Sześć Bohaterek tajnego nauczania z "Ekonomika"
Nauczycielom Tajnego Nauczania w okresie II Wojny Światowej poświęcono tablicę pamiątkową w "Ekonomiku". Skromna, przezroczysta szyba z nazwiskami sześciu Nauczycielek na brązowym tle wisi w holu, od wejścia na wprost. - Panie zasłużyły na wyróżnienie, ponieważ ryzykowały życiem własnym i rodziny, i ludzi najbliższych - mówi z przekonaniem 19-latka Natalia Wnuczyńska, która podczas uroczystości śpiewała "My Way" Franka Sinatry w tłumaczeniu Wojciecha Młynarskiego.
Melodia wprowadza słowami Tłumacza w rzeczywistość dorosłych, gdzie trzeba wybierać między prawdą i szczerością a pochlebstwem, dla zyskania bogactwa i uznania: "Gdy przejdziesz próg, jest tyle dróg, co w świat prowadzą. I znasz sto mądrych rad, co drogę w świat wybierać radzą. I wciąż ktoś mówi ci, że właśnie w tym tkwi sprawy sedno, byś mógł z tysiąca dróg wybrać tę jedną...". Ta szóstka Nauczycielek wybrała drogę życiową, budzącą uznanie uzdolnionej artystycznie młodzieży. - Dużo uczniów nie docenia nauczycieli, uważając, że tylko sprawdzają wiedzę i wystawiają oceny - twierdzi Martyna Truskolaska. 16-latka jest uczennicą "Ekonomika", gdzie w latach 1945-1983 (więc aż 11 lat po przejściu na emeryturę) uczyła Stanisława Sabina Truskolaska (1912-1989). Nie są rodziną, lecz nazwisko Martyna pamięta, więc i Pani Stanisława zyska okruch wieczności. - Była nauczycielem przedmiotów reklamowych, a przez kilka lat uczyła matematyki - wyjaśnia Andrzej Kubrak, bibliotekarz, który w "Ekonomiku" też uczy reklamy i opracował biogramy Nauczycielek. - Każda w okresie pracy zawodowej w Zespole Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących nr 6 w Łomży była po II wojnie światowej czynną członkinią: Ligi Kobiet oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego.
W okresie tajnego nauczania były członkami TON - Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. TON była częścią polskiego państwa podziemnego, organizacją w konspiracji, współpracującą od początku okupacji ze Związkiem Walki Zbrojnej i Armią Krajową. Za nielegalne nauczanie groziło pedagogom aresztowanie, represje, obóz koncentracyjny. Konspiratorom postawiono w Warszawie pomnik przed ZNP. W Łomży dwa lata temu odsłonięto tablicę na ścianie budynku przy Sadowej 2.
"Za trud, za uśmiech, za serce - dziękujemy"
Święto Edukacji Narodowej w "Ekonomiku" miało niecodzienny charakter: wiceprezydent Andrzej Stypułkowski pociągnął za biało-czerwoną wstęgę, którą zawieszono na wysokości tablicy, a około 150-pierwszoklasistów ślubowało później w sali gimnastycznej na sztandar Szkoły, że będą strzec godności ucznia, umacniać dobre imię "Ekonomika", szanować nauczycieli i wychowawców, uczyć się i rozwijać osobowość dla dobra naszej Ojczyzny. Dyrektor Paweł Drożyner mówił uczniom klas pierwszych, że ma nadzieję spotkać za lat 5 absolwentów, przygotowanych do życia dobrych ludzi. Pierwszacy dowiedzieli się, że 14. października 2021 ma związek z tym dniem 1773 r. Na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego Sejm Rozbiorowy powołał Komisję Edukacji Narodowej - KEN, pierwsze ministerstwo oświaty, zarządzające majątkiem skasowanego przez carycę Rosji Katarzynę zakonu jezuitów. Nauczycielom powiedział, że wykonują najpiękniejszy zawód świata. Pedagodzy i goście widzieli na dekoracji napis: "Za trud, za uśmiech, za serce - dziękujemy". Dyrektor Drożyner podał daty 1939-1945, aby przypomnieć pierwszakom lata najstraszliwszego kataklizmu z dziejów ludzkości. Wówczas w tajnym nauczaniu wykazały się odwagę wyróżnione w tablicy Nauczycielki.
Milcząca tablica z sześcioma nazwiskami
W prawym rogu u góry trudne motto bł. ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Tysiąclecia: "Warto służyć każdemu człowiekowi i dla każdego się poświęcać". Społeczność szkolna ZSEiO nr 6 w Łomży tablicę poświęciła "z wdzięcznością za służbę i poświęcenie"...
Późniejsza nauczycielka arytmetyki gospodarczej Waleria Jachimowicz (1909-1990) lekcje tajnego nauczania prowadziła w Stryjakach, gm. Jedwabne, od czerwca 1941 do marca 1945. Graficzka Zofia Jankowska (1917-?), zatrudniona była w Szkole od 1948 do 1954 r.; podała w ankiecie personalnej, że od 1941 do 1943 r. prowadziła konspiracyjnie lekcje w Jankowie w gm. Miastkowo. Regina Pacewicz (1905-?) uczyła w "Ekonomiku"od 1947 do 1954 r. historii, polskiego i rosyjskiego, a wpisała w ankiecie, że 3 lata prowadziła tajne nauczanie, zapewne w Szczepankowie m. 1941 a 1945 r. Rozalia Michalina Przybyłowska (1916-2004) uczyła geografii, matematyki, maszynopisania: dla szybkiego równego tempa "na gwizdek" - jej tajna służba w Zarębach trwa od czerwca 1941 do sierpnia 1943. Dała się poznać jako aktywna działaczka PTTK, przewodnik i organizator obozów wędrownych, pracując w Szkole od 1947 do co najmniej 1992. Anna Samojło (1900-?) nauczała stenotypii i niemieckiego, z kilkoma przerwami była dyrektor Szkoły od 1947 do 1962 - tajne nauczanie trwa od września 1939 do września 1941 w Filipowie. Szóstą na tablicy, w kolejności alfabetu, jest Stanisława Truskolaska (1912-1989), nauczycielka od reklamy i matematyki. Służyła w tajnym nauczaniu od 1. września 1942 do 31. sierpnia 1944 na Grochowie w Warszawie. Absolwentka Gimnazjum Konopnickiej w Łomży z 1935 r. zgłosiła się we wrześniu 1939 jako ochotniczka do pracy w Szpitalu Ujazdowskim.
"Czas szybko mija, a życie jedno jest"
Ku tablicy Milczących w holu niosą się z jasnozielonej sali ślubowania rzewne dźwięki skrzypiec. Melodię z filmu "Polskie drogi" grają: Gabrysia Małachowska i Nikola Powichrowska. Kacper Rojek skoczną piosnką "Amelia" z pianina przypomni o Chopinie. "Czas szybko mija, a życie jedno jest" zaśpiewa Martyna. Po uroczystości obie z Natalią twierdzą zgodnie, że nie chciałyby znaleźć się za sto lat za szybą w podobnej gablotce, jak ta z 6-oma życiorysami bohaterskich Nauczycielek "Ekonomika"...
Łomżyński Oddział ZNP opracował i wydał książkę pt. „Tajne nauczanie na ziemi łomżyńskiej w latach II wojny światowej” (2019). Znalazły się w niej Bohaterki tajnego nauczania z "Ekonomika". Każdą z Nich znał Zygmunt Zdanowicz, były dyrektor LO, którego absolwentem jest Paweł Drożyner. Wykonawcą, Fundatorem tablicy jest Radosław Florczyk z własnej inicjatywy. "Ważne są tylko te dni, których jeszcze nie znamy" - przejmująco śpiewała Natalia Tym i Tamtym...
Mirosław R. Derewońko
