Gazeta Bezcenna nr 122
Tajemnice krypt
Zakończył się kolejny etap prac archeologicznych przy odkrytych w łomżyńskiej Katedrze kryptach. Trudno jeszcze wartościować odkrycia, które udało nam się ustalić podczas kilkumiesięcznych prac w Katedrze – mówi archeolog prof. Maciej Czarnecki. Profesor jest ostrożny w stawianiu tez i propagowaniu odpowiedzi na najważniejsze pytania, wynikające z odkrycia. Dzisiaj na pewno wiemy, że krypty, które udało się odkryć w momencie rozpoczęcia prac przy prezbiterium świątyni, powstawały na przestrzeni wieków. Najstarsza z nich być może sięga początków XVI wieku, czyli momentu powstawania świątyni.
Bardzo chciałbym powiedzieć, że w tej najstarszej krypcie odnaleziono szczątki ks. Wojsławskiego, budowniczego dzisiejszej świątyni, ale nie mogę tego zrobić z całą pewnością – mówi prof. Czarnecki. Archeolog w swoich oficjalnych sądach jest bardzo ostrożny. Z racji utraty części katedralnego archiwum w wyniku pożaru bardzo trudno jest potwierdzić pewne znaleziska, w czym często pomagały parafialne kroniki. Na oficjalne opracowanie wniosków z prac archeologicznych przyjdzie jeszcze trochę poczekać.Pierwszy etap wykopalisk zakończył się jeszcze latem. Odkryliśmy wtedy część tej nekropolii – mówi naukowiec, dokładnie 40%. Udało się wtedy
wyeksplorować 4 krypty ze wschodniej części prezbiterium. Jesienny etap prac zakończył się oficjalnie w minioną środę, a jego efektem jest odkrycie jeszcze 6 krypt. W sumie w 10 cmentarnych budowlach, pochowanych zostało na przestrzeni wieków ponad sto osób. Najpierw były to niewątpliwie pochówki wziemne – dodaje archeolog, krypty powstały dopiero po pewnym czasie od powstania świątyni. Na pewno jednak nie chowano na tym terenie zmarłych jeszcze przed wybudowaniem świątyni – takiej tezie zaprzecza historyk, ks. prof. Witold Jemielity z Wyższego Seminarium Duchownego w Łomży. Najpierw bowiem na danym terenie stawały kościoły, dopiero później tworzono wokół nich cmentarze. Na razie trudno tez oszacować najcenniejsze znaleziska. Bardzo bym chciał - mówi profesor - by okazało się, że znaleźliśmy doczesne szczątki proboszcza Wojsławskiego. Czarnecki przypomina, że jest to postać bardzo frapująca naukowców. Pierwszy budowniczy Katedry był nim nie tylko z punktu widzenia inwestora. Ks. Jan Wojsławski posiadał własną firmę budowlaną, którą kiedyś nazywano strzechą i uchodzi również za wykonawcę innych kościołów a najbliższym przykładem jest ten z Wizny. Archeolog pozostaje pod wrażeniem krypty, w której odnaleziono właśnie te szczątki.
Niewątpliwie różni się ona od innych, późniejszych budowli. Krypta jest centralnie usytuowana w prezbiterium i ma piękne „rzymskie” proporcje – mówi naukowiec. Przyznaje, że na ten pomysł wpadł całkiem niedawno, kiedy siedząc samotnie w miejscu wykopalisk, przyglądał się jej z zaciekawieniem. Coś mnie wtedy zafrapowało w innych wyglądzie, była robiona niewątpliwie o wiele bardziej starannie od innych i z większą klasą, mimo że jest starsza. Być może jest coś na rzeczy, bo konstrukcja wygląda trochę na neoantyczną, a więc może być renesansowa. Na prezbiterium katedry odkryto prawdopodobnie również szczątki księży: Wolickiego i Ciotuskiego, kolejnych proboszczów parafii, którzy zmarli w 1720 i 1733r. Jest też krypta wykonana z tzw. saskiej cegły, która była używana do budowy w czasach schyłku XVII i pierwszej połowy XVIII w. Kiedy kilka dni temu archeolodzy zabierali się już do zakończenia prac, natrafili na jeszcze jedno znalezisko. Jeszcze głębiej niż najniżej położone krypty znajduje się zasypana gruzem jama. Być może jest to jeszcze wcześniejsza krypta – mówi Czarnecki. Trudno jednak zabrać się za odkrywanie również tego miejsca ponieważ trzeba by było rozebrać inne już odkryte krypty. Pod cokołem pierwszego katedralnego ołtarza zachowała się również gleba, na której go budowano. To budzi wyobraźnię, dodaje z nostalgią prof. Czarnecki – jest to ta sama gleba, po której stąpano pół tysiąca lat temu. Naukowcy do prac, wrócą prawdopodobnie na wiosnę i będzie to już ostatni etap przygotowujący do ich zakończenia. Na razie nie zdecydowano jeszcze co zrobić z odkuciem. Prawdopodobnie jednak w prezbiterium łomżyńskiej Katedry powstanie jeszcze jedna krypta. Miejsce spoczynku biskupów diecezji łomżyńskiej. Władze kościelne nie chcą też pozostawić tego miejsca bez pamięci przyszłych pokoleń. Być może którejś z krypt będziemy mogli przyjrzeć się z bliska. Naukowcy i księża zastanawiają się tylko jak zabezpieczyć budowlę. Łomżyńska Katedra będzie więc jednym z elementów historycznej ścieżki Łomży.
