Nowe życie zapomnianych fortyfikacji.
Geneza powstania polskich umocnień w rejonie Narwi i Bugu
Wobec narastającego zagrożenia niemieckiego polskie władze wojskowe już w początkach 1939 r. rozpoczęły przygotowania do ewentualnej wojny. W dniu 23 marca 1939 r. na odprawie marsz. E. Rydz-Śmigły zapoznał przyszłych dowódców pięciu armii polowych i jednej samodzielnej grupy operacyjnej z pierwszą częścią planu „Zachód”. W tym też dniu powołano Samodzielną Grupę Operacyjną „Narew” pod dowództwem gen. bryg. Czesława Młot-Fijałkowskiego, której zadaniem była obrona od strony Prus Wschodnich od granicy litewskiej do linii Chorzele – Kamionka na zachodzie. Odcinek Grupy podzielono na odcinki: „Ostrołęka”, „Nowogród”, „Łomża”, „Wizna”, „Osowiec”, „Augustów”. Ponadto obrona wszystkich odcinków miała zostać wzmocniona przez budowę fortyfikacji stałych i polowych. Zadaniem Odcinka „Nowogród” była obrona przeprawy w Nowogrodzie oraz obrona stała linii rzeki Narwi od miejscowości Szablak – Mątwica (obie włącznie) na wschodzie do linii biegnącej miedzy wsią Parzychy na prawym brzegu Narwi – wieś Sulimy na zachodzie. Ponadto odcinkowi „Nowogród” podlegał odcinek dozorowania, „Czartoria”, który zaczynał się na południowy zachód od Ostrołeki. Organizacja obrony odcinek „Nowogród” przedstawiała się następująco: pododcinek „Szablak” na wschodzie Szablak – Mątwica (włącznie) – do linii północ-południe przebiegającej przez wzniesienie 133 na wschód od Nowogrodu (wyłącznie); zadanie: obrona doliny Narwi w rejonie lasu koło wsi Szablak w celu uniemożliwienia nieprzyjacielowi wyjścia na tyły pododcinka „Most” i „Jednaczewo”; pododcinek „Most” od linii przez wzniesienie 133 (włącznie) – do lasku na południe od wsi Dębniki (włącznie); zadanie: niedopuszczenie do sforsowania Narwi w rejonie mostu i brodów. W skład załogi odcinka w przededniu wojny wchodziły następujące pododdziały: III batalion (bez 7 kompanii) 33 pułku piechoty, forteczna kompania ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem kpt. Franciszka Kordiaczyńskiego, 3 kompania ckm 33 pułku piechoty kpt. Leona Sztok-Stokowskiego oraz 2 działa przeciwpancerne, wsparcie ogniowe zapewniał II dywizjon 18 pułku artylerii lekkiej. Obronę rejonu Nowogrodu zorganizowano w dwóch rzutach. Pierwszą linię schronów wybudowano nad samą rzeką natomiast drugą na zniesieniach kilkaset metrów od rzeki. Prace fortyfikacyjne rozpoczęły się w kwietniu 1939 r. Kierunki ognia broni maszynowej schronów rozplanował kpt. Sztok-Stokowski dowódca 3 kompanii ckm 33 pp. Projekty weryfikował płk Józef Szyling dowódca saperów SGO „Narew” a zatwierdzał szef fortyfikacji Sztabu Głównego. Do budowy schronów powołano Kierownictwo Robót Nr 20 w Nowogrodzie, natomiast same prace wykonywali saperzy 18 batalionu, junacy, żołnierze 33 pp a do prac pomocniczych angażowano miejscową ludność. Łącznie do wybuchu wojny zbudowano bądź rozpoczęto budowę 23 schronów na odcinku Nowogród – Szablak oraz 4 na odcinku dozorowania „Czartoria”. Ponadto zbudowano dwie linie umocnień polowych. Walki o Nowogród rozpoczęły się 5 września i trwały bez przerwy do 11 września. Kiedy to na skutek wdarcia się Niemców w polskie pozycje nie było już szans na odbicie Nowogrodu. W 1940 r. polskie schrony zostały włączone w skład 64 Zambrowskiego Rejonu Umocnionego jako obiekty sowieckiej Linii Mołotowa. W czerwcu 1941 r. nie doszło już do walk o te umocnienia. Po wojnie schrony zostały opuszczone i stopniowo były pozbawiane wyposażenia prze okoliczna ludność. Schron przy moście jest jedynym schronem I linii, który nie został wysadzony przez Niemców w 1944 r.
Charakterystyka konstrukcji:
Schron położony na skarpie nad Narwią, około 20 m od brzegu rzeki i około 50 m na zachód od współczesnego mostu drogowego na Narwi oraz około 150 m od dawnej przeprawy z 1939 r.
Obiekt jednokondygnacyjny, wieloizbowy, gazoszczelny, wzniesiony na planie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z wysuniętym blokiem szybu kopuły i aneksem w ścianie tylnej. Konstrukcja schronu żelbetowa, strop zmiennej grubości od 1,5 m do 2 m w rejonie szybu kopuły, oparty na profilach stalowych – dwuteownikach i zabezpieczeniu przeciwodpryskowym wykonanym z ułożonych pomiędzy nimi pasami blachy stalowej. Ściany o grubości: czołowa 1,9 m, boczne ze strzelnicami 1 m, tylna od 0,8 do 0,9 m, ściany wewnętrzne nośne 0,8 m, działowe 0,5 m. Pomieszczenia wewnątrz posiadają jednakową wysokość 2,00 m, w szybie kopuły jest 2,6 m. Fundament w postaci betonowej płyty wykonanej na wyrównującej i izolującej warstwie chudego betonu. Wnętrze schronu mieści 9 pomieszczeń:
Historia rewitalizacji obiektu rozpoczyna się latem 2005.
Członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej SGO „Narew” przy wydatnej pomocy technicznej z Urzędu Gminy w Nowogrodzie oraz łomżyńskich harcerzy porządkują teren przyległy do obiektu, następuje wycinka zbędnego drzewostanu i okolicznych krzewów. Stara osypka stropu zostaje usunięta, strop zabezpieczono papą i lepikiem, po czym nawiezioną nową obsypkę.
W 2006 z własnej kieszeni sfinansowaliśmy piaskowanie obiektu, następnie jego malowanie wewnątrz, ściany białą farbą, elementy metalowe – farbą antykorozyjną. Udrożniono rury "domofonu" - łączności głosowej we wnętrzu obiektu, rurę wydechową agregatu prądotwórczego, ciągu kominka.
W 2007 roku zamontowano instalację elektryczną oraz dorobiono i uzupełniono brakujące pancerze, wkładki i zabezpieczenia otworów strzelniczych. Nabyto w drodze licytacji za „niestety” sporą kwotę oryginalne drzwi wyjścia zapasowego, które obecnie przechodzą proces restauracyjny.
W przygotowaniu instalacja lawet fortecznych w strzelnicach, podstaw do wentylatorów i ich samych, instalacja wodna - do chłodzenia karabinów maszynowych, zrzutnia łusek w szybie kopuły, zamknięcia wkładek pancernych w kopule (ostatnie miejsce gdzie z uporem maniaka wrzucane są śmieci przez pseudo turystów i zwiedzających)
UWAGA!!!
Dla zainteresowanych, nasza GRH jest w posiadaniu kluczy do obiektu. Zwiedzanie wnętrza schronu możliwe po wcześniejszym umówieniu się. Kontakt mailowy.
Wobec narastającego zagrożenia niemieckiego polskie władze wojskowe już w początkach 1939 r. rozpoczęły przygotowania do ewentualnej wojny. W dniu 23 marca 1939 r. na odprawie marsz. E. Rydz-Śmigły zapoznał przyszłych dowódców pięciu armii polowych i jednej samodzielnej grupy operacyjnej z pierwszą częścią planu „Zachód”. W tym też dniu powołano Samodzielną Grupę Operacyjną „Narew” pod dowództwem gen. bryg. Czesława Młot-Fijałkowskiego, której zadaniem była obrona od strony Prus Wschodnich od granicy litewskiej do linii Chorzele – Kamionka na zachodzie. Odcinek Grupy podzielono na odcinki: „Ostrołęka”, „Nowogród”, „Łomża”, „Wizna”, „Osowiec”, „Augustów”. Ponadto obrona wszystkich odcinków miała zostać wzmocniona przez budowę fortyfikacji stałych i polowych. Zadaniem Odcinka „Nowogród” była obrona przeprawy w Nowogrodzie oraz obrona stała linii rzeki Narwi od miejscowości Szablak – Mątwica (obie włącznie) na wschodzie do linii biegnącej miedzy wsią Parzychy na prawym brzegu Narwi – wieś Sulimy na zachodzie. Ponadto odcinkowi „Nowogród” podlegał odcinek dozorowania, „Czartoria”, który zaczynał się na południowy zachód od Ostrołeki. Organizacja obrony odcinek „Nowogród” przedstawiała się następująco: pododcinek „Szablak” na wschodzie Szablak – Mątwica (włącznie) – do linii północ-południe przebiegającej przez wzniesienie 133 na wschód od Nowogrodu (wyłącznie); zadanie: obrona doliny Narwi w rejonie lasu koło wsi Szablak w celu uniemożliwienia nieprzyjacielowi wyjścia na tyły pododcinka „Most” i „Jednaczewo”; pododcinek „Most” od linii przez wzniesienie 133 (włącznie) – do lasku na południe od wsi Dębniki (włącznie); zadanie: niedopuszczenie do sforsowania Narwi w rejonie mostu i brodów. W skład załogi odcinka w przededniu wojny wchodziły następujące pododdziały: III batalion (bez 7 kompanii) 33 pułku piechoty, forteczna kompania ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem kpt. Franciszka Kordiaczyńskiego, 3 kompania ckm 33 pułku piechoty kpt. Leona Sztok-Stokowskiego oraz 2 działa przeciwpancerne, wsparcie ogniowe zapewniał II dywizjon 18 pułku artylerii lekkiej. Obronę rejonu Nowogrodu zorganizowano w dwóch rzutach. Pierwszą linię schronów wybudowano nad samą rzeką natomiast drugą na zniesieniach kilkaset metrów od rzeki. Prace fortyfikacyjne rozpoczęły się w kwietniu 1939 r. Kierunki ognia broni maszynowej schronów rozplanował kpt. Sztok-Stokowski dowódca 3 kompanii ckm 33 pp. Projekty weryfikował płk Józef Szyling dowódca saperów SGO „Narew” a zatwierdzał szef fortyfikacji Sztabu Głównego. Do budowy schronów powołano Kierownictwo Robót Nr 20 w Nowogrodzie, natomiast same prace wykonywali saperzy 18 batalionu, junacy, żołnierze 33 pp a do prac pomocniczych angażowano miejscową ludność. Łącznie do wybuchu wojny zbudowano bądź rozpoczęto budowę 23 schronów na odcinku Nowogród – Szablak oraz 4 na odcinku dozorowania „Czartoria”. Ponadto zbudowano dwie linie umocnień polowych. Walki o Nowogród rozpoczęły się 5 września i trwały bez przerwy do 11 września. Kiedy to na skutek wdarcia się Niemców w polskie pozycje nie było już szans na odbicie Nowogrodu. W 1940 r. polskie schrony zostały włączone w skład 64 Zambrowskiego Rejonu Umocnionego jako obiekty sowieckiej Linii Mołotowa. W czerwcu 1941 r. nie doszło już do walk o te umocnienia. Po wojnie schrony zostały opuszczone i stopniowo były pozbawiane wyposażenia prze okoliczna ludność. Schron przy moście jest jedynym schronem I linii, który nie został wysadzony przez Niemców w 1944 r.
Charakterystyka konstrukcji:
Schron położony na skarpie nad Narwią, około 20 m od brzegu rzeki i około 50 m na zachód od współczesnego mostu drogowego na Narwi oraz około 150 m od dawnej przeprawy z 1939 r.
Obiekt jednokondygnacyjny, wieloizbowy, gazoszczelny, wzniesiony na planie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z wysuniętym blokiem szybu kopuły i aneksem w ścianie tylnej. Konstrukcja schronu żelbetowa, strop zmiennej grubości od 1,5 m do 2 m w rejonie szybu kopuły, oparty na profilach stalowych – dwuteownikach i zabezpieczeniu przeciwodpryskowym wykonanym z ułożonych pomiędzy nimi pasami blachy stalowej. Ściany o grubości: czołowa 1,9 m, boczne ze strzelnicami 1 m, tylna od 0,8 do 0,9 m, ściany wewnętrzne nośne 0,8 m, działowe 0,5 m. Pomieszczenia wewnątrz posiadają jednakową wysokość 2,00 m, w szybie kopuły jest 2,6 m. Fundament w postaci betonowej płyty wykonanej na wyrównującej i izolującej warstwie chudego betonu. Wnętrze schronu mieści 9 pomieszczeń:
1 – szyb kopuły pancernej,Na uzbrojenie podstawowe składały się trzy ckm wz. 30 lub wz. 08 , na podstawach fortecznych umieszczone jeden w kopule i dwa w strzelnicach bocznych. Strzelnice ścienne z tarczami pancernymi z gniazdami na wymienny wkład umożliwiały prowadzenie ognia w sektorach 60˚, z zewnętrz opatrzono je glifem stopniowanym przeciwrykoszetowo. Uzupełnieniem była ręczna broń maszynowa oraz uzbrojenie osobiste załogi służące do walki bliskiej, prowadzonej przez zamykane metalowymi tarczami strzelnice broni ręcznych urządzonych w ścianach tylnych, w wyjściu zapasowym. Od strony przedpola obiekt osłonięty nasypem ziemnym, maskowanie uzupełnia warstwa gruntu na stropie schronu.
2 – korytarz łączący szyb kopuły i zachodnią izbę bojową ckm,
3 – zachodnia izba bojowa ckm,
4 – korytarz łączący wszystkie pozostałe pomieszczenia,
5 – pomieszczenie filtrów przeciwpyłowych,
6 – maszynownia z postumentem agregatu prądotwórczego,
7 – izba załogi,
8 – wschodnia izba bojowa ckm,
9 – sień ze śluzą gazoszczelną.
Historia rewitalizacji obiektu rozpoczyna się latem 2005.
Członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej SGO „Narew” przy wydatnej pomocy technicznej z Urzędu Gminy w Nowogrodzie oraz łomżyńskich harcerzy porządkują teren przyległy do obiektu, następuje wycinka zbędnego drzewostanu i okolicznych krzewów. Stara osypka stropu zostaje usunięta, strop zabezpieczono papą i lepikiem, po czym nawiezioną nową obsypkę.
W 2006 z własnej kieszeni sfinansowaliśmy piaskowanie obiektu, następnie jego malowanie wewnątrz, ściany białą farbą, elementy metalowe – farbą antykorozyjną. Udrożniono rury "domofonu" - łączności głosowej we wnętrzu obiektu, rurę wydechową agregatu prądotwórczego, ciągu kominka.
W 2007 roku zamontowano instalację elektryczną oraz dorobiono i uzupełniono brakujące pancerze, wkładki i zabezpieczenia otworów strzelniczych. Nabyto w drodze licytacji za „niestety” sporą kwotę oryginalne drzwi wyjścia zapasowego, które obecnie przechodzą proces restauracyjny.
W przygotowaniu instalacja lawet fortecznych w strzelnicach, podstaw do wentylatorów i ich samych, instalacja wodna - do chłodzenia karabinów maszynowych, zrzutnia łusek w szybie kopuły, zamknięcia wkładek pancernych w kopule (ostatnie miejsce gdzie z uporem maniaka wrzucane są śmieci przez pseudo turystów i zwiedzających)
UWAGA!!!
Dla zainteresowanych, nasza GRH jest w posiadaniu kluczy do obiektu. Zwiedzanie wnętrza schronu możliwe po wcześniejszym umówieniu się. Kontakt mailowy.
