbardziej delikatnej części żywego organizmu jakim  jest DNA.
Naprawa lub eliminacja  uszkodzonego DNA odbywa się na poziomie komórki, ale jeżeli te mechanizmy komór¬kowej selekcji zawiodą prowadzi to do powstania „nieśmiertelnej" komórki nowotworowej, która żyje kosztem organizmu.
Podstawowym przekazywalnym elementem kultury - swoistym jej genem - jest słowo. Słowo modyfikuje i moduluje kulturę w taki sposób, aby chroniła ona życie, które wciąż jest zagadką. Każda epidemia pomimo jej wielowymiarowego zła w końcu prowadzi do kolejnego odkrywania tajemnicy ludzkiego życia. Bez epidemii raka nie odkryto by budowy DNA. Z drugiej strony każda epidemia, a więc i epidemia nowotworów ma wymiar etyczny, który wyostrza sumienie świata na tajemnicze dobro fenomenu życia.
Podstawowymi elementami walki z rakiem na poziomie populacji jest odpowiedni poziom edukacji oraz uporczywa profilaktyka pierwszego stopnia (eliminacja lub kontrolowanie czynników ryzyka poznawanym dzięki rozwo¬jowi nauk podstawowych), drugiego stopnia (wczesne wykrywanie i w miarę możliwości badania przesiewowe w nowotworach złośliwych szyjki macicy i piersi, a także jelita grubego, gruczołu krokowego i nowotworów skóry - czerniaka) oraz trzeciego stopnia (leczenie i rehabilitacja).
Zasadniczym elementem walki z rakiem w warunkach naszego kraju jest dostępność edukacji oraz metod wykrywczych i diagnostyczno-terapeutycznych dla pacjentów, niezależnie od miejsca ich zamieszkania i statusu ekonomiczno-społecznego.


Wiktor Chmielarczyk 
dr nauk med.
Centrum Onkologii Warszawa