S. Alojza Piesiewiczówna O.S.B.

KRONIKA  PANIEN  BENEDYKTYNEK  ŁOMŻYŃSKICH

Wstęp

Stanisława Piesiewicz, w zakonie Siostra Alojza, urodziła się 1 maja 1902 roku w historycznych Maciejowicach pod Krakowem. Była pierwszym dzieckiem w rodzinie rzemieślniczej Piesiewiczów. Została ochrzczona ósmego dnia po urodzeniu i otrzymała za patrona imię św. Stanisława , Biskupa i Męczennika. Matka Siostry Alojzy złożyła przyrzeczenie, ze pierwsze, i tak długo oczekiwane dziecko poświęci na służbę Panu Bogu, co później zaowocowało powołaniem zakonnym córki.

Stanisława zdobyła zawód nauczycielki ludowej i pomimo sprzeciwu ojca oraz choroby gruźlicy płuc, wstąpiła do klasztoru Panien Benedyktynek w Łomży 30 czerwca 1922 roku. W uroczystość Trzech Króli 1923 r. otrzymała habit zakonny i imię Alojza. 13 stycznia 1924 r. złożyła profesję monastyczną: konsekracja dziewic odbyła się 5 maja 1929 roku. W latach 1963- 1965 pełniła urząd Ksieni w Staniątkach, a od 1965 do 1971 w Łomży. Zmarła 7 marca 1971 r. po 49 latach powołania zakonnego.

Siostra Alojza odznaczała się dużą pobożnością, praktykowała cnoty ewangeliczne. Przez całe Zycie zakonne zachowywała z miłością Regułę św. Benedykta. Poza tym była bardzo energiczna i przedsiębiorcza, co pozwoliło Siostrom przy wspólnym wysiłku przetrwać trudny okres wojny oraz lata zmagań po 1945 roku.

Niezwykłą osobowość Siostry Alojzy można poznać z prowadzonej przez nią kroniki z lat 1922- 1954. Kronika ta jest równocześnie pamiętnikiem, który dotyczy całego opactwa, stanowi bezcenne źródło, ważny przyczynek historyczny. Przewijają się w niej dwa wątki: jeden dotyczący życia zakonnego, drugi zaś historii opactwa na tle dziejów Łomży. Czytelnik dowie się o wielu wydarzeniach, o których nikt już może nie pamięta. Niejeden starszy łomżanin znajdzie w tej kronice odbicie własnych przeżyć i losów np. bombardowanie Łomży, ucieczkę i wyjście z palącego się miasta,  a potem powrót z ewakuacji i organizowanie życia od nowa na gruzach i zgliszczach. Przypomni sobie represje stosowane przez okupantów, deportacje na Sybir, rozstrzeliwania przez Niemców. Młodsze pokolenie zaś zapozna się z pewnym okresem historii miasta, w którym żyje, uczy się i pracuje. Może chociaż przez chwilę zamyśli się nad tymi niełatwymi problemami i bliższe stanie się mu pojęcie grozy wojny, którą zna tylko z filmów i książek. To przecież Autorka skierowała te słowa: „ Dlatego piszę wszystkie te szczegóły, aby przyszłemu pokoleniu dać możność

poznania w jakich warunkach znajdowały się zakonnice podczas tej wojny.”

Siostra Alojza pisała kronikę nocą w niezwykle trudnych okolicznościach, po dniach pełnych zagrożeń i lęku. Notowała wydarzenia z benedyktyńska wytrwałością i cierpliwością. W nich uwzględniała również poświecenie i heroizm wszystkich sióstr. Nadmienić należy, ze oprócz kroniki prowadziła dziennik duchowy, który może okazać się się nie mniej cenny. Pisała barwnym, żywym językiem, przez co opisy SA realne i bliskie.

W publikacji przedstawiony został okres od 1939 roku do 1954 r., ponieważ wcześniejsze zapiski odnoszą się wyłącznie do spraw życia ściśle monastycznego i osobistego zakonnic. Z tych również względów pominięto niektóre fragmenty zapisków po 1939 roku, ponieważ nie zainteresowałyby one Czytelników. Pozostawiono oryginalny styl autorki, aby nie pomniejszając wartości kroniki, jako dokumentu, ujednolicono tylko pisownię i ortografię, która w oryginale występuje według dawnych zasad. Zgodnie z życzeniem sióstr benedyktynek oraz pisownią Siostry Alojzy, w której przeważały duże litery w sacrum: osób poświęconych bogu, nabożeństw i pojęć określających przymioty Boga -  uwzględniono te subiektywne i grzecznościowe względy i ujednolicono pisownię wielkiej litery do pospolitych i podmiotowych wyrażeń z tej dziedziny.

Na uwagę zasługuje fakt, ze Siostra Alojza pisała o sobie w trzeciej osobie, jako obiektywny narrator. Nie używała słowa „ ja” tylko „ Panna Alojza”.

W kronice występują dwa pojęcia odnoszące się do zakonnic „ Panny i Siostry”. Do soboru Watykańskiego II w opactwach benedyktyńskich istniały tradycyjnie dwa chóry. Do chóru I należały zakonnice z wykształceniem średnim i wyższym – tytułowano je „Pannami”. Panny miały przywilej konsekracji dziewic i obowiązane były do odmawiania brewiarza monastycznego po łacinie.  Do chóru II  należały zakonnice z wykształceniem podstawowym – nazywano je  „Siostrami konwerskami”. Odmawiały mały brewiarz po polsku. Obecnie podział na dwa chóry nie istnieje.

Siostry Benedyktynki znały osobiście prof. Edwarda Ciborowskiego, założyciela i późniejszego Prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, którego syn inż. arch. Adolf wraz z żona Urszula prowadzili odbudowę klasztoru Panien Benedyktynek.

Stanowi to pewna więź między Opactwem a towarzystwem, które podjęło się wydania drukiem kroniki – pamiętnika .

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej ma nadzieję, że ta cenna publikacja zainteresuje nie tylko łomżan – pozwoli poznać życie zakonne poza murami i przyczyni się do spopularyzowania wiedzy o  Opactwie Św. Trójcy w Łomży i historii samego miasta, w którego dzieje Opactwo jest wpisane od XVII wieku.

Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, jak najserdeczniej dziękuje siostrom benedyktynkom, a szczególnie Matce Ksieni S. Laurencji Bokuniewicz za udostępnienie kroniki, ks., dr. Tadeuszowi Śliwowskiemu – Kanclerzowi Kurii Biskupiej w Łomży za cenne uwagi, Pani mgr Eugenii Kotłowskiej i Panu dr Tadeuszowi Dudu za pomoc w przygotowaniu publikacji do druku.

Donata Godlewska

„SALVE REGINA”

Na większą Chwalę Bożą spisałam tę historię klasztoru Pa­nien Benedyktynek w Łomży. Pisałam ochotnym sercem pragnąc, by przyszłe pokolenia znały dzieje swych poprzedniczek.

Starałam się pisać prawdę obiektywną, nie ubierać faktów. Opisałam wszystkie wypadki, na które osobiście patrzyłam łub brałam w nich udział. O ile wolno mi sądzić, starałam się pisać prawdę i tylko prawdę, na ile mogłam ją poznać. Świadomie nie popełniłam żadnego kłamstwa.

Pismo moje jest dlatego tak nierówne i niestaranne, ponie­waż tę historię pisałam w różnych, niezbyt sprzyjających okolicz­nościach i warunkach, zawsze bez uprzedniego brulionu. Będąc bardzo zajęta, miałam mało czasu na pisanie, mało więc dbałam o formę i styl - w dodatku nie jestem do tego fachowo przygotowa­na.

Niech więc we wszystkim będzie Pan Bóg uwielbiony.

S. Alojza Piesiewicz

CZAS WOJNY

ROK 1939

10   l u t e g o …

Jak grom z jasnego nieba wtargnęła i do naszego klasztoru smutna wiadomość o śmierci Ojca Świętego, ukochanego przez cały świat katolicki Papieża Piusa XI. Serdecznym żalem ścisnęły się nasze serca. Wszak to umarł Papież, Ojciec całego chrześcijaństwa. Umarł Papież i to tak Wielki Papież! Rozdzwoniły się żałośnie dzwony naszych świątyń, aby tym boleśniej wstrząsnąć sercami katolików. Zmarły Papież był szczególnie życzliwy dla Polski. Kilka lat spędził w niej jako Nuncjusz Stolicy Świętej – Achilles Ratti. Nic więc dziwnego, że cała Polska pokryła się żałobą. W roku 1918 Nuncjusz był osobiście w towarzystwie kilku innych Biskupów w naszej rozmównicy. Bawił wówczas kilka dni w Łomży, przybył bowiem z Warszawy na konsekrację Jego Ekscelencji Ks. Biskupa Romualda Jałbrzykowskiego. Dostojny Gość złożył naszemu klasztorowi wizytę. Starsze zakonnice, obecne wówczas w rozmównicy, pamiętają Jego miłe i serdeczne obejście. Chciał dokładnie przyjrzeć się naszemu strojowi zakonnemu, dlatego prosił jedną zakonnicę o obwrócenie się plecami, bo chciał zobaczyć, jak wygląda welon z tyłu. Odchodząc, powiedział po polsku „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”

19   l u t e g o …

Złożył naszemu klasztorowi pierwszą wizytę Jego Ekscelencja Ks. Biskup Sufragan diecezji łomżyńskiej, Tadeusz Zakrzewski. Tego dnia Jego Ekscelencja odprawił w naszym kościele Mszę św. w intencji naszego klasztoru. Jego Ekscelencja bardzo serdecznie do nas przemówił, polecając się modlitwom zakonnic. Długo rozmawiał, opowiadając o cudach św. Andrzeja Boboli, których kilku był naocznym świadkiem. Jeden z tych cudów został uznany przez Kongregację Obrzędów przy kanonizacji św. Andrzeja. Jego Ekscelencja Ks. Biskup brał czynny udział przy badaniu tego cudu, jako naoczny świadek. Z tej krótkiej przemowy i rozmowy, wyczułyśmy w Jego Ekscelencji Człowieka Bożego i nieprzeciętnej wiary, wielkiego czciciela św. Andrzeja Boboli. Ksiądz Biskup serdecznie żegnał się z nami, zostawiając na pamiątkę każdej zakonnicy obrazek św. Andrzeja. Objaśnił, że te obrazki spoczywały na trumnie z relikwiami św. Andrzeja Boboli, gdy relikwie te przebywały w Rzymie.

2    m a r c a …

Papieżem został wybrany Ks. Kardynał Eugeniusz Pacelli, dotychczasowy sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej. Nowy Ojciec Święty przybrał imię Piusa XII. Wybrany został w pierwszym dniu konklawe, w trzecim głosowaniu. Radość z Jego wyboru jest powszechna w świecie katolickim. Dzięki naprawdę cudownemu wynalazkowi radia, mogłyśmy jednocześnie duchem wziąć udział w radości w Rzymie z obrania Papieża i połączyć się w modlitwach dziękczynnych z Watykanem i całym światem chrześcijańskim. W czasie, gdy kończyłyśmy Kompletę, zadzwoniono niezwykle mocno do furty. To przezacny nasz Ks. Kapelan Franciszek Wądołowski przysłał swoją służącą, aby nam oznajmiła, zanim opuścimy chór, że w tej chwili dzwony kościołów rzymskich radośnie biją z powodu obrania nowego Papieża, który udziela pierwszego apostolskiego błogosławieństwa „Urbi et Orbi”. Działo się to o godz. 6.30 wieczorem. Ksiądz Kapelan stał przy swoim radiu i wszystko słyszał. Natychmiast podzielił się z nami tą radosną wieścią. Zamiast codziennej błagalnej modlitwy, którą odmawiałyśmy o tej porze  o szczęśliwy wybór Papieża, zaniosłyśmy przed tron Boży dziękczynne modły. Niech Bóg we wszystkim będzie uwielbiony i niech zleje na Niego jak najobfitsze łaski. Błagamy o to Boga serdecznie w codziennych modlitwach.

12   marca …

Uroczystość koronacji Ojca Świętego Piusa XII. Dzięki dobroci i prawdziwie ojcowskiej ofiarności naszego Ks. Kapelana, mogłyśmy wziąć duchowo żywy udział w tej uroczystości. Swoim kosztem przezacny Ks. Kapelan wypożyczył nam aparat radiowy i umieścił go w naszej rozmównicy. Dzięki temu słyszałyśmy wszystko, co działo się w Bazylice Św. Piotra w Rzymie. Ceremonia trwała ok. 4 godz., od 9.00 rano do 13.00. Słyszałyśmy głos Ojca Świętego, gdy śpiewał w czasie odprawiania uroczystej Mszy Świętej Koronacyjnej. Na klęczkach przyjęłyśmy Jego błogosławieństwo „Urbi et Orbi”, którego udzielił po koronacji. Wrażenia i uczucia, jakie w tym dniu każda zakonnica przeżyła, długo pozostaną w naszej pamięci.

Od marca dziwny stan przeżywa nasza Ojczyzna. Zagrożona jest wojna z Niemcami. Państwo wraz z całym narodem czyni przygotowania obronne. I my w klasztorze staramy się przyjść z pomocą naszej zagrożonej, a tak bardzo ukochanej Ojczyźnie. Pomagamy jedynie modlitwą. Co dzień po Nieszporach zakonnice odmawiają różaniec o pokój, a po Komplecie suplikacje oraz 45 Psalm w tejże intencji.

Kwiecień ...

W kwietniu jeden dzień całe Zgromadzenie zachowało ścisły post i milczenie, aby wybłagać zmiłowanie Pańskie dla biednej naszej Ojczyzny. I nie tylko my zakonnice, lecz cały naród polski modlił się o pokój.

Maj ...

W miesiącu maju kościoły nasze były przepełnione w czasie majowego nabożeństwa. Z rozporządzenie Księży Biskupów polskich codziennie na majowym nabożeństwie śpiewano suplikacje i „Boże coś Polskę”.

Sierpień ...

W sierpniu stosunki polityczne stawały się coraz bardziej naprężone. Lada dzień spodziewano się wybuchu wojny z Niemcami. Często ponad miastem krążyły samoloty nieprzyjacielskie, wzbudzając w duszach ludzkich trwogę swym warkotem. Przy końcu miesiąca naprężenie stało się tak wielkie, że lada godzina spodziewano się wojny, wobec czego zaczęłyśmy robić pewne przygotowania na jej wypadek. Schowałyśmy do piwnic zboże, mąkę, bieliznę i lepsze ubrania oraz rzeczy kościelne. Praca ta była bardzo ciężka, a przy tym w nadzwyczajnych denerwujących okolicznościach, bo wśród ciągłego warkotu samolotów, pomimo że wojna nie była wypowiedziana.

1 września ...

Przeraźliwy głos syreny oznajmił mieszkańcom miasta, że rozpoczęła się wojna. Radio doniosło, że samoloty niemieckie dzisiejszej nocy bombardowały Kraków i inne miasta polskie. Trwoga i przerażenie ogarnęły wszystkich. W naszym kościele odbywało się czterdziestogodzinne nabożeństwo. Lud serdecznie modlił się o zwycięstwo dla naszej armii. W następnych dniach zakonnice w dalszym ciągu zajmowały się chowaniem żywności. Zabito dwa duże wieprze, a słoninę z nich zamurowano w piwnicy. Napieczono chleba i nasuszono sucharów. Dochodziły rozpaczliwe wieści o zwycięstwie wrogów, co potwierdzały łuny pożarów i okropny swąd spalenizny. Były to straszne godziny do przeżycia.

6 września ...

Z rana, w czasie Mszy św. słychać było warkot samolotu, za chwilę przeraźliwy huk wstrząsnął murami świątyni. To aeroplan nieprzyjacielski rzucił palącą się bombę przed kościołem.  Ludzie w popłochu wśród głośnego płaczu rzucili się do ucieczki. Po chwili wrócili do kościoła. Po skończonej Mszy św. Ksiądz w podniosłej przemowie uspokoił ludność. Na zakończenie odmówiono suplikacje. Cały dzień nad Łomżą krążyły samoloty nieprzyjacielskie. Wojsko polskie strzelało do nich. Dwa bombowce niemieckie strącono.

7 września…

O godzinie 5.00 z rana, Msza św. wśród świstu kul i warkotu aeroplanów. Całą poprzednią noc widać  było dookoła łuny pożarów. Powietrze przesycone dymem i swądem. Około południa zaczęło się na dobre bombardowanie Łomży. Kilka bomb druzgocących spadło do naszego ogrodu. Jedna z nich zabiła nam psa. Od huku i wstrząsu szyby z okien wypadły. Około godz. 14.00 zebrały się zakonnice w oratorium na Nieszpory. Wśród huku rozrywających się bomb odśpiewały Nieszpory o Narodzeniu Matki Bożej. Były to ostatnie śpiewane Nieszpory w naszym kościółku. Po Nieszporach zakonnice zaczęły odmawiać głośno różaniec, błagając Miłosierdzia Bożego. Bomby padały w ogrodzie; samoloty nieprzyjacielskie krążyły nad klasztorem, cały dom trząsł się w posadach. Kilka kamienic niedaleko od klasztoru stało w płomieniach, inne zaś zostały zdruzgotane od bomb. Niektóre z zakonnic skryły się w piwnicy, większość została w oratorium u stóp Pana Jezusa, odmawiając bez przerwy różaniec i koronkę do Miłosierdzia Bożego. Tak modliłyśmy się całą noc. Jutrznia jak i Nieszpory wśród huku i świstu kul.

8 września…

O godz. 4.30 Msza św., ostatnia w naszym kościele. Przed Mszą Św. Ksiądz rozporządził, aby zakonnice spożyły Najświętsze Postacie Ciała i Krwi Pańskiej, gdyby Ksiądz został zabity przy ołtarzu od bomby. W czasie Mszy św. huk okropny rozrywających się dookoła klasztoru i kościoła. Oprócz tego nieprzyjacielskie samoloty strzelały z maszynowych karabinów. Słychać było kulki uderzające w mur kościelny lub staczające się po dachu. W kościół żadna nie uderzyła. W czasie Komunii św. Ksiądz rozdał nam wszystkie Hostie Święte- Tabernakulum zostało puste. Pan Jezus Eucharystyczny zamieszkał w żywych cyboriach serc zakonnic. Co za straszne, rozdzierające serca wrażenie. Łzy najwymowniej świadczyły o tym co się działo w naszych duszach. Przyciszonym śpiewem,, Niechaj będzie pochwalony Przenajświętszy Sakrament”  pożegnałyśmy naszego Pana. Po długiej modlitwie spożyłyśmy śniadanie. Na pewien czas przycichł warkot samolotów. Zakonnice zmęczone nieustanną modlitwą i bezsenną nocą udały się na spoczynek do swoich cel, niektóre zaś  zajmowały się chowaniem pozostałych rzeczy. Około 2 godziny po południu dużo aeroplanów, jakby stado czarnych ptaków, zawisło nad naszym klasztorem. Było ich siedemnaście. Nagle dał się słyszeć przeraźliwy huk- łomot łamanych desek, wstrętny swąd i kurzawa napełniały powietrze. Bombardowano klasztor. Chwila była okropna, której opisać niepodobna. Padło pięć druzgocących bomb w różnych punktach klasztoru. Prawie cały gmach zawalił się. Zakonnice będące dotychczas w rozmaitych miejscach klasztoru, zaczęły uciekać w popłochu i przerażeniu pod gradem spadających bomb, belek i cegieł walącego się gmachu. Zdawało się, że to koniec świata. Gdy zakonnice wybiegły do ogrodu, nie mogły rozpoznać siebie, tak były zakopcone i zakurzone. Przewielebna Matka Ksieni Weber z kilkoma zakonnicami w chwili bombardowania znajdowała się w piwnicy. Bomba uderzyła w kuchnię i zawaliła wejście do piwnicy gruzami z pieca. Siostry mogły się tam podusić, gdyby nie druga bomba, która wpadła na dziedziniec i rozwaliła te gruzy, otwierając wyjście strwożonym zakonnicom. Pannie Teresie i Pannie Kunegundzie uciekającym dolnym korytarzem trzy razy rozrywały się bomby po drodze. Siostra Filaria była w swojej celi na górze. Nagle usłyszała łomot i spostrzegła walący się sufit nad głową, ale zdążyła wyskoczyć oknem do ogrodu. Szczęśliwy to był skok, gdyż nic jej nie zaszkodził na zdrowiu. Pannę Magdalenę natomiast znaleziono w ogrodzie pod drzewem w kałuży krwi. Gdy uciekała z celi, zranił ją odłamek bomby w usta, wybił jej siedem zębów i zdruzgotał kość podniebienia. Rana była poważna. Dobiegła biedaczka do ogrodu i tu padła drgając z bólu całym ciałem. Ksiądz Kapelan Franciszek Wądołowski przybiegł natychmiast i udzielił jej odpustu zupełnego na godzinę śmierci, a kilka minut później Sakramentu Ostatniego Namaszczenia. Siostra Malezja Przestrzelska- konwerska została zabita, znaleziono ją w kuchni przysypaną gruzami i cegłami rozwalonego pieca. Panna Alojza przy pomocy jakiegoś gospodarza okolicznej wioski, z trudem wydobyła ją spod gruzów. Również w kuchni znalazłyśmy ciężko ranną naszą służącą Cewię Sulewską. Bardzo była potłuczona odłamkami spadającego gruzu. Panna Mechtylda Wasilewska wybiegłszy z walącego się gmachu, doznała szoku(…)Kilka zakonnic było mocno pobitych cegłami, lecz bez poważniejszego uszkodzenia. Przerażone zakonnice zabrał do swojego domu Ksiądz Prałat Franciszek Wądołowski, nasz przezacny Kapelan. Panna Alojza w towarzystwie służącej Księdza wyszły na miasto, aby poszukać trumny dla zabitej Siostry Malezji. Wśród walących i palących się domów i światów, ludzie gdzieś się pochowali. Nie można było znaleźć lekarskiej pomocy dla drogich naszych rannych. Zabitą Siostrę Malezję zakonnice wyniosły do ogrodu, tu ją umyły i ubrały i stąd na noszach zaniosły do kościoła, gdzie włożyły ją do trumny, która stała przy wejściu do katakumb. Ksiądz Kapelan pokropił zwłoki drogiej Siostry wodą święconą i odmówił zwykłe modlitwy za umarłych. Do katakumb nie można było jej wstawić, bo zasypane było wejście i zakonnice obawiały się, że trumna będzie za długa do nisz w katakumbach. Ksiądz Kapelan poradził więc, aby zmarłą pochować w ogrodzie. Nie można było zaraz tego uczynić, bo straszne kule świstały i samoloty krążyły nad głowami. Wieczorem około godz. 8.00 Panna Teresa, Panna Alojza i Panna Maria poszły do Księdza Biskupa Stanisława Kostki Łukomskiego, aby zapytać co mają czynić, czy pozostać w Łomży, czy wyjechać na wieś na dni boju. Ksiądz Biskup radził nam wyjechać na wieś, lecz nie nalegał. Wyczułyśmy, że wybór pozostawia naszej decyzji. Niektóre Siostry były przeciwne wyjazdowi. Zdały się na Opatrzność Bożą, a choćby przyszło im zginąć, wolały raczej na gruzach rozbitego klasztoru znaleźć śmierć, niż gdzieś na wsi. Z wyjazdem była i ta trudność, że nie było komu nas wywieźć, gdyż nasi służący, mężczyźni uciekli w przeddzień, aby nie dostać się w ręce Niemców, na wypadek ich wejścia do Łomży. Wobec czego pozostałyśmy na miejscu .

Noc była okropna. Huk armat i świst  kul nie milknął ani na chwilę. Pożary wokół. Duszno. Gorąco było od dymu i ognia, jak na skwarny dzień. Po północy trzy zakonnice nie mogąc dłużej wytrzymać i znieść tego wszystkiego, udały się do okolicznych wiosek, w których nie było pozycji. Około 2 godz. Po północy, gdy chwilowo huk artylerii przycichł, wyniosłyśmy trumnę ze zwłokami Siostry Malezji do ogrodu i wstawiły do dołu wyrwanego przez bombę  niedaleko zakrystii. Zasypałyśmy ją bryłami ziemi. Jeszcze nie zdążyłyśmy zakryć trumny ziemią, gdy kule zaczęły świstać i rozrywać się nad głowami.

9 września …

Wczesnym rankiem ksiądz prałat odprawił dla nas Mszę św., w czasie której przyjęłyśmy komunię św. Po skromnym posiłku zakonnice musiały zejść do piwnicy, bo samoloty krążyły nad miastem  rzucając tu i ówdzie bomby. Około godz. 10 z rana zaczęło się ponowne bombardowanie kościoła, klasztoru i domu, w którym zakonnice były ukryte. Kilka samolotów nieustannie krążyło nad nami rozrzucając wokół bomby. Cały domek trząsł się z nami od huku rozrywających się bomb. Zakonnice przygotowywały się na śmierć i głośno błagały Królowę Nieba o ratunek. Nieustannie odmawiały „ Salve Regina” ślubując, że jeżeli ocalejemy, to będziemy tę antyfonę Maryjną odmawiać ze szczególniejszym nabożeństwem. Dziesięć godzin bez przerwy wołałyśmy „ Salve Regina” a bombowce krążyły nad nami. Około godz. 3 spadły zapalające  bomby na wieżę kościelną i  wielki ołtarz. W jednej chwili kościół stanął w płomieniach. Reszta nie zburzonych części klasztoru również zaczęła się palić. Widok był straszny. Panna Maura Skorupka, zakrystianka z narażeniem życia pobiegła do kościoła i wiele rzeczy uratowała. Więcej zakonnic  nie mogło pójść na ratunek, gdyż samoloty bez przerwy krążyły nad domkiem, w którym pozostawałyśmy i Ksiądz  Prałat zaklinał nas, byśmy nie wychodziły, by nie zdradzić naszej kryjówki. Dopiero około godz. 7 wieczorem samoloty odleciały, gdy wszystko stało się pastwą płomieni.. dzień to był okropny. W każdej chwili  oczekiwałyśmy katastrofalnej śmierci. Wokół naszego domku bomby padały z przeraźliwym hukiem. Głośno bez przerwy modliłyśmy się , wołając „ Salve Regina”, chcąc tym wołaniem ubłagać pomoc królowej Nieba i zagłuszyć niejako huk rozrywających się bomb. I rzeczywiście, nasza Królowa nie dała nam zginąć. Byłyśmy ocalone. Żadna bomba nie trafiła w nasz domek.

Uroczyście oświadczamy, że zostałyśmy ocalone tylko za specjalną opieką i łaską Najświętszej Maryi Panny.  Był to dzień sobotni.

Przewielebna matka ksieni rozporządziła, że po każdym oficjum przed wyjściem z chóru, odmawiane będzie głośno, wspólne „ Salve Regina” na podziękowanie Matce Bożej za cudowne nasze ocalenie w czasie bombardowania. Po ludzku sadząc, wszystkie powinnyśmy zginąć.  Prosimy następczynie, aby zachowały po wieczne czasy, dokąd będzie istniał klasztor i zakon nasz w Łomży, przyjęty przez nas zwyczaj odmawiania „ Salve Regina” po każdej zbiorowej modlitwie.

Trzydzieści bomb druzgocących spadło w naszym ogrodzie i wokół naszego domku, nie licząc tych, które uderzyły w kościół  i klasztor. Kilkanaście drzew w ogrodzie zostało wyrwane z korzeniami – doły ogromne, parkan rozwalony. Cały czas  bombardowanie. Panna Magdalena leżała pod tarasem domku. Nie można było jej zabrać do piwnicy, bo było tam strasznie duszno. Wyglądała okropnie, jak masakra; twarz spuchnięta niemiłosiernie, oczy zalepione krwią.  Pomimo to, z nadzwyczajnym spokojem i poddaniem się woli bożej znosiła swoje kalectwo. Modliła się nieustannie i w aktach miłości i oddania się bogu na ofiarę, wyglądała śmierci. Ewcia leżała w ogrodzie pod drzewem całkiem nieprzytomna; na razie nie można było jej pomóc.

Wieczorem Ksiądz Prałat Wądołowski zaprowadził nas do pałacu Księdza biskupa do schronu. Przewidując nazajutrz dalsze bombardowania domku, ponieważ zdawało się, że Samoloty uwzięły się na niego. Ranione Siostry pozostały same na miejscu. Noc była względnie spokojna, przynajmniej w tym schronie mniej było słychać huku i warkotu samolotów, tylko  strasznie duszno i ciasno. W klasztorze naszym w czasie bombardowania została zraniona również pewna kobieta, która na kilka minut przed katastrofą schowała się do nas ze swym synkiem. Odniosła lekkie rany w głowę, a synek jej został zabity. Zwłok nie można było odszukać pod gruzami. Oprócz tego znalazłyśmy w naszym ogrodzie jedna poważnie ranną staruszkę. Uciekała przed kulami, jednak została zraniona. Cały nos miała oderwany, w miejscu tegoż wielką dziurę. Zaopiekowałyśmy się nią.

10 września...

Niedziela. Z rana Ksiądz Prałat Wądołowski odprawił w pokoju pałacu biskupiego Mszę św. . nie było obrusa, aby nakryć prowizoryczny ołtarz. Zastąpiono go małą zwyczajną serwetką. Gdy Ksiądz stanął  na stopniach owego katakumbowego ołtarza, by zacząć „Introit”, wybuchnął  głośnym, spazmatycznym płaczem – to samo wszyscy obecni. Na Mszy św. obecne były zakonnice, dwóch panów Śledzińskich ze swoją rodziną, służąca Księdza Prałata i nasza służąca Franusia. Przyjęłyśmy Komunię św. pod postacią maleńkich cząsteczek, bo zakrystianka miała bardzo mało komunikantów, a nie wiadomo kiedy będzie można upiec świeżych. Po Mszy św.  Panna Alojza z jedną z Sióstr oblatek przedarła się przez zgliszcza dogasającego klasztoru. Widok okropny. Na miejscu kościoła i klasztoru stercza nagie ściany kominy. Gnieniegdzie dymią nie dopalone jeszcze belki. Spichrz i zabudowania gospodarskie ocalały dzięki Pannie Wincencie i postulantce Władzi Kalinowskiej, które wczorajszego wieczoru rozwaliły drewniany płot łączący budynek klasztorny ze spichlerzem i polewały ściany zabudowań wodą. Stajnia mocno uszkodzona od bomby druzgocącej. Domek dla służby ocalał. Ogród wygląda jak kretowisko. Ogromne doły od bomb, wiele drzew wyrwanych z korzeniami, owoce strącone wstrząsami i hukiem. Pod drzewami leży chora, nieprzytomna Ewcia – pilnuje jej pies. Krowy nasze, konie i świnie chodzą wystraszone po ogrodzie. Konie ujrzawszy Pannę Alojzę przybiegły do niej i kładły swoje głowy na jej ramionach. Prosiły w ten sposób  o picie. Z dobytku  wszystko ocalało. Chora Panna Magdalena leży pod tarasem domu Księdza Prałata – odwiedzają ją często prosiaczki, domagając się gwałtownie  od niej jeść. Boryka się biedna ze śmiercią, nic przełykać nie może, na oczy nie widzi, twarz ogromnie spuchnięta, rana zaropiała mocno cuchnie, dusi się z braku powietrza, lecz cierpi z miłością i prawdziwie  heroicznym poddaniem się Woli Bosej. Cechuje ją szczęście i pokój w cierpieniu. Panna Alojza uzbierała trochę owoców i pomidorów dla zakonnic, postulantka Władzia wydoiła krowy i napoiła je. Ułożywszy  wyrzucone  przed ogniem ubrania i pościel, Panna Alojza zabrała się do powrotnej podróży do schronu. Trudna to była droga, bo samoloty zaczęły krążyć i bombardować miasto. Często trzeba było kryć się do rozwalonych kamienic lub kłaść się w doły od bomb. Matka Najświętsza pomagała nam. Zakonnice orzeźwiły się przyniesionymi owocami. Przez wszystkie te dni żyły tylko sucharami i woda, bo nie wolno było palić ognia, aby nie zwrócić uwagi samolotów. W schronie bardzo duszno. Zakonnice prawie mdleją z braku powietrza,  a wyjść nigdzie nie można. Cały dzień denerwującego oczekiwania w schronie wśród nieustannego warkotu samolotów. Po południu Ksiądz Prałat Wądołowski wyszedł, nie mogąc znieść dłużej braku powietrza w schronie.

Wieczorem Panna Alojza powróciła na zgliszcza, aby odwiedzić i napoić ranne. Panna Magdalena prosiła, aby ja zabrać spod tego tarasu, bo strasznie dokuczają muchy i świnie. Panna Alojza zaprowadziła ją do pokoju do pokoju  Księdza Prałata.  Okazało się, że dom Księdza Prałata jes otwarty i częściowo okradziony. Bojąc się, aby nie okradziono Księdza do reszty, Panna Alojza postanowiła zanocować  w tym domu wraz z Panną Magdaleną. Również i Panna Maura, , która wieczorem przyszła posprzątać wyrzucone wczoraj z ognia kościelne rzeczy, pozostała na noc w domku Księdza Prałata. Panna Alojza około godz. 9 wróciła do schronu, aby uprzedzić o swoim postanowieniu Przewielebną Matkę  Ksienię i przynieść wazeliny dla Panny Magdaleny. Powrotnej drodze Panna Alojza zabłądziła. Dookoła tylko płonące domy i dym. Kule armatnie świstały. Błądziła tak prawie godzinę. Na ulicach pustka, nikogo nie można zapytać o wskazówkę. Jedynie opiece Matki Bożej i Anioła Stróża  zawdzięcza swój szczęśliwy powrót. Noc była więcej, niż okropna. Pozycja artyleryjska była w samej Łomży. Kule armatnie świstały nad głowami.  Co chwila przeraźliwy huk wstrząsał ciszą nocną.  Domek trząsł się cały od huku  nad ranem cokolwiek ucichł, gdyż pozycja przesunęła się dalej.  Panna Alojza ugotowała zakonnicom kartoflanej zupy, gdyż już od kilku dni nic nie jadły gotowanego, ponieważ nie było gdzie ugotować. Miałyśmy trudność  z drzewem – w domu Księdza Prałata nic nie można było po ciemku znaleźć, wobec czego Panna Maura poszła na zgliszcza i przyniosła dymiących głowni z naszego klasztoru. Na nich ugotowano posiłek dla zgłodniałych zakonnic. Zupa była wyśmienita, pomimo, że brakowało jej niezbędnych przypraw, nawet soli. Wczesnym rankiem zaniesiono je zakonnicom.

11 września…

Poniedziałek. Mszy św. dziś nie miałyśmy, ponieważ Ksiądz Prałat wczoraj wieczorem wyszedł gdzieś w rannych godzinach i nie powrócił. Dopiero około godz. 10 z rana wrócił zmęczony i zmieniony nie do poznania. Całą noc spowiadał w okolicznych wioskach. Powiedział nam, abyśmy jak najszybciej wróciły na nasze terytorium i zamieszkały w jego domku, że bombardowania więcej  nie będzie, ponieważ Niemcy zajęli Łomżę. Zakonnice ogromnie bały się wyjść na ulicę. Tyle się czytało i słyszało o okrucieństwach Niemców względem Polaków. Trzy zakonnice przeszły przez ulicę i spokojnie dostały się do domku. Niemcy nie zaczepili Sióstr. Powoli, grupkami wszystkie zakonnice przeszły. Miasto okropnie zniszczone, ludzie wracają z tobołkami do swoich domów.  Bardzo serdecznie witają Zakonnice dopytując się, czy wszystkie żyją.  Dowiedziałyśmy się, że Niemiecki Czerwony Krzyż organizuje tymczasowy szpital w Katolickim Domu dla cywilnych rannych z Łomży. Panna Teresa i Panna Alojza poszły poprosić, aby przyjęto i nasze ranne. Pozwolili je tam przynieść.  Przyszło czterech niemieckich żołnierzy z Czerwonego Krzyża i zanieśli na noszach Cewię do Katolickiego Domu, Pannę Magdalenę zanieśli tam cywilni chłopcy. Zaprowadziłyśmy również ranną staruszkę z wybitym nosem, którą opiekowałyśmy się. Z miasta naznoszono dużo rannych. Leżeli wszyscy na podłodze, gdyż nie było łóżek. Żołnierze obiecali, ze za pół godziny przyjedzie wojskowy lekarz, aby zrobić opatrunki. Gdy upłynęło więcej niż cztery godziny, a lekarza nie było, żołnierze z czerwonego Krzyża gdzieś się wynieśli. Panna Alojza wyszła na miasto poszukać lekarza. Spotkała na ulicy trzech Niemców, zdaje się, że  wyższej rangi oficerów. Poprosiła ich uprzejmie o informację dokąd ma się udać, aby znaleźć lekarza. Na to pytanie jeden z Niemców odpowiedział: „ Od nas chcecie lekarza? Sami się leczcie! Co nam do waszych rannych?” Wobec takiej odpowiedzi trzeba się było pożegnać z myślą o lekarzu. Chore zostały bez opatrunku. Kilka pań zaopiekowało się nimi. W kilka godzin  po zajęciu Łomży Niemcy zabrali z konsystorza Księdza Prałata Fr. Wądołowskiego i Księdza W. Kłapkowskiego do niewoli. Następnie zaczęli rabować wszystko co się dało, szczególnie bieliznę, pościel i ubranie w pałacu Księdza Biskupa. Chodzili bezkarnie po pokojach i zabierali wszystko. Panna Alojza z Panną Kunegundą widząc to wszystko, weszły do kaplicy pałacowej. Tabernakulum zastały otwarte i puste, na stoliczku stał tylko jeden kielich i na ziemi wysypana bielizna liturgiczna. Prędko zabrały to wszystko i zdążyły wynieść. Przed wieczorem Niemcy opieczętowali drzwi konsystorza i pałacu Księdza Biskupa i nie pozwolili więcej tam wchodzić.

Zakonnice zamieszkały w domu Księdza prałata. Szyby w oknach były powybijane, żadnego garnka i łóżka nie miałyśmy. Na noc zakonnice pokładły się na podłodze, jedna przy drugiej. Ocalało nam trochę pościeli. Wszystkie zakonnice nie mogły się jednak położyć, trzy zostały na podwórku na straży, by ostrzec w porę w razie jakiegoś niebezpieczeństwa.

12 września…

Z rana Panna Alojza z polecenia Przewielebnej Matki Ksieni wyszła na miasto, aby postarać się o garnki  do gotowania, odwiedzić ranne i załatwić pilne sprawy. Sklepy  prawie zniszczone wszystkie. Niemcy z pozostałych rabują co cenniejsze rzeczy, resztę wyrzucają na ulicę, zachęcając ludzi do brania. Wiele sklepów po otwarciu podpalili. Kilka garnków dostałyśmy w seminarium duchownym  od Sióstr Sercanek. Jest tylko siostra Irena, inne jeszcze nie wróciły. Prosiła, aby jeszcze przyjść po trochę żywności – nie zdążyła  jednak tego uczynić, ponieważ Niemcy zajęli gmach  seminaryjny i nie pozwolili  nic z niego wynieść.  Następnie udałam się  do szpitala  do Sióstr Szarytek z prośba o jakkolwiek pomoc dla chorej Panny Magdaleny. Siostry Szarytki  dopiero wracają ze wsi, gdzie były w czasie bombardowania. Szpital uszkodzony przez bombardowanie, szyby w oknach powybijane, żadnego doktora nie ma. Jedna z sióstr Szarytek obiecała przyjść do Domu Katolickiego do rannych. Przewielebna Matka Ksieni rozporządziła, aby do miasta wychodziły tylko dwie zakonnice: Panna Maura i Panna Alojza, by załatwić konieczne sprawy.

Około południa powróciły ze wsi cztery nasze zakonnice: Panna Immaculata, Panna Mechtylda, Panna Małgorzata i Siostra Wisenna. Początkowo były w Giełczynie, gdy zbliżała się pozycja, udały się do Boguszyc. Wieczorem Niemcy podpalili żydowska bożnicę, która ocalała od bomb. Widok pożaru był okropny – ratować nie wolno było. I na innych ulicach paliło się wiele domów, podobno też podpalonych przez Niemców.

13 Września…

Dziś odprawił nam Mszę św. Ojciec Robert  - nasz Kapucyn, gdyż nasz  Kapelan jest w niewoli. Po południu zabrano trumnę ze zwłokami Siostry Malezji na cmentarz. Na razie względny spokój . Niemcy nas nie zaczepiają. Zakonnice po dwie w nocy pilnują klasztoru. Od godz. 6 wieczorem do godz. 6 rano nie wolno wychodzić na ulicę. Niemcy strzelają do ludzi, którzy nie przestrzegają tego  zarządzenia. Pewnego dnia trzech Niemców weszło do kuchni. Zakonnice ogromnie się przestraszyły. Panna Teresa zdobyła się na odwagę i grzecznie wyprosiła niepożądanych gości. Rezultaty bombardowania były przerażające. Po dokładnym obliczeniu stwierdziłyśmy, że na nasze klasztorne terytorium  upadło 36 bomb, nie licząc tych, które zburzyły kościół i klasztor. Grota mocno uszkodzona.  Sam posag Niepokalanej Matki nie uległ zniszczeniu.  Dziwna rzecz! Nigdzie w Łomży nie zobaczyłam posągu lub obrazu Matki Bożej uszkodzonego od bomb lub kul. . w katedrze np. kaplica Matki Najświętszej zdruzgotana przez bombę kruszącą, ale sam obraz Najświętszej Panny nie jest nawet tknięty. To samo zauważyłam w wielu innych miejscach. Pewnej nocy skradziono z groty srebrne i złote wota.

Od 13 września mamy codziennie Mszę św. W naszym pokoju odprawia ją przezacny i czcigodny Ojciec Kapucyn, Robert Dąbrowski.  W ogóle Ojcowie Kapucyni okazali nam wiele serca w naszym nieszczęściu. Wypożyczyli nam ze swojego kolegium łóżka i sienniki. Często dawali nam chleb.

Ranna staruszka, którą opiekowałyśmy się, umarła. Został po niej kożuch i 120 złotych. Pieniądze te oddałyśmy na gregoriańskie Msze św. Za duszę zmarłej; kożuch  został w klasztorze. Ludzie z Łomży i okolicznych wiosek bardzo życzliwie odnoszą się do nas, przynoszą nam chleb i inne niezbędne rzeczy.

17 września…

Przyszła matka Siostry Salezji dowiedzieć się co się z nami dzieje. Biedaczka, ogromnie zmartwiła się śmiercią siostry Salezji. Była to siostra rozumiejąca swoje powołanie. Odznaczała się rozsądkiem pomimo młodego wieku. Doszła przez racę nad sobą do pewnego opanowania i wyrobienia się. Była bardzo zdolna, pracowita i wytrwała w pracy. Lubiła się modlić, chociaż nigdy nie zaniedbywała  powierzonych jej obowiązków. Bez przesady można powiedzieć, że była najpożyteczniejszą i najrozsądniejsza z Sióstr konwersek. Tegoż dnia zakonnice same wykopały kartofle w naszym ogrodzie i zasypywały doły po bombach; wykonywały także inne ciężkie prace.

20 września…

Panna Alojza poszła do władz niemieckich z prośbą o wydanie  jej przepustki, aby mogła udać się do jakiejś wioski po zboże do siewu. Prosiła również Niemców o kartę, zabraniająca wstępu żołnierzom do naszego domu, gdyż  ciągle nas nachodzili. Przewielebna Matka Ksieni  ogromnie się tego bała. Jedną i drugą prośbę uwzględniono. Nie skorzystałyśmy jednak z wydanej nam przepustki, ponieważ następnego dnia można było zauważyć dziwny ruch wśród Niemców – gdzieś wyjeżdżali. W ogóle sytuacja była bardzo niewyraźna. Niebezpiecznie było udawać się gdzieś końmi w tak niespokojnym czasie.

22 września..

Stało się już zupełnie jasne. Niemcy opuszczają Łomżę. Na samochodach  wywozili zboże, meble, w ogóle wszystko co się dało.  Samoloty też szły  w stronę Prus Wschodnich bez liczby i końca.  Opowiadali, że na ich miejsce maja przyjść bolszewicy.  Na taką wiadomość wszy7stkich ogarnęło przerażenie. Skąd,  po co  i dlaczego mają przyjść bolszewicy? Na to nikt  nie umiał odpowiedzieć. Każda godzina z powodu tej trwogi i niepewności była trudna do przeżycia. Tyle się słyszało i czytało o okrucieństwach bolszewików, o ich znęcaniu się nad duchowieństwem i ludźmi.

24 września…

Nie ma już ani jednego Niemca  w mieście. Dzień okropnej paniki i obaw przed nadchodzącymi bolszewikami. Niektóre z naszych zakonnic ogarnął wprost paniczny strach. Nie można było im nic przetłumaczyć, ani uspokoić. Siostra Filaria z Panną Mechtylda za pozwoleniem Przewielebnej Matki Ksieni udały się do wsi Bronak do rodziców Siostry Filarii. Przewidywano, że tam nad Narwią pozostaną Niemcy. Panna Immaculata poszła ze swoim kuzynem tez za rzekę, do wsi Nagórek.

25 września…

Pan Wacław Wszeborowski, obywatel ze wsi Nagórki, przysłał swoja córkę z zaproszeniem, aby cześć zakonnic zamieszkała u nich na zimę. Zakonnice przyjęły zaproszenie z wdzięcznością, lecz serdecznie podziękowały, mówiąc iż do końca chcą wytrwać w życiu wspólnym i żyć choćby na popiołach i gruzach swego umiłowanego klasztoru. Pannę Małgorzatę ogarnęło tak wielkie przerażenie przed nadchodzącymi bolszewikami, ze nie moszna było jej uspokoić. Koniecznie chciała iść na wieś. Początkowo Przewielebna Matka Ksieni sprzeciwiała się temu, lecz w końcu musiała ulec jej życzeniu. Panna Małgorzata poszła wiec do Szczepankowa, do swojej dawnej uczennicy Andzi Chojnowskiej.

26 września…

około południa samolot sowiecki zrzuciła na miasto mnóstwo ulotek. W tych ulotkach pisano, ze sowieci dlatego zajmują pewną część Polski, ustąpioną im przez Niemców, ponieważ Polacy nie SA zdolni do samodzielnego rządzenia swoim krajem. Oni zaś z miłosierdzia przychodzą  zaopiekować się ludnością polską. Wiele było urągań na rząd polski i innych bredni w tych ulotkach.  Panna Magdalena wróciła dziś ze szpitala. Leczył  ja jakiś wojskowy, niemiecki lekarz. Pierwszy opatrunek miała siódmego dnia po zranieniu. Szczęśliwie i wprost cudownie zagoiła się rana; mówi tylko niewyraźnie z powodu utraty zębów. Dziś dokończyłyśmy kopanie kartofli.  Znalazłyśmy w ogrodzie dwie  rozerwane bomby. Wieczorem wojsko bolszewickie wkroczyło do Łomży. Żydzi miejscowi komuniści wyszli na ich spotkanie. Komisarz bolszewicki kilkunastu z nich odznaczył czerwonymi opaskami na rękawach, jako milicję, oddając im tymczasowy  zarząd miasta. Żołnierze sowieccy względem nas odnieśli się obojętnie. W ogóle nie zaznaczyli swojego wejścia żadnym okrucieństwem. Nastąpiło pewne odprężenie nerwów.

30 września…

Panna Alojza udała się z Łomży na Pociejewo do gospodarzy z prośba o zboże do siewu. Ludzie bardzo chętnie i życzliwie odpowiedzieli na prośby zakonnic. Zebrano około 1,5 korca żyta.

1 październik…

Panna Alojza pojechała do Nagórek jeszcze  za zbożem. Tam przenocowała urządzała kwestę  zboża w Nagórkach. Zebrała około 5 metrów.

3 październik…

Jeden z urzędników tymczasowej milicji przyszedł dziś do nas i zażądał urzędowo, aby mu podać dokładny spis naszego inwentarza. Powiedział, że kilka naszych świń zabiorą dla wojska.

5 październik…

Z rana jedna z zakonnic udała się do komisarza sowieckiego z prośbą   aby dał rozporządzenie pisemne zabraniające rabunku naszej trzody, gdyż jesteśmy spalone i jest nas druzo do wyżywienia, komisarz dość spokojnie i cierpliwie wysłuchał naszej prośby. Obiecał osobiście przyjść do nas i naocznie sprawdzić nasze warunki. Dotrzymał obietnicy i przyszedł w niespełna dwie godziny po rozmowie. Rozejrzawszy się w naszej sytuacji obiecał, że sam  pójdzie na posterunek milicji i powie, aby od nas nic nie zabierali. Dość życzliwie odniósł się do nas. Zalecał nam spokój zaręczając, że Sowieci nie uczynią nam nic złego.

6 październik…

Zbierałyśmy zboże w czasie kwesty w Konarzycach, Krasce i Łomżycy.

9 październik…

Dziś Panna Alojza pojechała do Jeziorka do dworu po kartofle. Dwór rozparcelowany, dziedzic w więzieniu. Majątkiem zarządza tymczasowy komitet złożony z trzech gospodarzy, oczywiście komunistów. Parobcy dzielą się dobytkiem i  mieniem. Serce pęka z bólu, gdy patrzy się na to wszystko. Zwróciłam się do owego komitetu z prośba o skrzynię kartofli, powołując się na to, że dziedzic każdego roku dawał  nam kartofle. Po dłuższych prośbach prezes komitetu pozwolił nam pojechać na pole, gdzie kopano kartofle i kazał nam nasypać skrzynię ziemniaków. Gdy już miałam wyjeżdżać z pola, jeden z gospodarzy zatrzymał wóz, żądając pisemnego pozwolenia na ich wzięcie.. Po dłuższej rozmowie i za wstawiennictwem kopaczy dał się przekonać i uwierzył, że prezes pozwolił wziąć te kartofle. Przez następnych kilka dni Panna Alojza wyjeżdżała do okolicznych wiosek prosić o kartofle – ją bowiem Matka Ksieni mianowała kwestarką.

12 październik…

Miejscowa milicja poszukiwała u nas Księdza Prałata Wądołowskiego. Powiedział im ktoś, że znajduje się u nas w przebraniu zakonnym. Zaręczyłyśmy, że to nieprawda, że jesteśmy gotowe do rewizji. Uwierzyli nam, lecz zaznaczyli, że gdyby to okazało się prawdą, groziłaby nam kara śmierci.

15 październik…

Dziś na rekreacji zakonnice rozmawiały o tym, jak wielką boleścią dla nich jest brak Najświętszego Sakramentu. Brak Pana Jezusa  ogromnie, boleśnie daje się odczuć naszym duszom. Panna Maura podała projekt, aby jeden pokój oddać na kaplicę i postarać się o pozwolenie przechowywania w niej Najświętszego Sakramentu. Myśl te przyjęto z wielką radością.  Z projektem tym udałyśmy się do Przewielebnej Matki Ksieni,  prosząc o pozwolenie realizowania gorących naszych pragnień. Matka Ksieni przychylnie odniosła się do tej sprawy, dając pozwolenie i swoje błogosławieństwo. Postanowiono jak najprędzej  zamienić w czyn nasze pragnienia. Panna Alojza ofiarowała się udać do Księdza Biskupa  z prośbą o pozwolenie. Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup znajdował się na terenie diecezji łomżyńskiej w miasteczku Tykocinie. Musiał ukrywać się przed wrogami Kościoła. Konsystorz , seminarium duchowne i pałac Ks. Biskupa w Łomży doszczętnie było zrabowane przez Niemców. Zamieszkiwali tam Sowieci.

16 październik…

Wczesnym rankiem Panna Alojza wyruszyła w podróż do Tykocina.  Aby nie zwrócić na siebie uwagi i nie narazić Ks. Biskupa, Panna Alojza ubrała się w świeckie ubranie. Tykocin od Łomży oddalony jest mniej więcej o 50 km.  Pan Bóg tak zarządził, że jechał w tamtą stronę samochód pocztowy, którym Siostra pojechała aż do Jeżewa. Stąd do Tykocina zostało tylko 7 km. Dwa km prze4szła pieszo, a resztę przejechała na furmance pewnego gospodarza. O godz. 10 z rana była już u celu swojej podróży w Tykocinie. Po przyjęciu Komunii św.  w parafialnym kościele, udała się  na plebanię, gdzie mieszkał  Ks. Biskup. Jego Ekscelencja przyjął Pannę Alojzę bardzo życzliwie i serdecznie. Z troskliwością prawdziwie ojcowska wypytywał  o wszystkie nasze przeżycia.  Zdawało się, że był nadzwyczaj rozczulony. Przechowywaniu Najświętszego Sakramentu u nas, zdawała się być początkowo przeciwny ze względu na niespokojne czasy i na to, że nie możemy być pewne, że będziemy miały stale  kapłana. W końcu jednak  dał się zwyciężyć gorącymi prośbami. Jego wielkie serce umiało znaleźć radę i wyjście z tego trudnego położenia. Po namyśle pozwolił  na przechowywanie w skromnym tabernakulum jednej Hostii Konsekrowanej. Zaznaczył, że w razie jakiegoś niespodziewanego niebezpieczeństwa, zniewagi lub czegoś podobnego, każda zakonnica będzie mogła spożyć Najświętszą Hostię, chroniąc w ten sposób Pana Jezusa w Jego Postaciach Sakramentalnych.

Otrzymawszy błogosławieństwo pasterskie dla całego Zgromadzenia, udała się Panna Alojza w powrotna drogę z sercem przepełnionym radością  i szczęściem niewymownym. Podróż powrotną odbyła pieszo, ponieważ żaden samochód ani furmanka nie jechały w stronę Łomży. Nic w tym dziwnego. Tak wielkie szczęście należało okupić jakąś ofiarą. Na noc przybyła Panna Alojza do wsi Rudniki. Tu musiała zanocować. Nazajutrz o świcie wyruszyła w dalszą drogę. Na rozstajnych drogach nie mając się kogo zapytać o właściwy kierunek, zabłądziła, skutkiem tego musiała nadłożyć drogi.  Około godz. 10 z rana przyszła do Wizny. Komunii św.  przyjąć nie mogła, bo kościół już był zamknięty . Od Wizny do Łomży 20 km. Coraz  trudniej było jej iść, gdyż nogi nie przyzwyczajone do tak dalekiego chodzenia bardzo ja bolały, a w dodatku jedna skaleczyła w niewygodnym obuwiu. Matka Najświętsza dopomogła; jechało akurat kilkanaście sowieckich samochodów w stronę Łomży. Panna Alojza zmuszona koniecznością, odważyła się poprosić, aby ja wzięli ze sobą. Zgodzili się na to. Z bijącym sercem, polecając się nieustannie Królowej Nieba, przyjechała szczęśliwie do Łomży. Radość zakonnic z pozwolenia Ks. Biskupa była nie do opisania. Panna Maura pożyczyła u OO. Kapucynów małe tabernakulum, przygotowała w pokoju skromny ołtarz i wszystko co trzeba.

17 październik…

Dziś od Mszy Św.  pozostał  z nami Pan Jezus .  co za radość i szczęście w naszym nieszczęściu!. Postanowiłyśmy nieustanną adorację w dzień zakonnice zmieniają się co godzina u Stóp Pana, a nocy zaś dwa razy. Od godz. 8.00 wieczorem do godz. 12.00 klęczy jedna zakonnica, do 4.oo z ran druga.

22 październik …

Rząd sowiecki  urządził głosowanie, które miało na celu przyłączenie Zachodniej Białorusi ( tak nazwali część ziemi polskiej przez siebie zabranej) do Rosji Sowieckiej. Do tego głosowania były zmuszone i zakonnice.

1 listopad…

Dziś z rana spostrzegłyśmy, że okradziono  nam piwnicę w gruzach spalonego klasztoru. Złodzieje zabrali nam wszystka słoninę, ze trzy korce pszenicy, kilka dużych garnków z konfiturami, kilka butelek wina mszalnego, kilkanaście obrusów kościelnych i alb, od których obdarto szlaki; od ornatów odpruli jedwabne, kolorowe podszewki i zabrali je, także złoty kielich od Mszy Św.  i sporo stołowych naczyń. Zawiadomiłyśmy zaraz posterunek milicji o tej kradzieży. Około południa przyszedł do nas pewien wojskowy Sowiet i stanowczo zażądała, aby mu odstąpić jeden pokój na zamieszkanie. Przedstawiłyśmy mu, że u nas  i tak jest ciano, że nie możemy mu dać pokoju. Nie pomogły nasze prośby-  jeden pokój  kazał dla siebie opróżnić. Cóż było robić?  Musiałyśmy spełnic  jego żądanie. Wybrał sobie gabinet Ks. P{rałata. Mieszkały tam cztery zakonnice, które musiały opuścić pokój. Opuszczając gabinet, usunęły  bibliotekę Ks. Prałata. Zakonnice ogromnie przestraszyły się, w domu zapanowała wielka panika. Zdawało się nam, że chca nas z tego domu zupełnie usunąć. Najstraszniejsze i najdziwaczniejsze przypuszczenia przychodziły nam na myśl. Tyle się przecież słyszało i czytało o okrucieństwie bolszewików.

2 listopad…

Dziś wprowadził się do nas ten woskowy Sowiet. Podobno jest naczelnikiem. Zakonnice ogromnie się bały.  W nocy żadna się nie rozebrała. Dziś zakonnice wyjęły z piwnicy ubrania, które schowane były w ukrytej piwnicy pod kościołem. Ogień tam nie dostał się i złodzieje nie znaleźli.  Dostała się jednak wilgoć, sporo ubrań i pościeli zbutwiało.

Co dzień zakonnice  muszą w nocy pilnować podwórka, aby nie pozwolić złodziejom wykraść reszty naszego dobytku. Razu pewnego, jedna zakonnica  musiała chodzić na posterunek milicji i prosić, aby przysłano kogoś z bronią, tak bowiem dokuczali złodzieje.

9 listopad..

Czasy są nadzwyczaj niepewne. Na mocy przepisów konstytucji sowieckiej, dobra kościelne i klasztorne stały się własnością państwa. Żyjemy stale pełne trwogi, niepewne jutra. W każdej chwili spodziewamy się rewizji lub nawet wysiedlenia nas. Cenniejsze rzeczy oddajemy do  przechowania znajomym i przyjaciołom klasztoru, te  które ocalały w ukrytej piwnicy.  Dziś wywiozłyśmy naszą bibliotekę do Nagórek do państwa Wszeborowskich. Słyszałyśmy, że książkami biblioteki w seminarium duchownym bolszewicy palili w piecach. Ogromnie lękamy się o naszą, by nie uległa takiemu samemu losowi, to przeciez prawdziwy skarb, jaki nam pozostał.