Co to jest rak piersi ?
Fakty mówią za siebie FAKT I - Nowotwory złośliwe sutka są najczęstszymi nowotworami u kobiet. FAKT II - w Polsce notuje się prawie 10 000 nowych przypadków zachorowań rocznie. Oznacza to, że każdego roku na raka piersi zachoruje 30 kobiet na 100 000. Dużo to, czy mało? Co nam te liczby mówią? Chyba niewiele. Wszak 50 000 000 ofiar drugiej wojny nijak się ma do śmierci jednej konkretnej, bliskiej nam, często ukochanej osoby. 30 na 100 000 to abstrakcja, ale tylko do czasu. Wystarczy pod 30 podstawić konkretne imię i nazwisko, oby nie własne, a stanie się jasne, ile to 30.
FAKT III - Umieralność na raka piersi rośnie w tempie 1,6% rocznie, a struktura zaawansowania klinicznego jest zła, a nawet fatalna. Rak piersi po prostu wykrywany jest zbyt późno. Za „przypadki wczesne" uznaje się zmiany [ guzy] o średnicy poniżej 0,5 cm. Tylko 20% przypadków chorobę rozpoznaje się we wczesnym stadium zaawansowania. Wtedy szansę na wyleczenie są bardzo duże.
FAKT IV - Wśród wszystkich nie leczonych kobiet z rakiem gruczołu piersiowego 10 lat przeżywa 5%. Dla pacjentki leczonej szansa przeżycia następnych 5 lub 10 lat bez postępu choroby lub wznowienia procesu chorobowego jest uzależniona od stopnia zaawansowania schorzenia przy rozpoczęciu leczenia. Średni wskaźnik 10-letnich przeżyć dla wszystkich stopni zaawansowania wynosi ok. 40%. To też niewiele. Wszystko dlatego, że wraz ze stopniem zaawansowania gwałtownie maleją szansę wyleczenia. Statystyka nie kłamie, ale wymaga też ścisłości. „Średni wskaźnik przeżyć wszystkich stopni" jest niski, bo jego lwią część stanowią przypadki zaawansowane. Nie ma wątpliwości, że skuteczniejsza profilaktyka, szybsze wykrywanie raka piersi podniosłoby wskaźnik o kilkanaście procent. Wydaje się, że w Polsce profilaktykę raka sutka zaczyna się traktować poważnie. W 2001 roku Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło akcję badań przesiewowych. Programem objęto 400 000 kobiet. Na początek dobre i to.
FAKT V - 90% wszystkich zmian piersi stanowią procesy nienowotworowe. Pamiętajmy jednak, że każda taka zmiana powinna być zbadana przez lekarza, a najlepiej przez zespół współpracujących ze sobą lekarzy.
FAKT VI - Rak gruczołu piersiowego jest nowotworem o długiej fazie przedklinicznej, objawia się po latach utajonego wzrostu [ choć jak zwykle są wyjątki]. Najwięcej zachorowań obserwuje się u kobiet między 50 a 70 rokiem życia. Problem jednak dotyczy wszystkich kobiet po 20 roku życia. Tyle tylko, że prawdopodobieństwo wystąpienia raka rośnie z wiekiem.
FAKT VII i ostatni - Mężczyźni też chorują na raka piersi, ale znacznie rzadziej. Posiadają za to wyłączność na raka prostaty.
Czynniki ryzyka
Nie znamy bezpośredniej przyczyny powstawania nowotworów złośliwych piersi, możemy tylko określić, z pewnym prawdopodobieństwem, jaki wpływ na powstanie raka piersi mają określone czynniki. Nazywamy je czynnikami ryzyka. Do poznanych czynników zaliczamy:
•Wiek. Starość nie radość. Z wiekiem czeka na nas coraz więcej niebezpieczeństw. Jednym z nich jest rak.
•Czynniki genetyczne. Szczególnie niebezpieczne są matki i siostry. Jeżeli u którejś z nich wystąpił rak sutka, nasze rokowania są gorsze. Rak piersi uwarunkowany genetycznie stanowi do 10% wszystkich jego postaci.
•Otyłość. Zwiększa ryzyko nowotworu, ale dopiero po menopauzie. Zatem panie szczupłe „inaczej" mają sporo czasu na zbicie nadwagi.
•Czynniki hormonalne endogeniczne i egzogenne.
Czynniki endogeniczne to: wczesna pierwsza miesiączka [ przed 12 r. życia ], wiek pierwszej donoszonej ciąży [ ciąża po 30 roku życia] lub późne klimakterium tj., po 50 roku życia.
Udowodnione, że posiadanie licznego potomstwa [ dzietność] chroni przed rakiem. Istnieje zatem prosta zależność: im więcej dzieci, tym mniej raka.
Czynniki egzogenne sprowadzają się do wieloletniego [ ponad 8 lat] stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Nie ma zgody co do tego, czy wszystkie preparaty, bez względu na skład chemiczny, zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi. Stosuj je zawsze pod kontrolą lekarza.
•Rasa. Choć to niesprawiedliwe - biali chorują częściej niż inne rasy.
•Nieprawidłowe odżywianie z dużą ilością tłuszczów, cholesterolu.
•Nadużywanie alkoholu - zresztą alkohol w nadmiarze szkodzi na wszystko.
Jednak u 75% kobiet nie występują żadne znane czynniki ryzyka.
Objawy
czyli w skrócie wszystko to, czego szuka u Ciebie lekarz lub Ty sama wykonując samobadanie:
•Guz w obrębie gruczołu piersiowego. Niebolesny, najczęściej nie¬ruchomy wobec skóry i [ lub] podłoża. U kilkunastu procent osób ze stwierdzonym rakiem piersi guz nie jest wyczuwalny. Wtedy najczęściej rozpoznanie jest wynikiem badań mammograficznych.
•Twarde lub powiększone [ zajęte] węzły chłonne w dole pachowym.
•Stwierdzenie poprzednio nieistniejącej różnicy w wielkości piersi lub zmiana wielkości albo kształtu piersi oraz różne zachowywanie się piersi podczas unoszenia ramion.
•Wciągnięcie skóry lub brodawki. Także sterczenie brodawki i nadżerka.
•Zaczerwienienie i zgrubienie skóry [ „pomarańczowa skórka"].
•Podobne do róży, płaskie zaczerwienienie skóry w przypadku zaawansowanego tzw. zapalnego raka sutka.
• Wyciek z brodawki [ zwłaszcza krwisty].
•Ból, nadwrażliwość piersi na dotyk. Ten objaw jest symptomem wielu innych dolegliwości.
•Zmiany skórne wokół brodawki.
•Poszerzenie żył skóry piersi, owrzodzenie skóry piersi.
Rozpoznanie
Wczesne wykrycie zmian nowotworowych ma pierwszorzędne znaczenie dla powodzenia leczenia. Poniżej przedstawiamy wszystkie rodzaje badań pełniących istotną role w rozpoznawaniu raka piersi:
•samodzielne badanie piersi raz w miesiącu od 20 roku życia,
•ultrasonografia [ USG]. Pełni istotną rolę w rozpoznaniu raka gruczołu piersiowego młodych kobiet [ do 35 lat], u nich bowiem przeważa w piersiach tkanka gruczołowa. Usg jest metodą niezbędną dla prawidłowego wykonania biopsji i potwierdzenia ewentualnych zmian stwierdzonych badaniem palpacyjnym.
•mammografia - kobiety powyżej 35 - 40 r. ż. Powinny wykonywać to badanie co 2 lata, a powyżej 50 r. ż. co rok.
Nie powinno się rezygnować z mammografii z powodu szkodliwego działania promieniowania, jakie towarzyszy badaniu. Korzyści są dużo większe niż hipotetyczna szkodliwość. Stąd apel, szczególnie do starszych kobiet: Nie bójcie się mammografu! Nie ignorujcie zaproszeń na badania przesiewowe!
•badania laboratoryjne - morfologia, OB, estrogeny, progesteron, fosfataza zasadowa, Asp AT, kreatynina, markery nowotworowe itp.
Nie są one pomocne w rozpoznaniu nowotworu, służą do oceny rozległości i zaawansowania zmian.
•Badania radiologiczne - u każdej pacjentki należy wykonać rtg klatki piersiowej i kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz miednicy.
•Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa [ BAC] oraz biopsja gruboigłowa.
Czynniki prognostyczne
Jeśli już stwierdzi się raka, należy ocenić stopień jego złośliwości oraz stopień zaawansowania. W niektórych nowotworach złośliwych możliwa jest ocena złośliwości na podstawie kryteriów histologicznych. Zwykle podziały uwzględniają 3 lub 4 stopnie złośliwości, oznaczając je cyframi rzymskimi. I tak nowotwory klasyfikuje się jako;
•dobrze zróżnicowane [ I o]
•umiarkowanie zróżnicowane [Ho]
•mało zróżnicowane [ III o]
•niezróżnicowane lub anaplastyczne, jeżeli występuje utrata identyczności z tkanką, z której pochodzą [IV o].
Klasyfikacja histologiczna nowotworu jest podstawową metodą wyboru metody leczenia, a także jest pomocna w planowaniu zakresu działań terapeutycznych i rokowania.
Po ustaleniu rozpoznania, ocena rozległości i szerzenia się nowotworu jest podstawowym warunkiem właściwego postępowania leczniczego.
FAKT IV - Wśród wszystkich nie leczonych kobiet z rakiem gruczołu piersiowego 10 lat przeżywa 5%. Dla pacjentki leczonej szansa przeżycia następnych 5 lub 10 lat bez postępu choroby lub wznowienia procesu chorobowego jest uzależniona od stopnia zaawansowania schorzenia przy rozpoczęciu leczenia. Średni wskaźnik 10-letnich przeżyć dla wszystkich stopni zaawansowania wynosi ok. 40%. To też niewiele. Wszystko dlatego, że wraz ze stopniem zaawansowania gwałtownie maleją szansę wyleczenia. Statystyka nie kłamie, ale wymaga też ścisłości. „Średni wskaźnik przeżyć wszystkich stopni" jest niski, bo jego lwią część stanowią przypadki zaawansowane. Nie ma wątpliwości, że skuteczniejsza profilaktyka, szybsze wykrywanie raka piersi podniosłoby wskaźnik o kilkanaście procent. Wydaje się, że w Polsce profilaktykę raka sutka zaczyna się traktować poważnie. W 2001 roku Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło akcję badań przesiewowych. Programem objęto 400 000 kobiet. Na początek dobre i to.
FAKT V - 90% wszystkich zmian piersi stanowią procesy nienowotworowe. Pamiętajmy jednak, że każda taka zmiana powinna być zbadana przez lekarza, a najlepiej przez zespół współpracujących ze sobą lekarzy.
FAKT VI - Rak gruczołu piersiowego jest nowotworem o długiej fazie przedklinicznej, objawia się po latach utajonego wzrostu [ choć jak zwykle są wyjątki]. Najwięcej zachorowań obserwuje się u kobiet między 50 a 70 rokiem życia. Problem jednak dotyczy wszystkich kobiet po 20 roku życia. Tyle tylko, że prawdopodobieństwo wystąpienia raka rośnie z wiekiem.
FAKT VII i ostatni - Mężczyźni też chorują na raka piersi, ale znacznie rzadziej. Posiadają za to wyłączność na raka prostaty.
Czynniki ryzyka
Nie znamy bezpośredniej przyczyny powstawania nowotworów złośliwych piersi, możemy tylko określić, z pewnym prawdopodobieństwem, jaki wpływ na powstanie raka piersi mają określone czynniki. Nazywamy je czynnikami ryzyka. Do poznanych czynników zaliczamy:
•Wiek. Starość nie radość. Z wiekiem czeka na nas coraz więcej niebezpieczeństw. Jednym z nich jest rak.
•Czynniki genetyczne. Szczególnie niebezpieczne są matki i siostry. Jeżeli u którejś z nich wystąpił rak sutka, nasze rokowania są gorsze. Rak piersi uwarunkowany genetycznie stanowi do 10% wszystkich jego postaci.
•Otyłość. Zwiększa ryzyko nowotworu, ale dopiero po menopauzie. Zatem panie szczupłe „inaczej" mają sporo czasu na zbicie nadwagi.
•Czynniki hormonalne endogeniczne i egzogenne.
Czynniki endogeniczne to: wczesna pierwsza miesiączka [ przed 12 r. życia ], wiek pierwszej donoszonej ciąży [ ciąża po 30 roku życia] lub późne klimakterium tj., po 50 roku życia.
Udowodnione, że posiadanie licznego potomstwa [ dzietność] chroni przed rakiem. Istnieje zatem prosta zależność: im więcej dzieci, tym mniej raka.
Czynniki egzogenne sprowadzają się do wieloletniego [ ponad 8 lat] stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Nie ma zgody co do tego, czy wszystkie preparaty, bez względu na skład chemiczny, zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi. Stosuj je zawsze pod kontrolą lekarza.
•Rasa. Choć to niesprawiedliwe - biali chorują częściej niż inne rasy.
•Nieprawidłowe odżywianie z dużą ilością tłuszczów, cholesterolu.
•Nadużywanie alkoholu - zresztą alkohol w nadmiarze szkodzi na wszystko.
Jednak u 75% kobiet nie występują żadne znane czynniki ryzyka.
Objawy
czyli w skrócie wszystko to, czego szuka u Ciebie lekarz lub Ty sama wykonując samobadanie:
•Guz w obrębie gruczołu piersiowego. Niebolesny, najczęściej nie¬ruchomy wobec skóry i [ lub] podłoża. U kilkunastu procent osób ze stwierdzonym rakiem piersi guz nie jest wyczuwalny. Wtedy najczęściej rozpoznanie jest wynikiem badań mammograficznych.
•Twarde lub powiększone [ zajęte] węzły chłonne w dole pachowym.
•Stwierdzenie poprzednio nieistniejącej różnicy w wielkości piersi lub zmiana wielkości albo kształtu piersi oraz różne zachowywanie się piersi podczas unoszenia ramion.
•Wciągnięcie skóry lub brodawki. Także sterczenie brodawki i nadżerka.
•Zaczerwienienie i zgrubienie skóry [ „pomarańczowa skórka"].
•Podobne do róży, płaskie zaczerwienienie skóry w przypadku zaawansowanego tzw. zapalnego raka sutka.
• Wyciek z brodawki [ zwłaszcza krwisty].
•Ból, nadwrażliwość piersi na dotyk. Ten objaw jest symptomem wielu innych dolegliwości.
•Zmiany skórne wokół brodawki.
•Poszerzenie żył skóry piersi, owrzodzenie skóry piersi.
Rozpoznanie
Wczesne wykrycie zmian nowotworowych ma pierwszorzędne znaczenie dla powodzenia leczenia. Poniżej przedstawiamy wszystkie rodzaje badań pełniących istotną role w rozpoznawaniu raka piersi:
•samodzielne badanie piersi raz w miesiącu od 20 roku życia,
•ultrasonografia [ USG]. Pełni istotną rolę w rozpoznaniu raka gruczołu piersiowego młodych kobiet [ do 35 lat], u nich bowiem przeważa w piersiach tkanka gruczołowa. Usg jest metodą niezbędną dla prawidłowego wykonania biopsji i potwierdzenia ewentualnych zmian stwierdzonych badaniem palpacyjnym.
•mammografia - kobiety powyżej 35 - 40 r. ż. Powinny wykonywać to badanie co 2 lata, a powyżej 50 r. ż. co rok.
Nie powinno się rezygnować z mammografii z powodu szkodliwego działania promieniowania, jakie towarzyszy badaniu. Korzyści są dużo większe niż hipotetyczna szkodliwość. Stąd apel, szczególnie do starszych kobiet: Nie bójcie się mammografu! Nie ignorujcie zaproszeń na badania przesiewowe!
•badania laboratoryjne - morfologia, OB, estrogeny, progesteron, fosfataza zasadowa, Asp AT, kreatynina, markery nowotworowe itp.
Nie są one pomocne w rozpoznaniu nowotworu, służą do oceny rozległości i zaawansowania zmian.
•Badania radiologiczne - u każdej pacjentki należy wykonać rtg klatki piersiowej i kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz miednicy.
•Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa [ BAC] oraz biopsja gruboigłowa.
Czynniki prognostyczne
Jeśli już stwierdzi się raka, należy ocenić stopień jego złośliwości oraz stopień zaawansowania. W niektórych nowotworach złośliwych możliwa jest ocena złośliwości na podstawie kryteriów histologicznych. Zwykle podziały uwzględniają 3 lub 4 stopnie złośliwości, oznaczając je cyframi rzymskimi. I tak nowotwory klasyfikuje się jako;
•dobrze zróżnicowane [ I o]
•umiarkowanie zróżnicowane [Ho]
•mało zróżnicowane [ III o]
•niezróżnicowane lub anaplastyczne, jeżeli występuje utrata identyczności z tkanką, z której pochodzą [IV o].
Klasyfikacja histologiczna nowotworu jest podstawową metodą wyboru metody leczenia, a także jest pomocna w planowaniu zakresu działań terapeutycznych i rokowania.
Po ustaleniu rozpoznania, ocena rozległości i szerzenia się nowotworu jest podstawowym warunkiem właściwego postępowania leczniczego.
