75-lecie łomżyńskiej biblioteki - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Łomża nie miała szczęścia do bibliotek. Mimo tego, że już od połowy XIX wieku istniały w niej liczne wypożyczalnie i czytelnie, to jednak były to instytucje prywatne, mieszczące się na przykład przy księgarniach. W okresie 20-lecia międzywojennego również nie powstała tu ogólnodostępna biblioteka publiczna, chociaż już w roku 1920 rada miejska podjęła uchwałę o założeniu takiej placówki. Miasto dofinansowywało jedynie, założoną w roku 1906, Polską Bibliotekę Publiczną.

Jej siedziba uległa zniszczeniu we wrześniu 1939 roku, ale część książek ocalała. Kiedy więc Rada Ministrów 17. kwietnia 1946 roku wydała „Dekret o bibliotekach i opiece nad zbiorami” Inspektorat Szkolny w Łomży niemal natychmiast przystąpił do organizowania biblioteki, apelując do mieszkańców o przekazywanie uratowanych z wojennej pożogi książek, dzięki czemu zebrano ich aż trzy tysiące. Powiatową Bibliotekę Publiczną ulokowano w Publicznej Szkole Powszechnej nr 4, mieszczącej się przy ul. Giełczyńskiej, w której zajęła jedną salę.

Kierownictwo nowej placówki objął Tomasz Plebański, będący jednocześnie, jeszcze od roku 1930, kierownikiem rzeczonej szkoły, a personel stanowili: nauczycielka tejże szkoły Wanda Sypniewska, Celina Przychodzień i p. Gębarzewski. Już 3. maja 1946 roku dokonano uroczystego otwarcia biblioteki, funkcjonującej pod egidą Inspektoratu Szkolnego. Było to dla Łomży spore wydarzenie, dlatego budynek szkoły udekorowano nie tylko flagami czy portretami przedstawicieli władz, ale też najwybitniejszych polskich pisarzy, choćby Adama Mickiewicza, Henryka Sienkiewicza czy Władysława Reymonta. Co ciekawe – a był to przecież rok 1946, tuż przed sfałszowaniem referendum i szybkim przechodzeniem do realnego socjalizmu – uroczystości rozpoczęły się od nabożeństwa w katedrze, w którym uczestniczyła nie tylko młodzież ze wszystkich łomżyńskich szkół, ale również liczni mieszkańcy miasta. Następnie ze szkolnego balkonu przemawiali: starosta powiatowy Tadeusz Żeglicki, podinspektor szkolny Stanisław Kubrak oraz inspektor szkolny Franciszek Wasążnik, a poświęcenia biblioteki dokonał ksiądz prefekt Jan Tyszka. „Niech biblioteka służy celom oświaty i szerokich mas społecznych” podkreślał, przecinając wstęgę, starosta Żeglicki, co odnotowano w bibliotecznej kronice.

Dalsze lata wzlotów i upadków
1. czerwca rozpoczęto regularne funkcjonowanie. Przez pierwszy miesiąc do biblioteki zapisało się 55 czytelników, ale ich liczba systematycznie wzrastała, by na koniec roku osiągnąć ilość 487 osób.

17. października 1947 roku utworzono dwie oddzielne biblioteki: miejską pod kierownictwem Tomasza Plebańskiego, mającą upowszechniać czytelnictwo na terenie Łomży oraz powiatową, prowadzoną przez Wandę Sypniewską, mającą zająć się tym samym w terenie. W roku 1955 obie biblioteki połączono, czego efektem było powstanie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży z siedzibą w Powiatowym Domu Kultury przy ul. Sadowej. Dalsze lata funkcjonowania biblioteki, kierowanej od 1951 roku przez Helenę Czernek, upłynęły na organizowaniu sieci bibliotecznej w mieście, dzięki czemu powstawały kolejne filie oraz Oddział dla Dzieci na Placu Żeglickiego, a także sieci bibliotek i punktów bibliotecznych w terenie. Biblioteka miała wtedy liczne problemy finansowe i lokalowe, co jednak zmieniło się w roku 1975, wraz z reformą administracyjną kraju i powstaniem województwa łomżyńskiego. Wojewódzka Biblioteka Publiczna stała się wówczas centralą rozwiniętej sieci bibliotek na terenie całego województwa, a zyskawszy odpowiednie środki finansowe mogła nie tylko wzbogacać swe zbiory, ale też organizować liczne imprezy oraz wydarzenia kulturalne i edukacyjne, a do tego współtworzyć różne inicjatywy, choćby Łomżyński Klub Literacki. Dyrektorami WPB byli wtedy: Aleksandra Narolewska (1975-1981), Józef Marian Pałka (1981-1985) oraz Zofia Jaśkowska (1985-1991). Po  objęciu stanowiska dyrektora przez Krystynę Sobocińską Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Łomży weszła w okres zmian, przeprowadzek, likwidacji filii i zawirowań, naznaczony brakiem stabilności finansowej, ale też starań o zmianę tego stanu rzeczy i jakiejkolwiek długofalowej strategii rozwoju. Efektem takiego podejścia było zapóźnienie łomżyńskiej biblioteki choćby w zakresie wprawadzenia nowoczesnego, zintegrowanego systemu bibliotecznego, co zrealizowano dopiero w roku bieżącym oraz niedostosowywanie się do potrzeb czytelników, przez co jedno z największych łomżyńskich osiedli było latami pozbawione filii bibliotecznej z prawdziwego zdarzenia. Zmiany administracyjne i utrata w roku 1999 rangi placówki wojewódzkiej zaowocowała modyfikacją nazwy na Miejską Bibliotekę Publiczną w Łomży. Liczących się imprez, poza kilkoma edycjami Łomżyńskiego Czerwca Literackiego oraz odbywającym się w latach 2000-2019 Czerwcowym Konkursem Jednego Wiersza, w tym okresie praktycznie nie było. Starsi czytelnicy pamiętają też doskonale puszki na dobrowolne datki, umożliwiające zakup nowości – mimo to biblioteka nie szukała dodatkowych źródeł finansowania, chociaż takie możliwości istniały, szczególnie po wejściu Polski do Unii Europejskiej. 

Okres zmian i nadrabiania wieloletnich zaległości
Sytuacja biblioteki uległa diametralnej zmianie po objęciu funkcji dyrektora przez doświadczoną bibliotekarkę Teresę Fromelc-Pawelczyk, mającą nie tylko szerokie kompetencje – efekt studiów podyplomowych, ale też sprecyzowaną wizję rozwoju placówki.

– Ubiegły rok, dla mnie pierwszy pełnienia funkcji dyrektora, był trudny z wiadomych względów – mówi Teresa Fromelc-Pawelczyk. – Pandemia wymusiła zmianę funkcjonowania instytucji: zamknięcia czytelni, ograniczenia dostępu do księgozbioru dla czytelników i oczywiście trzymiesięcznego, całkowitego zamknięcia biblioteki. Podsumowując, można by posłużyć się powiedzeniem, że gdy jedne drzwi zostają zamknięte, otwierają się inne i z tej perspektywy rok ubiegły można uznać za pomyślny. Udało się nam przeprowadzić wiele przedsięwzięć, na przykład dwa duże projekty dofinansowane ze środków MKDNiS, „HistoGranie” i „Łomżyński Bastion”. Łącznie zdobyliśmy dofinansowanie do pięciu projektów z ośmiu złożonych, na kwotę ponad 100 tysięcy złotych. Za największy sukces instytucji uważam przeniesienie Filii Bibliotecznej nr 6 z lokalu w Regionalnym Ośrodku Kultury, gdzie zajmowała jedno pomieszczenie na pierwszym piętrze o powierzchni 31 m2 do większego lokalu o powierzchni 174 m2 na parterze, w pasażu handlowym przy ulicy Małachowskiego 1 lokal 3. O tym, jak bardzo nasze agendy potrzebne są na osiedlach mieszkaniowych świadczy fakt, że mieszkańcy Łomży poparli również projekt „Biblioteka Pomysłów”, zgłoszony do Budżetu Obywatelskiego na rok 2020. Pod koniec roku, dzięki naszym staraniom, udało się pozyskać dotację celową na zakup nowoczesnego systemu bibliotecznego SowaSQL Premium i już od połowy stycznia nastąpiło wdrożenie tego programu. Mam nadzieję, że czytelnicy odczuli różnicę w korzystaniu z naszych zasobów, mogąc m. in. dokonywać rezerwacji i prolongat z własnego konta czytelnika bez wychodzenia z domu. 

Pomimo obaw bibliotekarzy, w naznaczonym pandemią ubiegłym roku liczba wypożyczeń w placówkach lomżyńskiej biblioteki spadła jedynie o 8%, a zarejestrowanych czytelników o 6%. 

– Świadczy o tym, że w trudnym roku pandemii, miejsce biblioteki jest ugruntowane w środowisku kultury łomżyńskiej, a książki pozwalają przetrwać każdy czas, są potrzebne do świadomego życia – zauważa dyrektor Fromelc-Pawelczyk. – Należy pamiętać, że biblioteki już od dawna pełnią dużo szerszą rolę niż tylko miejsc, w których wypożycza się książki. To są lokalne ośrodki kultury i miejsca kontaktów ludzkich, wykraczających daleko poza czytelnictwo. Tych kontaktów najbardziej nam teraz brakuje, ale mam nadzieję, że przed nami szybki powrót do bezpośrednich spotkań. Ten rok zapowiada się optymistycznie –  na koniec kwietnia zarejestrowaliśmy już prawie 5500 czytelników. 

Do tego MBP odnosi kolejne sukcesy; są też sprecyzowane plany jej dalszego rozwoju, co dobrze rokuje na przyszłość i cieszy czytelników.

– W ostatnich dniach mogliśmy cieszyć się sukcesem naszej koleżanki Renaty Igielskiej, która została Podlaskim Bibliotekarzem Roku 2020 – podkreśla Teresa Fromelc-Pawelczyk. –  Kapituły powołane przez zarządy okręgów Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich dokonały wyboru 16. wojewódzkich laureatów, którzy wyróżnili się w roku ubiegłym swoimi dokonaniami i kreatywnością. Plany na przyszłość to dalsza ciężka praca na rzecz biblioteki, Zacnej Jubilatki. To choćby perspektywa zdobycia środków z funduszy norweskich na dofinansowanie opracowania koncepcji funkcjonowania Książnicy Łomżyńskiej i remontu budynku przy ulicy Długiej 13. Jest też szansa na poszerzenie powierzchni użytkowej Filii Bibliotecznej nr 2, o ile znajdą się środki w budżecie na rok 2022. Złożyliśmy już 10 wniosków, aplikując o dofinansowanie pozabudżetowe, czekamy na kolejne rozstrzygnięcia. Wszystkie te działania to zaledwie fragment starań, które przez dziesięciolecia tworzyły i tworzą podwaliny funkcjonowania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży. Cieszę się, że mogę być jej skromną częścią. Pragnę podziękować obecnym i byłym pracownikom biblioteki, władzom miasta, na czele z prezydentem Mariuszem Chrzanowskim, zastępcom prezydenta:  Andrzejowi Stypułkowskiemu i Andrzejowi Garlickiemu, władzom powiatu łomżyńskiego, wszystkim radnym Łomży, dyrektorom i pracownikom instytucji kultury, placówkom edukacyjnym, Łomżyńskiemu Towarzystwu Naukowemu im. Wagów, Towarzystwu Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Archiwum Państwowemu w Łomży za współpracę i szczególną życzliwość dla naszej instytucji. Nie da się wymienić wszystkich, z którymi biblioteka współpracuje, ale zapewniam o naszej dobrej pamięci dla każdego, kto nas wspiera. Najważniejsi są jednak dla nas czytelnicy czyli mieszkańcy ziemi łomżyńskiej. Liczę na to, że kolejny okrągły jubileusz 80-lecia będziemy mogli celebrować …

Wojciech Chamryk