Możliwości leczenia rozsianego raka piersi (cz. 3)
Dr Maria Górnaś
Jak radzić sobie z dolegliwościami?
W czasie, gdy zaczynają pojawiać się dolegliwości spowodowane postępem choroby, pacjentka powinna mieć stałą opiekę. Niezbędna jest możliwość kontaktowania się ze swoim lekarzem. Informowanie o objawach towarzyszących chorobie daje szansę na dostosowanie leczenia do bieżących potrzeb.
Ból, który towarzyszy postępowi choroby nowotworowej bardzo często wynika z bezpośredniego uszkadzania zakończeń nerwowych.
W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych w obrębie układu kostnego można prowadzić leczenie preparatami poprawiającymi przemianę tkanki kostnej. Leczenie bifosfonianami – tak nazywa się grupa leków wpływających na metabolizm kości – można prowadzić podając leki doustnie lub w postaci dożylnej. Szczególnie bolesne miejsca można napromieniać. Napromienianiem i odpowiednim zabezpieczeniem ortopedycznym można zlikwidować lub zmniejszyć bóle oraz często zapobiec złamaniu osłabionej kości.
W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych o dowolnej lokalizacji, oprócz stosowania leczenia przyczynowego (hormonoterapia, bifosfoniany, napromienianie, chemioterapia), nie powinno się odwlekać rozpoczęcia odpowiedniego leczenia bólu.
Na temat stosowania leków przeciwbólowych, a zwłaszcza morfiny, krążą informacje oparte na nierzetelnych danych. Nie jest prawdą, że podanie narkotycznego leku przeciwbólowego powoduje trwałe przyzwyczajenie. Umiejętne stosowanie tych leków jest skuteczne, odgrywa ogromną rolę w zapewnieniu chorym dobrej jakości życia z chorobą. Najważniejszym elementem walki z bólem jest systematyczne stosowanie zaleconych środków, nawet, a zwłaszcza wtedy, kiedy ból jeszcze nie jest silny.
Najlepiej, jeśli leczeniem bólu zajmuje się specjalista. W Polsce poradnie przeciwbólowe istnieją w ośrodkach onkologicznych i poradniach neurologicznych. Oprócz leczenia farmakologicznego w poradniach przeciwbólowych prowadzone są zabiegi akupunktury czy elektrostymulacji. Czasem wykonuje się zabiegi mające na celu przerwanie przekazywania bodźców bólowych z miejsc dotkniętych chorobą. Zwykle poradnie te współpracują ściśle z hospicjami. również z tak zwanymi hospicjami domowymi.
Leki przeciwbólowe stosowane przewlekle mogą powodować zaparcia. Wbrew pozorom jest to bardzo dokuczliwy objaw i należy zadbać, żeby nie sprawiał on osobie chorej dodatkowych dolegliwości. Warto wypróbować różne preparaty i dobrać indywidualnie najlepszy sposób postępowania. Może to być działanie bardzo naturalne, czyli podawanie kompotów z suszonymi owocami, zwłaszcza suszonymi śliwkami. Jeśli nie jest ono dość skuteczne, można przyjmować preparaty ziołowe w postaci herbatek, kropli lub tabletek. Po porozumieniu z lekarzem prowadzącym lub lekarzem rodzinnym można przez krótki czas stosować leki przeczyszczające. Stosunkowo bezpiecznym preparatem może być laktuloza w postaci syropu.
Przykrą dolegliwością, która może być spowodowana działaniem morfiny, ale także, w innych przypadkach, uszkodzeniem wątroby, są nudności i wymioty. Można im zapobiegać stosując leki przeciwwymiotne w postaci kropli lub czopków.
Innym objawem, często towarzyszącym chorobie nowotworowej jest postępujące osłabienie. Jest ono często spowodowane niedożywieniem – upośledzone funkcjonowanie wątroby może powodować nudności i wymioty, a to wpływa na niechęć do przyjmowania pokarmów. Przeciwdziałać mu można podając leki zwiększające łaknienie. Czasem stosuje się w takich przypadkach octan megestrolu, lek podawany w postaci tabletek lub zawiesiny. Jest to preparat hormonalny, który pierwotnie był stosowany w leczeniu zaawansowanego raka piersi, a obecnie jest używany jako środek wspomagający w różnych innych stanach powodujących osłabienie i nadmierne chudnięcie.
Stosowanie tego środka należy zawsze uzgodnić z lekarzem, ponieważ nie powinny przyjmować go między innymi osoby zagrożone chorobą zakrzepową.
Nie należy jednak zmuszać osoby chorej do przyjmowania pełnych posiłków w standardowym rytmie. Należy dbać o dostarczanie odpowiedniej ilości płynów i to one mogą być wysokokaloryczne, zawierać sporo białka i ewentualnie w zależności od potrzeb – witaminy. Podawanie takich preparatów powinno się uzgadniać z lekarzem prowadzącym.
Inną przyczyną osłabienia i utraty masy ciała może być także mobilizacja sił obronnych ustroju do zwalczania nowotworu. Czynniki prowadzące do martwicy tkanek nowotworowych w zaawansowanej chorobie mogą niestety także oddziaływać niekorzystnie na prawidłowe struktury organizmu.
Niezależnie od stałej współpracy z onkologiem warto nawiązać kontakt najbliższym ośrodkiem leczenia bólu i zespołem hospicyjnym.
Zespoły hospicyjne – hospicja domowe – wspierają chorych i ich rodziny. Zwykle w skład zespołu wchodzi lekarz, pielęgniarki, świeckie i duchowne osoby pracujące jako wolontariusze. Wszystkie te osoby są bardzo dobrze przygotowane do pracy z chorymi w domu. Odwiedzają pacjentów wymagających pomocy, wykonują niezbędne zabiegi. Lekarze wystawiają recepty na leki czy środki opatrunkowe, kierując całym postępowaniem. Dla wielu chorych ważniejsza niż samo przyjmowanie leków jest możliwość spotkania i rozmowy z życzliwymi i chętnymi do pomocy ludźmi. Nie w każdym bowiem domu jest ktoś, komu codzienne obowiązki zawodowe nie przeszkadzają w byciu z osobą chorą czy cierpiącą.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, każda osoba pracująca ma prawo do wykorzystania w ciągu roku czternastu dni wolnych, poświęconych na opiekę nad chorą najbliższą osobą. Lekarz opiekujący się bezpośrednio osobą chorą wystawia zwolnienie z pracy dla członka najbliższej rodziny. Z takich wolnych dni warto korzystać wtedy, kiedy chory członek rodziny nie musi przebywać w szpitalu, natomiast nie jest dość silny, aby samodzielnie wyprawiać się z domu na zabiegi – chemio- czy radioterapię, albo po prostu wymaga pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności. Istotne jest właściwe zaplanowanie dni poświęconych na opiekę nad chorym w domu. Wiadomo, że większość ludzi obawia się pobytu w szpitalu, męczy ich samotność w otoczeniu innych chorych. Dlatego wskazane jest uzgodnienie z lekarzem prowadzącym takiego sposobu leczenia, który pozwoli na ograniczenie do minimum czasu spędzanego w szpitalu. Dotyczy to między innymi sytuacji, kiedy można preparaty podawane dożylnie zastąpić podobnymi w postaci doustnej, a zastrzyki plastrami z wolno uwalniającymi się lekami.
Możliwości podobnych działań jest sporo. Wszystkie one mogą być wykorzystywane pod warunkiem, że nie ma bezwzględnych wskazań do leczenia szpitalnego. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz prowadzący po rozmowie z chorą i jej bliskimi.
W przypadku osób samotnych kontakt z ośrodkiem hospicyjnym bywa szczególnie ważny. Zdarza się, że zachodzi konieczność zamieszkania na stałe w hospicjum, gdzie personel medyczny i wolontariusze mogą zapewnić całodobową pomoc. Bywają sytuacje, kiedy rodzina czy najbliżsi z racji obowiązków zawodowych, czy stanu własnego zdrowia nie mogą zapewnić pełnej opieki. Wtedy także warto mieć kontakt z hospicjum, i gdy sytuacja tego wymaga, osoba chora może tam zamieszkać na stałe lub w szczególnie trudnych okresach.
Nawet, gdy leczenie przyczynowe przyniesie ustąpienie dolegliwości i pomoc ze strony hospicjum nie będzie potrzebna, sama świadomość, że w każdym momencie można uzyskać wsparcie, bardzo ułatwia zmaganie się z chorobą. Również najbliżsi, którzy często z wielkim niepokojem towarzyszą osobie chorej i starają się zapewnić jej jak najlepszą opiekę w trudnych chwilach, będą czuli się bezpiecznie, wiedząc, że gdy nadejdzie kryzys, mogą liczyć na kogoś, kto kompetentnie udzieli porady.
(dr Maria Górnaś – „Możliwości leczenia rozsianego raka piersi”
– Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie)
W czasie, gdy zaczynają pojawiać się dolegliwości spowodowane postępem choroby, pacjentka powinna mieć stałą opiekę. Niezbędna jest możliwość kontaktowania się ze swoim lekarzem. Informowanie o objawach towarzyszących chorobie daje szansę na dostosowanie leczenia do bieżących potrzeb.
Ból, który towarzyszy postępowi choroby nowotworowej bardzo często wynika z bezpośredniego uszkadzania zakończeń nerwowych.
W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych w obrębie układu kostnego można prowadzić leczenie preparatami poprawiającymi przemianę tkanki kostnej. Leczenie bifosfonianami – tak nazywa się grupa leków wpływających na metabolizm kości – można prowadzić podając leki doustnie lub w postaci dożylnej. Szczególnie bolesne miejsca można napromieniać. Napromienianiem i odpowiednim zabezpieczeniem ortopedycznym można zlikwidować lub zmniejszyć bóle oraz często zapobiec złamaniu osłabionej kości.
W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych o dowolnej lokalizacji, oprócz stosowania leczenia przyczynowego (hormonoterapia, bifosfoniany, napromienianie, chemioterapia), nie powinno się odwlekać rozpoczęcia odpowiedniego leczenia bólu.
Na temat stosowania leków przeciwbólowych, a zwłaszcza morfiny, krążą informacje oparte na nierzetelnych danych. Nie jest prawdą, że podanie narkotycznego leku przeciwbólowego powoduje trwałe przyzwyczajenie. Umiejętne stosowanie tych leków jest skuteczne, odgrywa ogromną rolę w zapewnieniu chorym dobrej jakości życia z chorobą. Najważniejszym elementem walki z bólem jest systematyczne stosowanie zaleconych środków, nawet, a zwłaszcza wtedy, kiedy ból jeszcze nie jest silny.
Najlepiej, jeśli leczeniem bólu zajmuje się specjalista. W Polsce poradnie przeciwbólowe istnieją w ośrodkach onkologicznych i poradniach neurologicznych. Oprócz leczenia farmakologicznego w poradniach przeciwbólowych prowadzone są zabiegi akupunktury czy elektrostymulacji. Czasem wykonuje się zabiegi mające na celu przerwanie przekazywania bodźców bólowych z miejsc dotkniętych chorobą. Zwykle poradnie te współpracują ściśle z hospicjami. również z tak zwanymi hospicjami domowymi.
Leki przeciwbólowe stosowane przewlekle mogą powodować zaparcia. Wbrew pozorom jest to bardzo dokuczliwy objaw i należy zadbać, żeby nie sprawiał on osobie chorej dodatkowych dolegliwości. Warto wypróbować różne preparaty i dobrać indywidualnie najlepszy sposób postępowania. Może to być działanie bardzo naturalne, czyli podawanie kompotów z suszonymi owocami, zwłaszcza suszonymi śliwkami. Jeśli nie jest ono dość skuteczne, można przyjmować preparaty ziołowe w postaci herbatek, kropli lub tabletek. Po porozumieniu z lekarzem prowadzącym lub lekarzem rodzinnym można przez krótki czas stosować leki przeczyszczające. Stosunkowo bezpiecznym preparatem może być laktuloza w postaci syropu.
Przykrą dolegliwością, która może być spowodowana działaniem morfiny, ale także, w innych przypadkach, uszkodzeniem wątroby, są nudności i wymioty. Można im zapobiegać stosując leki przeciwwymiotne w postaci kropli lub czopków.
Innym objawem, często towarzyszącym chorobie nowotworowej jest postępujące osłabienie. Jest ono często spowodowane niedożywieniem – upośledzone funkcjonowanie wątroby może powodować nudności i wymioty, a to wpływa na niechęć do przyjmowania pokarmów. Przeciwdziałać mu można podając leki zwiększające łaknienie. Czasem stosuje się w takich przypadkach octan megestrolu, lek podawany w postaci tabletek lub zawiesiny. Jest to preparat hormonalny, który pierwotnie był stosowany w leczeniu zaawansowanego raka piersi, a obecnie jest używany jako środek wspomagający w różnych innych stanach powodujących osłabienie i nadmierne chudnięcie.
Stosowanie tego środka należy zawsze uzgodnić z lekarzem, ponieważ nie powinny przyjmować go między innymi osoby zagrożone chorobą zakrzepową.
Nie należy jednak zmuszać osoby chorej do przyjmowania pełnych posiłków w standardowym rytmie. Należy dbać o dostarczanie odpowiedniej ilości płynów i to one mogą być wysokokaloryczne, zawierać sporo białka i ewentualnie w zależności od potrzeb – witaminy. Podawanie takich preparatów powinno się uzgadniać z lekarzem prowadzącym.
Inną przyczyną osłabienia i utraty masy ciała może być także mobilizacja sił obronnych ustroju do zwalczania nowotworu. Czynniki prowadzące do martwicy tkanek nowotworowych w zaawansowanej chorobie mogą niestety także oddziaływać niekorzystnie na prawidłowe struktury organizmu.
Niezależnie od stałej współpracy z onkologiem warto nawiązać kontakt najbliższym ośrodkiem leczenia bólu i zespołem hospicyjnym.
Zespoły hospicyjne – hospicja domowe – wspierają chorych i ich rodziny. Zwykle w skład zespołu wchodzi lekarz, pielęgniarki, świeckie i duchowne osoby pracujące jako wolontariusze. Wszystkie te osoby są bardzo dobrze przygotowane do pracy z chorymi w domu. Odwiedzają pacjentów wymagających pomocy, wykonują niezbędne zabiegi. Lekarze wystawiają recepty na leki czy środki opatrunkowe, kierując całym postępowaniem. Dla wielu chorych ważniejsza niż samo przyjmowanie leków jest możliwość spotkania i rozmowy z życzliwymi i chętnymi do pomocy ludźmi. Nie w każdym bowiem domu jest ktoś, komu codzienne obowiązki zawodowe nie przeszkadzają w byciu z osobą chorą czy cierpiącą.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, każda osoba pracująca ma prawo do wykorzystania w ciągu roku czternastu dni wolnych, poświęconych na opiekę nad chorą najbliższą osobą. Lekarz opiekujący się bezpośrednio osobą chorą wystawia zwolnienie z pracy dla członka najbliższej rodziny. Z takich wolnych dni warto korzystać wtedy, kiedy chory członek rodziny nie musi przebywać w szpitalu, natomiast nie jest dość silny, aby samodzielnie wyprawiać się z domu na zabiegi – chemio- czy radioterapię, albo po prostu wymaga pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności. Istotne jest właściwe zaplanowanie dni poświęconych na opiekę nad chorym w domu. Wiadomo, że większość ludzi obawia się pobytu w szpitalu, męczy ich samotność w otoczeniu innych chorych. Dlatego wskazane jest uzgodnienie z lekarzem prowadzącym takiego sposobu leczenia, który pozwoli na ograniczenie do minimum czasu spędzanego w szpitalu. Dotyczy to między innymi sytuacji, kiedy można preparaty podawane dożylnie zastąpić podobnymi w postaci doustnej, a zastrzyki plastrami z wolno uwalniającymi się lekami.
Możliwości podobnych działań jest sporo. Wszystkie one mogą być wykorzystywane pod warunkiem, że nie ma bezwzględnych wskazań do leczenia szpitalnego. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz prowadzący po rozmowie z chorą i jej bliskimi.
W przypadku osób samotnych kontakt z ośrodkiem hospicyjnym bywa szczególnie ważny. Zdarza się, że zachodzi konieczność zamieszkania na stałe w hospicjum, gdzie personel medyczny i wolontariusze mogą zapewnić całodobową pomoc. Bywają sytuacje, kiedy rodzina czy najbliżsi z racji obowiązków zawodowych, czy stanu własnego zdrowia nie mogą zapewnić pełnej opieki. Wtedy także warto mieć kontakt z hospicjum, i gdy sytuacja tego wymaga, osoba chora może tam zamieszkać na stałe lub w szczególnie trudnych okresach.
Nawet, gdy leczenie przyczynowe przyniesie ustąpienie dolegliwości i pomoc ze strony hospicjum nie będzie potrzebna, sama świadomość, że w każdym momencie można uzyskać wsparcie, bardzo ułatwia zmaganie się z chorobą. Również najbliżsi, którzy często z wielkim niepokojem towarzyszą osobie chorej i starają się zapewnić jej jak najlepszą opiekę w trudnych chwilach, będą czuli się bezpiecznie, wiedząc, że gdy nadejdzie kryzys, mogą liczyć na kogoś, kto kompetentnie udzieli porady.
(dr Maria Górnaś – „Możliwości leczenia rozsianego raka piersi”
– Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie)
