Plenerowa wystawa i historyczna prelekcja w muzeum
Plenerową wystawę fotograficzną „Dawnej Łomży czar” można już oglądać na terenie posesji Muzeum Północno- Mazowieckiego. Ekspozycja została przygotowana z okazji Dni Łomży, a składają się na nią zdjęcia autorstwa Zygmunta Dudo oraz Bolesława Deptuły. W piątek w muzeum odbyło się również kolejne spotkanie dedykowane miłośnikom historii, podczas którego dr Jerzy Jastrzębski wygłosił prelekcję „Dom Ludowy”, związaną z blisko 120-letnią historią tego budynku.
Wystawy plenerowe różnego rodzaju wpisały się już w pejzaż miasta, urozmaicając w okresie letnim regularną ofertę wystawienniczą różnych instytucji i placówek kulturalnych. Bogate archiwum fotograficzne łomżyńskiego muzeum stało się punktem wyjścia do przygotowania kolejnej ekspozycji tego typu, ukazującej Łomżę sprzed lat.
- Odbywające się co roku Dni Łomży są przypomnieniem ważnego dla naszego miasta wydarzenia, jakim było nadanie praw miejskich przez księcia mazowieckiego Janusza I w 1418 roku - mówi Jerzy Jastrzębski. - Wieki, które od tego czasu upłynęły był to zarówno czas dziejowych kataklizmów, jak i kolejnych okresów rozwoju miasta. Pamięć ludzka jest jednak zawodna i tylko namacalne dowody zachodzących zmian pomagają przywrócić jej obrazy z przeszłości. Takimi przywracającymi czas „ taśmami pamięci” są oczywiście stare fotografie.
Pomysłodawczynią wystawy jest dyrektor muzeum Paulina Bronowicz- Chojak. Tekst i opisy do fotografii są autorstwa Jerzego Jastrzębskiego, przygotowanie graficzne całości to dzieło Alicji Kamienicznej, a wyboru i opracowania zdjęć dokonała Joanna Klama.
- Efektem działań wojennych ostatniej wojny było zniszczenie substancji miejskiej Łomży w 70%; szczególnie dotknęło to jej śródmieścia - przybliża dr Jastrzębski. - Lata 1944-1963 można umownie określić jako okres odbudowy, zaś okres od roku 1964 roku jako czas dosyć intensywnego rozwoju miasta. Dokumentowaniem zachodzących w tym okresie zmian zajmowali się również pracownicy pracowni fotograficznej naszego muzeum, Zygmunt Dudo i Bolesław Deptuła. Wystawę plenerową, którą prezentujemy przy budynku muzeum, przygotowano właśnie z muzealnych zasobów fotograficznych pochodzących z lat 60. i 70.
Fotografie wcześniejsze wykonał Zygmunt Dudo. Można na nich zobaczyć budynki ocalałe z wojennej pożogi, ale też intensywną odbudowę miasta, z okolicami Starego Rynku i obiektami powstałymi w tym okresie, z wieżą ciśnień na czele. Kolejne zdjęcia to dzieło Bolesława Deptuły, który fotografował nie tylko miasto (historyczna zabudowa ulicy Sienkiewicza, cmentarz przy ulicy Kopernika, szpital wojskowy przy ulicy Polowej, dworzec kolejki wąskotorowej), ale też liczne wydarzenia i miejskie uroczystości, jak na przykład lat obchody 1 Maja, Święto Kultury Staropolskiej czy widowisko folklorystyczne stadionie miejskim. Nie brakuje też ujęć dokumentujących rozwój miasta już w okresie istnienia województwa łomżyńskiego, jak choćby ukazujących budowę kościoła pod wezwaniem św. Brunona Bonifacego z Kwerfurtu w latach 1977-1987. - Jest to, zapisana na materiale światłoczułym, czarno-biała opowieść o naszym mieście i szansa powrotu, choć na chwilę, do zapomnianej, magicznej atmosfery Łomży z tamtych lat - podkreśla Jerzy Jastrzębski.
Od Domu Ludowego do Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej
Kolejną okazją do takiej wspomnieniowej wyprawy w przeszłość była też piątkowa prelekcja Jerzego Jastrzębskiego. Znany z wielu publikacji, dotyczących historii Łomży i jej mieszkańców, autor przygotował prelekcję „Dom Ludowy” specjalnie z okazji wypadającego już niebawem jubileuszu, ponieważ w październiku minie 120 lat od otwarcia tej instytucji. Prelegent przedstawił więc uczestnikom spotkania genezę powstania Domu Ludowego, począwszy od stworzenia i rozbudowy alei spacerowej pod koniec XIX wieku, powstania Towarzystwa Trzeźwości, mającego walczyć z pijaństwem i rychłego założenia jego łomżyńskiej egidy. Zaczęto od otwierania herbaciarni, ale już w roku 1902 pojawił się pomysł stworzenia większego budynku, miejsca różnorakich działań społeczno-kulturalnych. Projekt Domu Ludowego stworzył architekt i zarazem inżynier gubernialny Franciszek Przecławski, autor wielu innych budynków w Łomży i w regionie.
Wybudowany kosztem 44 tysięcy rubli i otwarty 31 października 1904 roku Dom Ludowy funkcjonował do roku 1915, kiedy został spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie. Jednak już w roku 1917 Sejmik Powiatowy uchwalił jego odbudowę i do momentu odzyskania przez Polskę niepodległości Dom Ludowy funkcjonował na dotychczasowych zasadach. W 1918 objęła go Polska Organizacja Wojskowa, później mieściły się w nim Robotnicze Związki Zawodowe, zaś po rozbudowaniu w latach 20., według projektu Zdzisława Świątkowskiego, przeniesiono do niego Państwową Szkołę Mierniczą. Wkrótce została ona przemianowana na Państwową Szkołę Mierniczą i Przemysłowo–Leśną. Jej profil zmieniał się jeszcze kilkakrotnie, aż stała się Państwową Szkołą Przemysłu Drzewnego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. W okresie wojny najpierw mieściła się w niej szkoła, później zajęły ją oddziały rosyjskie. Po wkroczeniu Niemców gmach szkoły zajęło starostwo, a częściowo zniszczony w roku 1944 został po wojnie odbudowany i wyremontowany. Zespół Szkół Drzewnych funkcjonował w nim aż do roku 2008, kiedy został przeniesiony do innej siedziby, gdzie pod nazwą Zespół Szkół Drzewnych i Gimnazjalnych istniał do roku 2017. Obecnie w dawnym Domu Ludowym mieści się Okręgowa Komisja Egzaminacyjna.
Kolejne, comiesięczne spotkania historyczne oraz literackie są planowane w Muzeum Północno-Mazowieckim po wakacyjnej przerwie.
Wojciech Chamryk
