Rękopis
Znawcom tematu i poszukiwaczom przygód nazwisko Bohdana Guerquin (1904 -79), od razu skojarzy się z bestsellerem „Zamki w Polsce”. To imponujące źródło wiedzy o blisko 500 budowlach warownych, długi czas jedyne, wyszło spod pióra wybitnego znawcy średniowiecznej architektury, wykładowcy na AGH w Krakowie, który tuż po II wojnie światowej pełnił funkcję Kierownika Odnowienia Zamku na Wawelu. Tym cenniejszy jest jego rękopis z 1929 roku (7-kart) z autografem, który trafił 2 lata temu do zbiorów łomżyńskich; tym milszy temat: „Kościoły gotyckie na Mazowszu Łomżyńskim”, gdzie autor nie stroniąc od emocji pisze: „Piękne to były kościoły. Najpiękniejszym zaś chyba kościół farny, dziś katedralny w Łomży.” Tu podstawowym budulcem jest cegła - jak pisze: „dobrze wypalona, wymiarów większych aniżeli dzisiaj wyrabiane” która „jako materiał w poważnym stopniu wpłynęła na konstrukcję”. Nic w tym dziwnego „przecież na Mazowszu nie ma kamieniołomów, a jest pod dostatkiem dużo gliny no i piasku”. Chociaż „idealnym kościołem na owe czasy była bazylika” z oknami środkowej nawy nad dachami dwu bocznych, zaniechano takich projektów, wymagających wysokich ścian środkowych (na południu Polski z mocnych słupów kamiennych). Pisze Gurquin: „Krucha cegła nie nadawała się na to, budowa zaś takich ceglanych słupów nadmiernie zacieśniałaby wnętrze.” Dlatego też większość świątyń na północy Polski zbudowana była „systemem hallowym, to znaczy, że wszystkie 3 nawy są jednakowej prawie wysokości, światło zaś do nawy środkowej dostaje się przez nawy boczne… Cegła, jako materiał wpłynęła i na sklepienia. Gotyckie, krzyżowe sklepienie składało się z dwóch elementów: zasadnicze - żebra ciosowe (przyjmujące cały ciężar) i tzw. żagle (zapełniające przestrzeń między żebrami)…Dalszym etapem rozwoju właśnie takich sklepień są tzw. sklepienia kryształowe, często spotykane na Mazowszu… Dzięki cegle też rozwinęły się tak wspaniale szczyty kościołów mazowieckich - z umiejętnym zastosowaniem światłocienia.” W podobnym duchu spisał Guerquin uwagi o 6-u dalszych kościołach gotyckich w okolicach Łomży. Dla uzupełnienia na fotografii, ze zbiorów Muzeum przykłady XVI- wiecznych cegieł gotyckich z Łomży: kształtówki pełniące funkcje dekoracyjne - podobne można do dziś oglądać na absydzie katedry od strony ul. Giełczyńskiej.
