Z dziejów Nowogrodu c.d
Pod koniec XVIII wieku ciągle niszczony i odbudowywany Nowogród liczył, wraz z probostwem, szpitalem i wójtostwem, 152 domy. 21 maja 1807 roku miasto spotkało kolejne nieszczęście. Wybuchł pożar, który strawił 31 domów, 12 stodół i 26 chlewów. Odbudowała musiała być bardzo długa i trudna, skoro mieszkańcy wystosowali w dniu 3 marca 1809 roku memoriał o przyznanie im prawa nieodpłatnego pobierania z lasu drewna budowlanego. Niestety, nikt nie odpowiedział na ich prośbę. Według pomiaru z roku 1824 Nowogród posiadał 256 włók, 10 morgów i 147 prętów ziemi z czego do mieszczan należało 240 włók, 19 morgów i 191 pręty, a reszta do kasy miejskiej, wójtostwa i probostwa. Miasto liczyło wówczas 252 domy drewniane, 1 murowany, 6 karczem, 1 traktiernię (restaurację) i 5 jatek rzeźnickich. W 1844 roku stanęły na Narwi i jej odnodze dwa drewniane mosty, które wraz z istniejącym już wcześniej mostem na Pisie zniszczyła powódź w 1885 roku. W tym czasie funkcjonowały na Pisie trzy młyny: dwa w Ptakach i jeden pływający pod Nowogrodem. Nowogród był miastem wielonarodowym i wielowyznaniowym. W 1839 roku mieszkało tu 1070 katolików, 94 ewangelików i 831 Żydów. Z biegiem czasu proporcje te zmieniały się z korzyścią dla tych ostatnich i tak w 1860 roku katolików było 1095, ewangelików 69 a Żydów 1111. A pod koniec XIX wieku liczba Żydów osiągnęła liczbę 1608 osób. W tym czasie struktura zawodowa mieszkańców Nowogrodu wyglądała następująco:
•3 duchownych wyznania katolickiego,
•1 duchowny wyznania mojżeszowego – rabin,
•3 dozorców bożnicy,
•3 ojców famili,
•5 urzędników: burmistrz, sekretarz, kasjer, chirurg i cyrulik,
•121 rzemieślników, w tym: 1 blacharz, 3 cieśli, 6 czapników, 6 furmanów, 3 farbiarzy, 5 kowali, 25 krawców, 3 kuśnierzy, 1 kołodziej, 1 murarz, 13 piekarzy, 1 powroźnik, 1 rybak, 1 rymarz, 12 rzeźników, 2 smolarzy, 5 szklarzy, 10 szewców, 6 stolarzy, 3 waciarzy, 4 zdunów, 2 olejarzy, 8 garbarzy, 7 fabrykantów sukna samodziału, flaneli i der,
•28 kupców i handlarzy: zboża, żelaza, skór, wełny, śledzi i soli,
•220 rolników, którzy posiadali: 515 sztuk bydła, 168 koni, 1056 owiec i 289 sztuk trzody chlewnej. Uprawiali: żyto, kartofle, owies, jęczmień, grykę, pszenicę, groch, proso, rzepak, len i konopie. Targi w Nowogrodzie odbywały się dwa razy w tygodniu - we wtorki i piątki. Jarmarków natomiast było aż sześć: w poniedziałek po Trzech Królach, po św. Macieju, we wtorek po św. Stanisławie, po św. Janie, po Narodzeniu Najświętszej Maryi Pannie, przed św. Szymonem i Judą. Ponadto odbywały się nieco mniejsze jarmarki - co dwa tygodnie, na które zjeżdżali z Łomży Żydzi, szewcy oraz liczni handlarze. Handlowano głównie surowymi i wyprawionymi skórami, ubraniami, towarami łokciowymi, zwierzętami hodowlanymi, nabiałem, miodem, woskiem, grzybami, lnem, dywanami i płótnem. Targi odbywały się na dwóch rynkach. Rynek targowy, tu gdzie obecny Rynek, był duży, niebrukowany z szerokimi chodnikami przy domach i służył do handlu wszystkimi towarami, oprócz zwierząt, którymi obracano na drugim rynku, zwanym końskim, który znajdował się przy dzisiejszej ulicy Zamkowej, a jego teren do niedawna nazywano „Końskim rynkiem”. Pod koniec XIX wieku w Nowogrodzie było 13 ulic, z których tylko 4 były brukowane: Łomżyńska, Mostowa, Zambrowska, Błotna i Piekarska. Ulice niebrukowane to m.in. Garncarska, Kozia, Długa, Zdrojowa, Zatylna, Kościelna, Błotna i Przechodnia.
Urszula Kuczyńska
•3 duchownych wyznania katolickiego,
•1 duchowny wyznania mojżeszowego – rabin,
•3 dozorców bożnicy,
•3 ojców famili,
•5 urzędników: burmistrz, sekretarz, kasjer, chirurg i cyrulik,
•121 rzemieślników, w tym: 1 blacharz, 3 cieśli, 6 czapników, 6 furmanów, 3 farbiarzy, 5 kowali, 25 krawców, 3 kuśnierzy, 1 kołodziej, 1 murarz, 13 piekarzy, 1 powroźnik, 1 rybak, 1 rymarz, 12 rzeźników, 2 smolarzy, 5 szklarzy, 10 szewców, 6 stolarzy, 3 waciarzy, 4 zdunów, 2 olejarzy, 8 garbarzy, 7 fabrykantów sukna samodziału, flaneli i der,
•28 kupców i handlarzy: zboża, żelaza, skór, wełny, śledzi i soli,
•220 rolników, którzy posiadali: 515 sztuk bydła, 168 koni, 1056 owiec i 289 sztuk trzody chlewnej. Uprawiali: żyto, kartofle, owies, jęczmień, grykę, pszenicę, groch, proso, rzepak, len i konopie. Targi w Nowogrodzie odbywały się dwa razy w tygodniu - we wtorki i piątki. Jarmarków natomiast było aż sześć: w poniedziałek po Trzech Królach, po św. Macieju, we wtorek po św. Stanisławie, po św. Janie, po Narodzeniu Najświętszej Maryi Pannie, przed św. Szymonem i Judą. Ponadto odbywały się nieco mniejsze jarmarki - co dwa tygodnie, na które zjeżdżali z Łomży Żydzi, szewcy oraz liczni handlarze. Handlowano głównie surowymi i wyprawionymi skórami, ubraniami, towarami łokciowymi, zwierzętami hodowlanymi, nabiałem, miodem, woskiem, grzybami, lnem, dywanami i płótnem. Targi odbywały się na dwóch rynkach. Rynek targowy, tu gdzie obecny Rynek, był duży, niebrukowany z szerokimi chodnikami przy domach i służył do handlu wszystkimi towarami, oprócz zwierząt, którymi obracano na drugim rynku, zwanym końskim, który znajdował się przy dzisiejszej ulicy Zamkowej, a jego teren do niedawna nazywano „Końskim rynkiem”. Pod koniec XIX wieku w Nowogrodzie było 13 ulic, z których tylko 4 były brukowane: Łomżyńska, Mostowa, Zambrowska, Błotna i Piekarska. Ulice niebrukowane to m.in. Garncarska, Kozia, Długa, Zdrojowa, Zatylna, Kościelna, Błotna i Przechodnia.
Urszula Kuczyńska
