Czy badania genetyczne są dobrym sposobem na wczesne wykrywanie zagrożeń chorobą nowotworową? - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Tzw. jednogenowa predyspozycja do nowotworów dotyczy mutacji konsty¬tucyjnych tj. zmian dziedzicznych zachodzących w genie obecnych we wszyst¬kich komórkach organizmu. Mutacja ta występuje w pojedynczym genie, dzie¬dziczenie jest autosomalne [cecha dziedziczona jest sprzężona
z chromosomem innym niż chromosomu płci] - dominujące. W takich mutacjach stwierdza się występowanie zachorowań w każdym pokoleniu, zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, i u blisko 50 % krewnych.
Tzw. wielogenowa predyspozycja do nowotworów może być związana z wysokim lub umiarkowanie zwiększonym ryzykiem zachorowania. Uszko¬dzenia DNA umiarkowanie zmieniające ryzyko zachorowania odpowiadają głównie za mało nasilone rodzinne agregacje [połączenia] zachorowań. Jednak współdziałania „słabych" mutacji i polimorfizmów w wielu genach oraz dodatkowo wpływ czynników środowiskowych może znacząco zwiększyć ryzyko nowotworów złośliwych różnych narządów.
W Międzynarodowym Centrum Nowotworów Dziedzicznych Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie ustalono, że jakiekolwiek mutacje wystę¬pują w 90 % raków piersi, 89% raków jelita grubego, 72% czerniaków złośli¬wych, 36% raków jajnika oraz w 27,5% raków prostaty.
Z praktycznego i ekonomicznego punktu widzenia ważne jest by w okre¬ślonej populacji ludności wykryć wszystkich nosicieli mutacji BRCA1, albowiem niebezpieczeństwo zachorowania na raka piersi wśród nosicielek tej mutacji sięga 50-80%, a na raka jajnika - 40%. Przyjmuje się, że w Polsce jest ok. 100.000 nosicielek mutacji i tyleż samo mężczyzn - a zatem w Łomży i oko¬licach ok. 300 pań jest dotkniętych tą zmianą genetyczną. Zdiagnozowanie powyższego ryzyka raka umożliwia wdrożenie programu profilaktycznego umożliwiającego zapobieżenie nowotworowi, a tam gdzie się to nie udaje
-    pozwala na wykrycie raka we wczesnym stadium.
Dodatkowo - zdiagnozowanie nosicielstwa odpowiednich mutacji pozwala na dobór najefektywniejszego, zindywidualizowanego sposobu leczenia.
Kiedy podejrzewamy, że wykryty nowotwór piersi lub/i jajnika jest wyni¬kiem mutacji BRCA1? Wtedy gdy ustalimy:
* 3 - krotne wystąpienie raka piersi lub jajnika w rodzinie
*    2 - krotne wystąpienie raka piersi i 1-krotne raka jajnika wśród krewnych
* 1 - krotne wystąpienie raka piersi i 1-krotne raka jajnika wśród krewnych I stopnia
-     wystąpienie raka piersi poniżej 40 r. życia
-        wystąpienie obustronnego raka piersi
-     wystąpienie tzw. raka rdzeniastego lub atypowego rdzeniastego raka piersi
-        wystąpienie raka piersi i raka jajnika u tej samej osoby
-     wystąpienie raka piersi u mężczyzny.
Nowotwory piersi i jajnika zależne od mutacji BRCA1 występują wcześniej, średnio o 10 lat niż pozostałe nowotwory piersi i jajnika, cechuje je szybszy wzrost, wyższy stopień złośliwości i zaawansowania klinicznego w momencie wykrycia, są zwykle bez wykrywalnej obecności receptorów estrogenowych, wywiad rodzinny w większości przypadków stwierdza obciążenie tą chorobą. Trzeba jednak pamiętać, że ze względu na dziedziczenie na linię ojcowską i niepełną penetrację [częstość pojawiania się cechy warunkowanej przez dany
gen] - przypadki z negatywnym wywiadem rodzinnym stanowią ok. 45%.
Istniejące dane wskazują, że u nosicielek mutacji BRCA1 należy stosować odrębne zasady leczenia raków piersi:
-    wskazanie do radykalnej mastektomii, a nie lupektomii [ ostrejniewydolności wątroby ] z następową radioterapią
-    wskazania do stosowania tamoxifenu mimo tego, że są na ogół ER-ujemne, ze względu na około 50% zmniejszenie ryzyka raka drugiej piersi
-    wskazanie do adnexectomii [usunięcia jajnika],
-    w przypadkach raka leczonego chemioterapią wykazano znacznie lepsze efekty stosując schematy pozbawione taxanów. Duże nadzieje wiąże się z zastosowaniem cisplatyny w leczeniu raka piersi [taxan, cisplatyna - leki stosowane w chemioterapii],
U zdrowych nosicielek mutacji BRCA1 należy stosować specjalne zasady profilaktyki:
-    przeciwwskazana jest doustna antykoncepcja do 25r.życia,
-    stosuje się prewencyjną [zapobiegawczą] kurację tamoxifenem - zmniejsze¬nie ryzyka zachorowania o 50%,
-    profilaktyczna adnexecktomia [usunięcie jajnika] po 35 r. życia - zmniejsza ryzyko zachorowania ośmiokrotnie i raka piersi - dwukrotnie,
-    profilaktyczna mastektomia - celem jest ograniczenie prawdopodobieństwa rozwoju raka piersi poprzez usunięcie newralgicznej - ważnej dla funkcjo¬nowania organizmu tkanki [obecnie najczęściej wykonywane są podskórne mastektomie z następującą natychmiast rekonstrukcją piersi],
-    badania kontrolne:
•    samokontrola piersi - od 20 r. życia,
•    palpacyjne badanie lekarskie - od 20-25r.ż- co 6 miesięcy,
•    usg piersi - od 25 r.ż. co 12 miesięcy,
•    MRI piersi - od 25 r. ż. co 12 miesięcy,
•    mammografia — od 35r.ż co 12 miesięcy,
•    usg dopochwowe - od 35r.ż. co 12 miesięcy,
• badanie krwi w kierunku markera CA 125 od 30-35 r.ż. co 12 miesięcy U nosicielek innych mutacji niż BRCA1, również powodujących zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi, badania kontrole i monitorujące rozpoczyna się zwykle 5-10 lat później.

PODSUMOWUJĄC:
Corocznie w Polsce zachoruje na raka piersi i jajnika kilkanaście tysięcy kobiet. Osiągnięte postępy w genetyce klinicznej nowo¬tworów pozwalają zapobiec znacznemu odsetkowi zachorowań. Ponadto - nowotwory o znanym podłożu genetycznym można skuteczniej wykrywać i leczyć dzięki zastosowaniu specjalistycz¬nego, odmiennego od standartowego systemu badań kontrolnych i postępowania terapeutycznego.


Zebrał i opracował na podstawie monografii
pod redakcją prof. Jana Lubińskiego. ,
„ Genetyka Kliniczna  nowotworów 2008":
Krzysztof Dach
Zakład Patomorfologii i Profilaktyki  Onkologicznej w Łomży