Żołnierze, ale w cywilnym ubraniu
Tablica wmurowana w ścianę budynku Związku Nauczycielstwa Polskiego w Łomży upamiętnia nauczycieli i uczniów tajnego nauczania Ziemi Łomżyńskiej, którzy podjęli działalność edukacyjną w latach drugiej wojny światowej. W ten sposób w Łomży uczczono 80. rocznicę powstania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Była to konspiracyjna działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego. - To nie jest tylko historia ZNP, to nie jest tylko historia poszczególnych osób, ale to jest historia państwa polskiego – podkreślał Sławomir Broniarz, prezes ZNP, który uczestniczył w łomżyńskich uroczystościach.
Pamiątkową tablicę wykonał nauczyciel Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Łomży Adam Tymiński. W piątek z okazji 80. rocznicy powstania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, odsłonili ją wspólnie dr Ewa Chludzińska, prezes Oddziału ZNP w Łomży, Sławomir Broniarz, prezes ogólnopolskiego ZNP i zastępca prezydenta Łomży ds. oświaty Andrzej Stypułkowski.
- Z zadumą pochylamy głowy przed tymi, którzy podjęli edukacyjną prace w tajnym nauczaniu. Pracę, która miała być cząstką walki z okupantem. Prace okupioną ciągła bojaźnią, o to co przyniesie jutro, ale jednocześnie pracę, która wynikała z poczucia obowiązku wobec umęczonego narodu – mówiła dr Ewa Chludzińska, prezes Oddziału ZNP w Łomży.
Chwilę później sali konferencyjnej ZNP rozpoczęła się konferencja poświęcona 80. rocznicy powstania TON i prezentacji książki pt. „Tajne nauczanie na Ziemi Łomżyńskiej w latach II wojny światowej (relacje, wspomnienia i inne materiały)”. To wydana przez łomżyński oddział ZNP publikacja zawierająca m.in. zestawienie nazwisk nauczycieli TON na Ziemi Łomżyńskiej, wskazanie miejsc gdzie odbywało się konspiracyjne nauczanie i szacunkowe liczby słuchaczy.
- Na terenie Ziemi Łomżyńskiej w roku szkolnym 1943/44 w 86 wsiach i miastach 226 nauczycieli tajnym nauczaniem objęło około 4725 uczniów – za uważa dr Andrzej Gryguć jeden z naukowych recenzentów publikacji.
Przede wszystkim jednak to wspomnienie i refleksje zaangażowanych w tajne nauczanie nauczycieli, które specjalna Komisja Historyczna ZNP zbierała w latach 70. XX wieku.
- Młodzież z zapałem garnęła się do pracy, spełniając, może podświadomie, swój obowiązek wobec Ojczyzny. Nauczając w kompletach, czułem, że dalej prowadzę walkę z okupantem, którą zacząłem we wrześniu 1939 r. jako żołnierz – napisał Anatol Falko, nauczyciel Tajnego Gimnazjum i Liceum ogólnokształcącego w Łomży.
Obecny na łomżyńskich uroczystościach prezes ZNP Sławomir Broniarz podkreślał, że tylko w Polsce i Norwegii w latach II wojny światowej prowadzono tajną edukację.
- Każdy, kto zajmuje się historia wie, że pozycja Polski i Norwegii w II wojnie światowej była nieporównywalna – mówił Broniarz dodając, że w Polsce tajne nauczanie „wymagało niebywałej odwagi, niebywałego poświęcenia i niebywałego męstwa” zarówno od nauczycieli jak i od uczniów.
