Krzysztof Sychowicz
Pisać, byle pisać?
Ukazanie się nowej pozycji zazwyczaj wywołuje radość, gdyż dostarcza ona nowych materiałów dla zajmujących się badaniem przeszłości naukowców. Dzieje się tak, gdyż są one bogatym zbiorem materiałów źródłowych lub przedstawiają nowe założenia i dowody.
Niestety, Ziemia Łomżyńska ostatnimi czasy nie ma szczęścia do pozycji opisujących jej dzieje z lat 1941–1956. Te, które się ukazują pełne są błędów faktograficznych i po prostu niedopracowane. Najnowsza praca Czesława Brodzickiego „Łomża i powiat łomżyński w latach II wojny światowej i trudnych latach powojennych” stanowi najlepszy tego przykład. Już na wstępie rzuca się w oczy wręcz olbrzymia liczba literówek, wypaczających czasami cały sens zdania. Autor chlubiący się szeregiem zwartych publikacji wydanych na przestrzeni ostatnich lat powinien raczej pamiętać o dokonaniu korekty, co w dzisiejszej dobie komputeryzacji nie stanowi problemu przy wydaniu takiej książki. Będąca wynikiem trwających 12 lat pracy (stwierdzenie autora podczas promocji) nie dostarcza zbyt wielu nowych informacji. Zdziwienie znika po bliższym zapoznaniu się z jej treścią, opartą w przeważającej mierze na przestarzałej literaturze, uzupełnianej jedynie w miarę potrzeby fragmentami nowszych opracowań i to tylko wtedy, gdy odpowiadało to tezie założonej przez autora. Przykładem może być praca W. Żarskiego-Zajdlera cytowana bez chociażby próby weryfikacji w wielu miejscach przesadzonych danych. Jak na pracę, która wymagała „tytanicznego trudu” nie widać w niej efektów tych „zmagań”. Nie dokonano kwerendy archiwalnej w Archiwum Państwowym w Białymstoku, pominięto bodajże najbogatsze zbiory w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, nie uwzględniono ani rozwoju, ani szerszej działalności UB w Łomży. W rzeczywistości najszczegółowiej opisane zostały lata 1939–1945 [140 stron], natomiast okres powojenny do 1957 r. zajął tylko 50 stron. Już w związku z tym dla postronnego, nawet nie zaznajomionego z tematem czytelnika, oczywiste jest, że stanowi ona bardziej zarys problematyki, aniżeli przedstawienie istoty wydarzeń. Jest to raczej zbiór czasami wartościowych materiałów przytaczanych jednak, jak się wydaje, bez jakiegokolwiek planu i pomysłu na wykorzystanie. Autor używa też nieprawidłowej, pochodzącej z innej epoki terminologii, m.in. pisze o wojnie niemiecko-rosyjskiej w 1941 r., czy okupowaniu ziem polskich „prawie dwa lata przez Rosję”. Są to tylko nieliczne z wielu przykładów, które można przytoczyć na potwierdzenie tej tezy. Szczytem jest natomiast podpis pod jedną z fotografii „zalatujący” PRL-em i propagandą tamtego okresu, otóż brzmi on: „Józef Szkudelski – uczestnik walk z reakcyjnym podziemiem, przyczynił się do rozpracowania i likwidacji „Ryby”. Pod spodem, bez żadnej dodatkowej adnotacji umieszczono zdjęcie tegoż „reakcyjnego” Stanisława Marchewki „Ryby”. Skoro już jesteśmy przy zdjęciach to są one chyba jednym z nielicznych atutów tej książki obok relacji świadków tamtych wydarzeń, gdyż w przeciwieństwie do dokumentów wiele z nich zostało opublikowanych po raz pierwszy. Szkoda tylko, że przy niektórych zabrakło choćby krótkiej informacji przybliżającej losy przedstawionych na nich osób. Mimo tego jest to wspaniały zbiór i dobrze, że chociaż przy takiej okazji ujrzał on światło dzienne. Podsumowując tę krótką ocenę trzeba podziękować za trud włożony przez autora w przygotowanie tej pozycji, który został w dużej mierze zniweczony przez fatalną korektę i redakcję. Pozostaje też mieć nadzieję, że może ukazujące się w przyszłości prace dotyczące Łomży i jej okolic będą wreszcie przygotowane przyzwoicie od strony warsztatowej. Czesław Brodzicki, Łomża i powiat łomżyński w latach II wojny światowej i trudnych latach powojennych, Warszawa 2004.
