Zobacz Skarby Muzeum
Rodzinne pamiątki państwa Lachowiczów w Muzeum
W listopadzie 2012 r. pani Lidia Kaczmarczyk z Warszawy- za pośrednictwem pani Gabrieli Szczęsnej z Łomży- podarowała naszemu Muzeum pamiątki po rodzicach: Marii i Leopoldzie Lachowiczach. Otrzymaliśmy zdjęcia, dokumenty, gazetki wydane przez AK oraz Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany Leopoldowi Lachowiczowi w 1938 r. „za zasługi na polu pracy społecznej”. Przekazane pamiątki są niewątpliwie bogatym źródłem informacji o powiecie kolneńskim, a przede wszystkim o Kątach, które były szczególnym miejscem pracy zawodowej i społecznej oraz działalności konspiracyjnej małżeństwa Lachowiczów.
Maria i Leopold Lachowiczowie (oboje urodzeni w roku 1904) pochodzili ze Stryja, niewielkiego miasta w pobliżu Lwowa, wówczas w granicach zaboru austriackiego. Ona pracowała w aptece, on był nauczycielem języka polskiego, języka niemieckiego, historii i przyrody. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powszechna edukacja dzieci stała się jednym z najważniejszych zadań, szczególnie na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego, w którym znajdowało się Łomżyńskie. To właśnie przede wszystkim tutaj władze oświatowe kierowały wykwalifikowanych nauczycieli, których tak bardzo w całym kraju brakowało. Leopold Lachowicz był jednym z nich. Pracę rozpoczął w szkole powszechnej w Cieloszce
(gmina Turośl). Potem przeniesiony został do szkoły w Makowskich (gmina Jedwabne), a następnie do Zabiela (gmina Kolno), gdzie był kierownikiem szkoły.
W roku 1935, decyzją władz oświatowych powiatu łomżyńskiego, Leopold Lachowicz został mianowany na kierownika Szkoły Powszechnej w Kątach (gmina Mały Płock). Przyjechał tu z rodziną: żoną Marią oraz córkami Lidią i Wiesławą. Właśnie Kąty stały się szczególnym miejscem pracy zawodowej i społecznej oraz działalności konspiracyjnej Leopolda i Marii Lachowiczów. To właśnie z jego inicjatywy i wielkim wysiłkiem całej wsi wybudowany został okazały piętrowy budynek szkolny, oddany do użytku 1 września 1938 roku. Tego samego dnia prezes Rady Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej Felicjan Sławoj-Składkowski, "za zasługi na polu pracy społecznej", nadał Leopoldowi Lachowiczowi Srebrny Krzyż Zasługi.
Po wkroczeniu do Polski Rosjan we wrześniu 1939 roku, Leopold Lachowicz znowu uczył w Kątach, lecz teraz już w szkole rosyjskiej. W 1941 roku wraz z żoną wstąpili do Związku Walki Zbrojnej, wkrótce przekształconego w Armię Krajową. Jednocześnie był pracownikiem Urzędu Gminy w Małym Płocku jako tłumacz. Został tam aresztowany,15 czerwca 1944 roku przez Niemców, w odwecie za zabicie przez oddział AK Erika Raucha, żandarma z Małego Płocka, podczas akcji odbijania transportowanych do Łomży więźniów. W listopadzie 1944 roku rodzina Leopolda Lachowicza otrzymała od niego pierwszy znak życia: list z hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Gross Rosen ( Rogoźnica w województwie dolnośląskim). Nigdy już stamtąd nie powrócił. Prawdopodobnie podczas likwidacji obozu, z początkiem 1945 roku został zamordowany z innymi więźniami.
Po zakończeniu wojny, życiowe dzieło męża kontynuowała w Kątach Maria Lachowicz. Niebawem zamieszkała w Łomży, gdzie jako farmaceuta podjęła pracę w aptece. Zmarła w roku 1968. Spoczywa na zabytkowym cmentarzu w Łomży.
Tekst opracowano na podstawie informacji o Leopoldzie i Marii Lachowiczach przekazanych przez Gabrielę Szczęsną.
