Nowe metody leczenia
Ogromne wrażenie. Wielki człowiek. Takich lekarzy chciałybyśmy mieć na co dzień. – To tylko niektóre słowa zachwytu, jakie padły po spotkaniu z doktor Marią Górniasiową z Kliniki Onkologii Oddziału Kobiecego Wojskowego Instytutu Medycznego na ul. Szaserów w Warszawie, które odbyło się 10 maja br. w sali konferencyjnej Szpitala Wojewódzkiego w Łomży.
Cenne informacje o metodach leczenia, wykorzystywanych dodatkowych badaniach, relacjach pacjent – lekarz – pacjent i najnowszych lekach, uświadomiły nam skuteczność, a niekiedy porażkę w walce z nowotworem. Jeszcze raz uświadomiono nam, że prawidłowo postawiona diagnoza, właściwe decyzje podejmowane wspólnie przez lekarza i pacjenta odnośnie formy leczenia i dalszej obserwacji choroby po zakończeniu chemio- czy radioterapii, systematyczne badania kontrolne w porę dostrzeżonych przerzutów ratują i przedłużają życie chorym na raka. W końcu został obalony mit, że po 5, 10, 15 czy 20 latach nie może być wznowy nowotworu. Wszystko zaczyna się od początku, od pierwszego guza, który gdzieś tam w ukryciu podstępnie czeka na rozwój. Należy być stale czujnym i nie zaniedbywać siebie stwierdzeniem, że przecież jestem zdrowa. Wszystkich pacjentów onkologicznych informujemy o konieczności oznaczenia sobie receptorów i HER-ów 2, tzw. bloczków z pierwotnego guza, które pozwalają poznać mechanizm działania nowotworu, czyli na jakie leki idzie najlepiej rak oraz zastosowanie ich w diagnostyce i dalszej terapii. Po bloczki materiałów z pierwszej operacji zgłaszamy się do ośrodka, w którym był przeprowadzany zabieg, w wypadku, gdy operacja była przeprowadzana kilka lat temu. Pacjenci obecni mają takie receptory i HER-y 2 już oznaczone, należy tylko o nie zapytać prowadzącego onkologa. To naprawdę ważna wskazówka przy przerzutach do dalszego leczenia hormonalnego, czy chemioterapii.
Poniżej drukujemy wypowiedzi p. dr Górniasiowej, z którą rozpoczęłyśmy stałą współpracę.
* * *
Możliwości leczenia rozsianego raka piersi
Sposobem na to, by wcześnie rozpoznać nawrót choroby, jest systematyczne zgłaszanie się na badania kontrolne.
Po zakończeniu leczenia
Nowotwór, czyli nieprawidłowa tkanka, powstała ze zmienionej tkanki zdrowej, charakteryzuje się intensywnym. niekontrolowanym wzrostem.
Dlatego też choroba nowotworowa (w tym także rak piersi), jeśli nie jest leczona może rozwijać się w miejscu, w którym powstała, oraz rozprzestrzeniać w organizmie drogą naczyń chłonnych i krwionośnych: Zdarza się też niestety, że mimo leczenia, po pewnym czasie u niektórych chorych dochodzi do nawrotu choroby, zwłaszcza, gdy była ona~ bardzo zaawansowana w chwili rozpoznania.
Rak może się ujawnić w postaci tak zwane wznowy miejscowej lub przerzutów odległych. Ognisko nowotworu może pojawić się w obrębie piersi po zabiegu oszczędzającym lub w okolicy blizny po odjęci piersi. Przerzuty z komórek raka najczęściej pojawiają się w obrębi kości, płuc, wątroby, skóry i mózgu.
Sposobem na to, by wcześnie rozpoznać nawrót choroby, jest systematyczne zgłaszanie się na badania kontrolne.
Jak dochodzi do nawrotu choroby?
Komórki nowotworu, wskutek istniejących w ich strukturze nieprawidłowości, mnożą się zwykle szybciej i przeważnie nie ulegają procesowi tak zwanej programowanej śmierci. Mają zdolność wyzwalania czynników odpowiedzialnych za powstawanie nowych naczyń krwionośnych służących zaopatrywaniu samego nowotworu w substancje odżywcze. Naczynia zaopatrujące nowotwór są oczywiście powiązane z całym układem krwionośnym. Za jego pośrednictwem komórki nowotworowe są więc roznoszone do różnych miejsc w organizmie. Inny mechanizm dopuszczający komórki nowotworowe do krwiobiegu to wrastanie zmienionych tkanek bezpośrednio w ściany naczyń krwionośnych.
Strukturami, których zadaniem jest powstrzymywanie inwazji raka, są węzły chłonne. Drogą naczyń chłonnych – cieniutkich kanalików, którymi chłonka (limfa) spływa z różnych okolic organizmu do najbliżej położonej grupy węzłów chłonnych, przenoszone są także komórki nowotworowe. Chłonka to przezroczysty płyn ustrojowy. Jeżeli nowotwór rozwija się intensywnie i nie jest leczony, węzły chłonne przestają stanowić wystarczającą barierę ochronną. Komórki nowotworowe zatrzymane w ich wnętrzu rozmnażają się, a z czasem wydostają się poza ścianę węzła chłonnego, powodując, że węzły powiększają się ~ zrastają ze sobą tworząc tak zwane pakiety.
Sieć naczyń chłonnych łączy się we wspólny przewód, który doprowadza chłonkę do układu żylnego. Tak więc komórki nowotworowe, które nie zostały zatrzymane w węzłach chłonnych są rozprowadzane naczyniami krwionośnymi do różnych narządów.
Szczęśliwie nie każda komórka nowotworowa daje początek tak zwanemu odległemu przerzutowi. Różne nowotwory złośliwe mają typowe dla siebie miejsca powstawania przerzutów.
Dla raka piersi najbardziej typowe miejsca to: układ kostny, płuc wątroba, ośrodkowy układ nerwowy. Dość często ogniska nowotworu pojawiają się także w rejonie blizny pooperacyjnej – również w obrębi fragmentu piersi, który został po leczeniu oszczędzającym oraz w drugiej piersi. Czasem zmiana nowotworowa w obrębie drugiej piersi nie jest przerzutem, a drugim nowotworem o zupełnie odmiennych cechach biologicznych niż pierwsza rozpoznana choroba.
Nie zawsze w chwili rozpoznania nowotworu można przewidzieć, jak dużą skłonność do tworzenia przerzutów będzie on wykazywał w przyszłości. Bywają takie postaci raka piersi, które mimo swych dużych rozmiarów nigdy nie tworzą odległych przerzutów. Zdarza się też, że bardzo małe ogniska nowotworu niemal od pierwszych chwil swego istnienia rozprzestrzeniają się bardzo intensywnie. Dziś jeszcze nie znamy wszystkich mechanizmów odpowiedzialnych za taką różnorodność postaci raka.
Z wieloletnich obserwacji wynika jednak, że im większy jest guz nowotworowy w chwili rozpoznania, tym większe niebezpieczeństwo, że procesem rozrostowym zajęte są węzły chłonne i powstaną przerzuty odległe. Nowe techniki badawcze pozwalają dziś na wykrycie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych. Wielkość tych ognisk nie przekracza 2 mm. Można także, posługując się metodami biologii molekularnej (analizy cząsteczek), znaleźć niemal ślad nowotworu, czyli zmianę mniejszą niż 0,2 mm. Wszystkie informacje uzyskiwane tak wyszukanymi metodami przybliżają nas do jeszcze lepszego kwalifikowania do leczenia chorych na raka piersi.
Na co należy zwrócić uwagę?
W czasie pierwszych dwóch lat od rozpoznania choroby badania kontrolne odbywają się co trzy miesiące, następnie do pięciu lat – co sześć miesięcy, a później raz w roku. Zawsze w czasie wizyty pacjentka powinna opowiedzieć o swoim samopoczuciu, o niepokojących ją objawach. Wiadomo, że nawet najbardziej spostrzegawczy lekarz nie jest w stanie zobaczyć wszystkiego.
Guzki i zgrubienia
Czasem drobne zmiany w wyglądzie skóry mogą być dostrzeżone tylko przez samą badaną i to ona powinna zwrócić uwagę badającego na takie szczegóły.
Wznowa miejscowa może mieć wygląd guzka w skórze lub tkance podskórnej. Najczęściej zlokalizowana jest w pobliżu blizny pooperacyjnej. Guzki mogą jednak pojawić się także w obrębie skóry na całej klatce piersiowej. Zmiany w obrębie piersi po operacji oszczędzającej mogą ujawnić się w postaci wyczuwalnego guzka, ale częściej rozpoznawane są w badaniach obrazowych - mammografii lub USG.
Przerzuty do skóry mogą pojawić się w dowolnym miejscu zarówno na tułowiu, jak i skórze głowy czy kończyn.
Zgrubienie w dołach pachowych, na szyi czy w okolicy obojczyków może świadczyć o pojawieniu się przerzutów w węzłach chłonnych. Te okolice powinny więc być szczególnie starannie zbadane w czasie wizyty kontrolnej.
Ból
Dolegliwości bólowe, zwłaszcza te, które występują stale w jednym miejscu w obrębie kończyn lub kręgosłupa, mogą sugerować obecność zmian nowotworowych w układzie kostnym.
Ból w jamie brzusznej może wynikać ze zmian w wątrobie lub jajnikach. Silny ból głowy, zwłaszcza taki, któremu towarzyszą nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia czy zaburzenia równowagi, to objawy spowodowane uszkodzeniem mózgu.
Uporczywy kaszel lub duszność
Te objawy mogą świadczyć o zmianach nowotworowych w obrębie płuc.
Nudności, wymioty
Mogą towarzyszyć zmianom w mózgu (zwłaszcza jeśli występują równocześnie z silnym bólem głowy).
Często są objawem zmian w obrębie wątroby.
Żółtaczka
Zażółcenie skóry, błon śluzowych (najbardziej widoczne w jamie ustnej), białek oczu świadczą o uszkodzeniu wątroby. Czasem może to być wynik ucisku powiększonych węzłów chłonnych w jamie brzusznej na okolicę dróg żółciowych.
Ogólne osłabienie, brak apetytu, chudnięcie
Najczęściej towarzyszą zmianom w wątrobie, ale także mogą wynikać ze znacznego zaawansowania przebiegającego podstępnie procesu nowotworowego.
Oprócz wywiadu i badania lekarskiego wykonywane są także badania krwi, a zależnie od ich wyników oraz od informacji uzyskanych od pacjentki konieczne bywa wykonanie dodatkowo badania USG jamy brzusznej. Ocenia się w nim przede wszystkim stan wątroby, ale także węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej czy nadnerczy - gruczołów zlokalizowanych, jak sama nazwa wskazuje, w bezpośrednim sąsiedztwie nerek.
W niektórych przypadkach wykonywane są badania układu kostnego. Jak wspomniano wcześniej, uporczywe bóle zlokalizowane w jednym miejscu w obrębie kości są wskazaniem do wykonania badania izotopowego - tak zwanego scyntygramu kośćca - lub prześwietlenia wybranych struktur kostnych.
Co najmniej raz w roku należy przeprowadzić badanie ginekologiczne. Dobrze, jeśli może ono być połączone z badaniem USG macicy i przydatków. Najbardziej miarodajne jest badanie wykonane specjalną sondą przez pochwę. Uzyskuje się wtedy szczegółowy obraz jajników oraz struktury macicy. Jest to zwłaszcza istotne u kobiet, które zachorowały na raka piersi przed pięćdziesiątym rokiem życia. U nich bowiem istnieje większe ryzyko, że nowotwór związany jest z uszkodzeniem genu. Skutkiem takiego defektu - tzw. mutacji - może być bowiem równoczesne wystąpienie nowotworu w obrębie jajników lub trzonu macicy. U wszystkich chorych dość rzadko, ale jednak mogą pojawić się przerzuty raka piersi do jajników. Niestety zmiany w obrębie jajników bardzo długo nie dają żadnych objawów. Zarówno pierwotny rak jajnika jak i przerzuty rozwijają się podstępnie i przeważnie można je rozpoznać tylko dzięki systematycznie wykonywanym badaniom.
Również przerzuty zlokalizowane w innych narządach wewnętrznych mogą rozwijać się bez znaczących objawów i nawet niezwykła czujność chorej czy lekarza nie zawsze pozwala w porę uchwycić moment wznowy. Zawsze, w chwili znalezienia ogniska przerzutowego w dowolnym miejscu, należy przeprowadzić szczegółowe badania, aby ustalić rzeczywisty zasięg nowotworu. Od tego bowiem, jak również od momentu pojawienia się przerzutów, zależy wybór metod leczenia.
Niezależnie od tego, w jakim momencie rozwoju choroby rozpoznana zostanie wznowa, nie należy rezygnować z leczenia. Nawet, jeśli będzie to tylko tak zwane leczenie objawowe, to i tak warto dać sobie szansę, starać się utrzymać w dobrej kondycji z możliwie niewielkimi dolegliwościami.
Jak można leczyć nawrót choroby?
Leczenie nawrotu choroby musi być dobrane indywidualnie dla każdej chorej. Oczywiście istnieją określone standardy postępowania. Postępowanie planuje się uwzględniając wiek chorej, stan ogólny, stopień zaawansowania, biologiczne cechy nowotworu (obecność receptorów hormonalnych i receptorów HER-2). Najważniejszym celem leczenia jest przedłużenie życia, jednakże działania niepożądane :związane z leczeniem przeciwnowotworowym nie mogą być bardziej obciążające niż sama choroba.
Chora, a za jej zgodą także rodzina lub ktoś z przyjaciół, ma prawo do uzyskania pełnej informacji o możliwych sposobach działania. Zespół leczący nie ma prawa wywierać presji na chorą i zmuszać jej do poddawania się leczeniu. Musi natomiast przedstawić plan leczenia w różnych odmianach. Osoba zakwalifikowana do leczenia musi poznać szczegóły, a przede wszystkim wiedzieć o możliwych powikłaniach. Niezwykle ważne są także informacje o przewidywanych wynikach leczenia. Podobnie jak w momencie rozpoczynania leczenia pierwotnego ogniska choroby, tak i w czasie pojawienia się nawrotu, lekarz musi mieć odpowiednio dużo czasu na wyjaśnienie wszystkich wątpliwości. Niekiedy trzeba odbyć kilka spotkań z lekarzem prowadzącym lub całym zespołem. Bywa, że przy podejmowaniu jakichkolwiek decyzji potrzebna jest pomoc psychologa.
Bardzo często zdarza się, że plan leczenia można poznać tylko w ogólnych zarysach, ponieważ nie ma chyba dwóch identycznie przebiegających przypadków pozornie takiej samej choroby.
Zawsze w czasie leczenia choroby rozsianej trzeba bardzo dokładnie śledzić wszystkie objawy towarzyszące chorobie i leczeniu i na bieżąco modyfikować plany.
Operacja
Jeśli ognisko przerzutowe jest jedynym miejscem wznowy choroby, to powinna zostać podjęta próba leczenia operacyjnego. Dotyczy to przede wszystkim zmian w obrębie skóry, blizny pooperacyjnej, piersi po zabiegu oszczędzającym i drugiej piersi. Operować można także pojedyncze zmiany w obrębie płuc, wątroby, jajników, mózgu. W razie stwierdzenia zmian w obrębie układu kostnego operacja całkowitego lub częściowego usunięcia ogniska nowotworowego powinna być połączona z zabiegiem zabezpieczającym przed ewentualnym złamaniem kości uszkodzonej przez nowotwór. Najczęściej leczy się operacyjnie i zabezpiecza tak zwane osiowe struktury szkieletu, czyli kręgosłup i kości długie kończyn dolnych.
Jeżeli po pierwszej operacji (usunięciu pierwotnego ogniska nowotworu drogą leczenia oszczędzającego lub poprzez odjęcie piersi) nie badano obecności receptorów hormonalnych ani receptora HER2, to w chwili oceny mikroskopowej zmiany nawrotowej, bezwzględnie należy to badanie wykonać. Wynik badania receptorów stanowi bowiem podstawę do właściwego doboru leków.
(dr Maria Górnaś – „Możliwości leczenia rozsianego raka piersi” – Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie)
C.d.n.
Cenne informacje o metodach leczenia, wykorzystywanych dodatkowych badaniach, relacjach pacjent – lekarz – pacjent i najnowszych lekach, uświadomiły nam skuteczność, a niekiedy porażkę w walce z nowotworem. Jeszcze raz uświadomiono nam, że prawidłowo postawiona diagnoza, właściwe decyzje podejmowane wspólnie przez lekarza i pacjenta odnośnie formy leczenia i dalszej obserwacji choroby po zakończeniu chemio- czy radioterapii, systematyczne badania kontrolne w porę dostrzeżonych przerzutów ratują i przedłużają życie chorym na raka. W końcu został obalony mit, że po 5, 10, 15 czy 20 latach nie może być wznowy nowotworu. Wszystko zaczyna się od początku, od pierwszego guza, który gdzieś tam w ukryciu podstępnie czeka na rozwój. Należy być stale czujnym i nie zaniedbywać siebie stwierdzeniem, że przecież jestem zdrowa. Wszystkich pacjentów onkologicznych informujemy o konieczności oznaczenia sobie receptorów i HER-ów 2, tzw. bloczków z pierwotnego guza, które pozwalają poznać mechanizm działania nowotworu, czyli na jakie leki idzie najlepiej rak oraz zastosowanie ich w diagnostyce i dalszej terapii. Po bloczki materiałów z pierwszej operacji zgłaszamy się do ośrodka, w którym był przeprowadzany zabieg, w wypadku, gdy operacja była przeprowadzana kilka lat temu. Pacjenci obecni mają takie receptory i HER-y 2 już oznaczone, należy tylko o nie zapytać prowadzącego onkologa. To naprawdę ważna wskazówka przy przerzutach do dalszego leczenia hormonalnego, czy chemioterapii.
Poniżej drukujemy wypowiedzi p. dr Górniasiowej, z którą rozpoczęłyśmy stałą współpracę.
* * *
Możliwości leczenia rozsianego raka piersi
Sposobem na to, by wcześnie rozpoznać nawrót choroby, jest systematyczne zgłaszanie się na badania kontrolne.
Po zakończeniu leczenia
Nowotwór, czyli nieprawidłowa tkanka, powstała ze zmienionej tkanki zdrowej, charakteryzuje się intensywnym. niekontrolowanym wzrostem.
Dlatego też choroba nowotworowa (w tym także rak piersi), jeśli nie jest leczona może rozwijać się w miejscu, w którym powstała, oraz rozprzestrzeniać w organizmie drogą naczyń chłonnych i krwionośnych: Zdarza się też niestety, że mimo leczenia, po pewnym czasie u niektórych chorych dochodzi do nawrotu choroby, zwłaszcza, gdy była ona~ bardzo zaawansowana w chwili rozpoznania.
Rak może się ujawnić w postaci tak zwane wznowy miejscowej lub przerzutów odległych. Ognisko nowotworu może pojawić się w obrębie piersi po zabiegu oszczędzającym lub w okolicy blizny po odjęci piersi. Przerzuty z komórek raka najczęściej pojawiają się w obrębi kości, płuc, wątroby, skóry i mózgu.
Sposobem na to, by wcześnie rozpoznać nawrót choroby, jest systematyczne zgłaszanie się na badania kontrolne.
Jak dochodzi do nawrotu choroby?
Komórki nowotworu, wskutek istniejących w ich strukturze nieprawidłowości, mnożą się zwykle szybciej i przeważnie nie ulegają procesowi tak zwanej programowanej śmierci. Mają zdolność wyzwalania czynników odpowiedzialnych za powstawanie nowych naczyń krwionośnych służących zaopatrywaniu samego nowotworu w substancje odżywcze. Naczynia zaopatrujące nowotwór są oczywiście powiązane z całym układem krwionośnym. Za jego pośrednictwem komórki nowotworowe są więc roznoszone do różnych miejsc w organizmie. Inny mechanizm dopuszczający komórki nowotworowe do krwiobiegu to wrastanie zmienionych tkanek bezpośrednio w ściany naczyń krwionośnych.
Strukturami, których zadaniem jest powstrzymywanie inwazji raka, są węzły chłonne. Drogą naczyń chłonnych – cieniutkich kanalików, którymi chłonka (limfa) spływa z różnych okolic organizmu do najbliżej położonej grupy węzłów chłonnych, przenoszone są także komórki nowotworowe. Chłonka to przezroczysty płyn ustrojowy. Jeżeli nowotwór rozwija się intensywnie i nie jest leczony, węzły chłonne przestają stanowić wystarczającą barierę ochronną. Komórki nowotworowe zatrzymane w ich wnętrzu rozmnażają się, a z czasem wydostają się poza ścianę węzła chłonnego, powodując, że węzły powiększają się ~ zrastają ze sobą tworząc tak zwane pakiety.
Sieć naczyń chłonnych łączy się we wspólny przewód, który doprowadza chłonkę do układu żylnego. Tak więc komórki nowotworowe, które nie zostały zatrzymane w węzłach chłonnych są rozprowadzane naczyniami krwionośnymi do różnych narządów.
Szczęśliwie nie każda komórka nowotworowa daje początek tak zwanemu odległemu przerzutowi. Różne nowotwory złośliwe mają typowe dla siebie miejsca powstawania przerzutów.
Dla raka piersi najbardziej typowe miejsca to: układ kostny, płuc wątroba, ośrodkowy układ nerwowy. Dość często ogniska nowotworu pojawiają się także w rejonie blizny pooperacyjnej – również w obrębi fragmentu piersi, który został po leczeniu oszczędzającym oraz w drugiej piersi. Czasem zmiana nowotworowa w obrębie drugiej piersi nie jest przerzutem, a drugim nowotworem o zupełnie odmiennych cechach biologicznych niż pierwsza rozpoznana choroba.
Nie zawsze w chwili rozpoznania nowotworu można przewidzieć, jak dużą skłonność do tworzenia przerzutów będzie on wykazywał w przyszłości. Bywają takie postaci raka piersi, które mimo swych dużych rozmiarów nigdy nie tworzą odległych przerzutów. Zdarza się też, że bardzo małe ogniska nowotworu niemal od pierwszych chwil swego istnienia rozprzestrzeniają się bardzo intensywnie. Dziś jeszcze nie znamy wszystkich mechanizmów odpowiedzialnych za taką różnorodność postaci raka.
Z wieloletnich obserwacji wynika jednak, że im większy jest guz nowotworowy w chwili rozpoznania, tym większe niebezpieczeństwo, że procesem rozrostowym zajęte są węzły chłonne i powstaną przerzuty odległe. Nowe techniki badawcze pozwalają dziś na wykrycie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych. Wielkość tych ognisk nie przekracza 2 mm. Można także, posługując się metodami biologii molekularnej (analizy cząsteczek), znaleźć niemal ślad nowotworu, czyli zmianę mniejszą niż 0,2 mm. Wszystkie informacje uzyskiwane tak wyszukanymi metodami przybliżają nas do jeszcze lepszego kwalifikowania do leczenia chorych na raka piersi.
Na co należy zwrócić uwagę?
W czasie pierwszych dwóch lat od rozpoznania choroby badania kontrolne odbywają się co trzy miesiące, następnie do pięciu lat – co sześć miesięcy, a później raz w roku. Zawsze w czasie wizyty pacjentka powinna opowiedzieć o swoim samopoczuciu, o niepokojących ją objawach. Wiadomo, że nawet najbardziej spostrzegawczy lekarz nie jest w stanie zobaczyć wszystkiego.
Guzki i zgrubienia
Czasem drobne zmiany w wyglądzie skóry mogą być dostrzeżone tylko przez samą badaną i to ona powinna zwrócić uwagę badającego na takie szczegóły.
Wznowa miejscowa może mieć wygląd guzka w skórze lub tkance podskórnej. Najczęściej zlokalizowana jest w pobliżu blizny pooperacyjnej. Guzki mogą jednak pojawić się także w obrębie skóry na całej klatce piersiowej. Zmiany w obrębie piersi po operacji oszczędzającej mogą ujawnić się w postaci wyczuwalnego guzka, ale częściej rozpoznawane są w badaniach obrazowych - mammografii lub USG.
Przerzuty do skóry mogą pojawić się w dowolnym miejscu zarówno na tułowiu, jak i skórze głowy czy kończyn.
Zgrubienie w dołach pachowych, na szyi czy w okolicy obojczyków może świadczyć o pojawieniu się przerzutów w węzłach chłonnych. Te okolice powinny więc być szczególnie starannie zbadane w czasie wizyty kontrolnej.
Ból
Dolegliwości bólowe, zwłaszcza te, które występują stale w jednym miejscu w obrębie kończyn lub kręgosłupa, mogą sugerować obecność zmian nowotworowych w układzie kostnym.
Ból w jamie brzusznej może wynikać ze zmian w wątrobie lub jajnikach. Silny ból głowy, zwłaszcza taki, któremu towarzyszą nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia czy zaburzenia równowagi, to objawy spowodowane uszkodzeniem mózgu.
Uporczywy kaszel lub duszność
Te objawy mogą świadczyć o zmianach nowotworowych w obrębie płuc.
Nudności, wymioty
Mogą towarzyszyć zmianom w mózgu (zwłaszcza jeśli występują równocześnie z silnym bólem głowy).
Często są objawem zmian w obrębie wątroby.
Żółtaczka
Zażółcenie skóry, błon śluzowych (najbardziej widoczne w jamie ustnej), białek oczu świadczą o uszkodzeniu wątroby. Czasem może to być wynik ucisku powiększonych węzłów chłonnych w jamie brzusznej na okolicę dróg żółciowych.
Ogólne osłabienie, brak apetytu, chudnięcie
Najczęściej towarzyszą zmianom w wątrobie, ale także mogą wynikać ze znacznego zaawansowania przebiegającego podstępnie procesu nowotworowego.
Oprócz wywiadu i badania lekarskiego wykonywane są także badania krwi, a zależnie od ich wyników oraz od informacji uzyskanych od pacjentki konieczne bywa wykonanie dodatkowo badania USG jamy brzusznej. Ocenia się w nim przede wszystkim stan wątroby, ale także węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej czy nadnerczy - gruczołów zlokalizowanych, jak sama nazwa wskazuje, w bezpośrednim sąsiedztwie nerek.
W niektórych przypadkach wykonywane są badania układu kostnego. Jak wspomniano wcześniej, uporczywe bóle zlokalizowane w jednym miejscu w obrębie kości są wskazaniem do wykonania badania izotopowego - tak zwanego scyntygramu kośćca - lub prześwietlenia wybranych struktur kostnych.
Co najmniej raz w roku należy przeprowadzić badanie ginekologiczne. Dobrze, jeśli może ono być połączone z badaniem USG macicy i przydatków. Najbardziej miarodajne jest badanie wykonane specjalną sondą przez pochwę. Uzyskuje się wtedy szczegółowy obraz jajników oraz struktury macicy. Jest to zwłaszcza istotne u kobiet, które zachorowały na raka piersi przed pięćdziesiątym rokiem życia. U nich bowiem istnieje większe ryzyko, że nowotwór związany jest z uszkodzeniem genu. Skutkiem takiego defektu - tzw. mutacji - może być bowiem równoczesne wystąpienie nowotworu w obrębie jajników lub trzonu macicy. U wszystkich chorych dość rzadko, ale jednak mogą pojawić się przerzuty raka piersi do jajników. Niestety zmiany w obrębie jajników bardzo długo nie dają żadnych objawów. Zarówno pierwotny rak jajnika jak i przerzuty rozwijają się podstępnie i przeważnie można je rozpoznać tylko dzięki systematycznie wykonywanym badaniom.
Również przerzuty zlokalizowane w innych narządach wewnętrznych mogą rozwijać się bez znaczących objawów i nawet niezwykła czujność chorej czy lekarza nie zawsze pozwala w porę uchwycić moment wznowy. Zawsze, w chwili znalezienia ogniska przerzutowego w dowolnym miejscu, należy przeprowadzić szczegółowe badania, aby ustalić rzeczywisty zasięg nowotworu. Od tego bowiem, jak również od momentu pojawienia się przerzutów, zależy wybór metod leczenia.
Niezależnie od tego, w jakim momencie rozwoju choroby rozpoznana zostanie wznowa, nie należy rezygnować z leczenia. Nawet, jeśli będzie to tylko tak zwane leczenie objawowe, to i tak warto dać sobie szansę, starać się utrzymać w dobrej kondycji z możliwie niewielkimi dolegliwościami.
Jak można leczyć nawrót choroby?
Leczenie nawrotu choroby musi być dobrane indywidualnie dla każdej chorej. Oczywiście istnieją określone standardy postępowania. Postępowanie planuje się uwzględniając wiek chorej, stan ogólny, stopień zaawansowania, biologiczne cechy nowotworu (obecność receptorów hormonalnych i receptorów HER-2). Najważniejszym celem leczenia jest przedłużenie życia, jednakże działania niepożądane :związane z leczeniem przeciwnowotworowym nie mogą być bardziej obciążające niż sama choroba.
Chora, a za jej zgodą także rodzina lub ktoś z przyjaciół, ma prawo do uzyskania pełnej informacji o możliwych sposobach działania. Zespół leczący nie ma prawa wywierać presji na chorą i zmuszać jej do poddawania się leczeniu. Musi natomiast przedstawić plan leczenia w różnych odmianach. Osoba zakwalifikowana do leczenia musi poznać szczegóły, a przede wszystkim wiedzieć o możliwych powikłaniach. Niezwykle ważne są także informacje o przewidywanych wynikach leczenia. Podobnie jak w momencie rozpoczynania leczenia pierwotnego ogniska choroby, tak i w czasie pojawienia się nawrotu, lekarz musi mieć odpowiednio dużo czasu na wyjaśnienie wszystkich wątpliwości. Niekiedy trzeba odbyć kilka spotkań z lekarzem prowadzącym lub całym zespołem. Bywa, że przy podejmowaniu jakichkolwiek decyzji potrzebna jest pomoc psychologa.
Bardzo często zdarza się, że plan leczenia można poznać tylko w ogólnych zarysach, ponieważ nie ma chyba dwóch identycznie przebiegających przypadków pozornie takiej samej choroby.
Zawsze w czasie leczenia choroby rozsianej trzeba bardzo dokładnie śledzić wszystkie objawy towarzyszące chorobie i leczeniu i na bieżąco modyfikować plany.
Operacja
Jeśli ognisko przerzutowe jest jedynym miejscem wznowy choroby, to powinna zostać podjęta próba leczenia operacyjnego. Dotyczy to przede wszystkim zmian w obrębie skóry, blizny pooperacyjnej, piersi po zabiegu oszczędzającym i drugiej piersi. Operować można także pojedyncze zmiany w obrębie płuc, wątroby, jajników, mózgu. W razie stwierdzenia zmian w obrębie układu kostnego operacja całkowitego lub częściowego usunięcia ogniska nowotworowego powinna być połączona z zabiegiem zabezpieczającym przed ewentualnym złamaniem kości uszkodzonej przez nowotwór. Najczęściej leczy się operacyjnie i zabezpiecza tak zwane osiowe struktury szkieletu, czyli kręgosłup i kości długie kończyn dolnych.
Jeżeli po pierwszej operacji (usunięciu pierwotnego ogniska nowotworu drogą leczenia oszczędzającego lub poprzez odjęcie piersi) nie badano obecności receptorów hormonalnych ani receptora HER2, to w chwili oceny mikroskopowej zmiany nawrotowej, bezwzględnie należy to badanie wykonać. Wynik badania receptorów stanowi bowiem podstawę do właściwego doboru leków.
(dr Maria Górnaś – „Możliwości leczenia rozsianego raka piersi” – Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie)
C.d.n.
