Wyzwania przed rynkiem mleka
Polska jest trzecim producentem mleka w Unii Europejskiej i dwunastym na świecie. Mleko to także kluczowy surowiec Ziemi Łomżyńskiej, który ma istotny wpływ na gospodarkę regionu. Warto więc wiedzieć co się na tym rynku dzieje.
O wyzwaniach, sytuacji i perspektywie branży pisze przyjęta przed dwoma dniami przez komisję zarządzającą Funduszem Promocji Mleka: Strategia promocji dla branży mleka i przetworów mlecznych na rok 2025.
„Branża mleczarska w Polsce i na świecie znajduje się w trudnej sytuacji. Istnieje wiele wyzwań, takich jak spadające ceny mleka, wysokie koszty produkcji i nadpodaż”.
Z danych GUS wynika, że cena skupu mleka w czerwcu 2024 r. wyniosła w Polsce 195,04 zł /1 hl i była wyższa o 0,8% niż w czerwcu 2023 r. Cena skupu mleka w odniesieniu do maja 2024 r. była o 0,9% niższa. W województwie podlaskim tradycyjnie cena tego surowca jest najwyższa i w czerwcu 2024 wynosiła 205,04zł/1hl. To w stosunku do czerwca 2023 oznacza wzrost o 0,27%.
Autorzy opracowania piszą o spadku koniunktury na światowym rynku i recesji. „Do pogorszenia sytuacji cenowej przyczynił się spadek popytu na produkty mleczne ze strony Chin, czyli największego światowego odbiorcy produktów mlecznych, przy jednoczesnym wzroście ich krajowej produkcji”. Branża obawia się także kosztów zielonej transformacji. „W 2023 r. wyniki finansowe krajowego przemysłu mleczarskiego (PKD 10.51) uległy znaczącemu pogorszeniu, a zdecydował o tym głębszy spadek przychodów niż kosztów działalności operacyjnej”.
„Przyszłość branży zależy od tego, jak dostosuje się ona do zmieniających się warunków rynkowych i oczekiwań konsumentów” - piszą autorzy, a te idą w kierunku rolnictwa ekologicznego. Branża widzi coraz większe zainteresowanie konsumentów wpływem produkcji rolnej ma środowisko i zdrowej żywności na zdrowie.
Sztuczna inteligencja, cyfryzacja i digitalizacja mocno zagoszczą również w tym sektorze. „Ocenia się, że każde gospodarstwo w 2050 roku generować będzie ogromne ilości danych. Dane te będą gromadzone i ich zadaniem będzie pomoc rolnikom w precyzyjnym zarządzaniu gospodarstwem, monitorowaniu zagrożeń związanych z bezpieczeństwem żywności i innych. To są koszty, które muszą być poniesione, a na które dziś jeszcze nie mamy wskazanych źródeł dofinansowania”.
W Polsce w 2023 r. zahamowany został, utrzymujący się od 2019 roku, spadek pogłowia krów mlecznych. W grudniu 2023 r. pogłowie tych zwierząt liczyło 2 069 tys. szt. i było nieznacznie (o 1,6%) większe niż w czerwcu 2023 r. O 1,9% wzrosła wydajność i wyniosła 6950 litrów na krowę mleczną.
W 2023 r., według danych GUS, produkcja mleka w kraju wyniosła ok. 15 000 mln litrów i była o ok. 1,5% większa niż w 2022 r. Co ciekawe w Polsce musimy importować mleko. Chodzi o mleko ekologiczne, którego poziom rodzimej produkcji nie pokrywa zapotrzebowania krajowego.
Sprzedaż produktów mlecznych do krajów Unii Europejskiej wygenerowała 65,3% wpływów uzyskanych z eksportu (2,2 mld EUR). Głównymi odbiorcami produktów mlecznych na rynku unijnym były: Niemcy (18%), Czechy (7%), Włochy (5%), Rumunia (5%) oraz Niderlandy (5%).
Udział krajów pozaunijnych w wywozie produktów mlecznych z Polski stanowił 33%. Największy udział w polskim eksporcie spośród krajów pozaunijnych miały: Algieria i Wielka Brytania (po 5%), Ukraina (3,5%), Chiny (3%), a także Arabia Saudyjska (2%).
Najwięcej wyeksportowaliśmy mleka i śmietany niezagęszczonej (835 437 t.), drugie miejsce zajęły sery i twarogi (281 613 t.), a trzecie serwatka (214408 t.).
W kraju prym w sprzedaży produktów mleczarskich wiodą sieci wielkopowierzchniowe. Na drugim miejscu jest handel tradycyjnym, a na trzecim własna (branży) siec sklepów i hurtowni. Najmniej produktów mlecznych do konsumentów trafia poprzez gastronomie i hotele.
Cele jakie sobie branża stawia to m.in. : zwiększenie konsumpcji, wsparcie eksportu, obrona mleka jako ważnego składnika diety, utrzymanie odpływu młodych rolników ze wsi, badania rozwojowe i ekspansja na nowe rynki.
