Przejdź do treści Przejdź do menu
piątek, 03 stycznia 2025 napisz DONOS@

Garbatka i inne rodzinne historie Wagów

Główne zdjęcie
Elżbieta Mudrak

Wydawniczy dorobek Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów wzbogacił się o kolejną, bardzo interesującą pozycję. „Garbatka – udręka, życie, raj utracony. Z historii rodu Wagów” Elżbiety Mudrak to efekt badań i poszukiwań dotycząch dziejów jej rodziny, wywodzącej się od Wagów pochodzących z ziemi łomżyńskiej. Spotkanie promujące książkę nieprzypadkowo odbyło się 8 maja, w 224. rocznicę urodzin Antoniego Wagi, wybitnego przyrodnika, zoologa, pisarza i poety, brata Jakuba Ignacego Wagi, autora pionierskiej „Flory polskiej”.

W kwietniu ubiegłego roku dr Elżbieta Mudrak, związana ze Szkołą Wyższą im. Pawła Włodkowica w Płocku, zaprezentowała podczas gawędy historycznej Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów wyniki swoich badań i poszukiwań rodzinnych historii, zebrane w prelekcji zatytułowanej „W poszukiwaniu własnej tożsamości. Z historii rodu Wagów”. Już wtedy zapowiadała, że pracuje nad książką  „Garbatka – udręka, życie, raj utracony. Z historii rodu Wagów”, ukazującą znaczenie tego miejsca dla jej rodziny. W czasie kolejnego spotkania w Hali Kultury można było już zaprezentować gotowe wydawnictwo, które ujrzało światło dzienne dzięki współpracy ŁTN im. Wagów i łomżyńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz dofinansowaniu w ramach ministerialnego programu „Nauka dla Społeczeństwa”. Jak podkreślała autorka: chciała pokazać, jakie znaczenie miała Garbatka i znajdująca się na jej terenie działka dla trzech kobiet: jej babci, mamy i niej samej, co dobitnie akcentuje już okładkowe zdjęcie. 

Nie zapomniała przy tym o rysie historycznym miejscowości położonej na trasie Dęblin-Radom, której udokumentowana historia zaczyna się już na przełomie XIII i XIV wieku. Był też okres, że należała do Kochanowskich z pobliskiego Czarnolasu, ale od początku wieku XVI aż do roku 1819, czyli do momentu wejścia w życie dekretu supresyjnego, kasującego aż 25 klasztorów, do benedyktynów z Sieciechowa. Powstanie w roku 1885 trasy kolejowej iwanogrodzko-dąbrowskiej oraz odpowiedni klimat sprawiły, że już pod koniec tego wieku Garbatka stała się znaną miejscowością uzdrowiskową, a okres prosperity trwał aż do wybuchu II wojny światowej. Wielu ludzi, jeszcze przed poprzedzającą ją wojną, dzierżawiło w niej działki letniskowe, a po roku 1918 trend ten nasilił się, mimo relatywnie wysokich kosztów takiej dzierżawy. Jednym z nich był dziadek autorki Eugeniusz Sylwester Waga, pracujący w radomskiej fabryce broni i dobrze sytuowany. Kiedy nic nie wyszło z planów inwestycyjnego kupienia posesji w Lipnie oraz wybudowania domu w Kraśniku, wydzierżawił w sierpniu 1939 roku posesję w Garbatce, nabywając cesję dzierżawy działki. Wypędzona z mieszkania w Radomiu rodzina przeżyła tam w niewielkim domku lata wojny, tam też urodziła się w roku 1944 Alicja Małgorzata, matka Elżbiety Mudrak.

Nie ominęły ich wojenne traumy – latem 1942 roku Garbatka przeszła jedną z największych w Polsce pacyfikacji, na skutek której do obozu koncentracyjnego w Auschwitz wywieziono 800-1000 osób, z których przeżyło zaledwie 44. Powojenne zawirowania, choćby wymiana pieniędzy w roku 1950, sprawiły, że Eugeniusz Sylwester Waga nigdy nie zdołał zrealizować planów wybudowania w Garbatce domu – jedynym zyskiem jego rodziny stało się to, że na mocy dekretu o reformie rolnej dzierżawcy, którzy nie zalegali z opłatami, stali się właścicielami dzierżawionych nieruchomości. Zmarł w roku 1961, jego żona Irena aż 38 lat później, a Alicja Małgorzata w roku 2019. Dla nich obu oraz dla autorki Garbatka zawsze była miejscem szczególnym: dla babci symbolem udręki, bo na posesji nie było nie tylko bieżącej wody, ale nawet studni, dla jej urodzonej tam córki symbolem życia, a dla ich wnuczki i córki rajem utraconym, zwłaszcza kiedy w końcu trzeba było tę posesję sprzedać.

Elżbieta Mudrak ukazała też związki swej rodziny z tutejszym rodem Wagów, od czasów ich wspólnego protoplasty Pawła, żyjącego na przełomie XVI i XVII stulecia. Zgłębiła do tego koleje losu postaci, która zawsze ją fascynowała, Haliny Wagi, urodzonej w roku 1912 córki jej dziadka z pierwszego małżeństwa. Po ukończeniu historii sztuki Halina osiadła we Włoszech, gdzie zmarła w roku 1998. Zajmowała się historią wystawiennictwa oraz pisała; jest na przykład autorką książki „Znane i nieznane życie wirtuozów Panteonu. Wkład do historii Papieskiej Akademii Artystycznej wirtuozów Panteonu w Rzymie”, a jako wykonawczyni testamentu profesora Giulio Ansaldiego przekazała należącą do niego kolekcję dzieł sztuki Narodowej Galerii Sztuki Nowoczesnej w Rzymie. Pomimo uzyskania szeregu informacji o Halinie Wadze, choćby dzięki zachowaniu się jej teczki w archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu czy współpracy z włoskimi archiwistami, jej życie wciąż nie zostało do końca zbadane i jak podkreślała Elżbieta Mudrak jest to materiał na kolejną publikację.

Doceniała też udział w powstaniu „Garbatki – udręki, życia, raju utraconego. Z historii rodu Wagów” Kamila Leszczyńskiego, poprzedniego dyrektora biura Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów oraz jego wiceprezes, dr Małgorzaty Frąckiewicz. Podczas spotkania promowano również „Studia Łomżyńskie“ # XXXIIa, tematyczny tom pamiątkowy, wydany z okazji 150. rocznicy śmierci Jakuba Ignacego Wagi; zapowiedziano też rychłą publikację kolejnego, o numeracji XXXIIb oraz następnych wydawnictw dotyczących regionu i jego historii. Można zakupić je bezpośrednio w siedzibie ŁTN im. Wagów przy ulicy Długiej 13 oraz wchodząc na stronę internetową Towarzystwa. 

Wojciech Chamryk

 

Ogłoszenia płatne 4lomza.pl

usługi
Koszenie działek, wycinka samosiejek, usługi rębakiem, glebogryzarką separacyjną, frezowanie pni, sprzątanie posesji, garaży, strychów z zalegających rzeczy.
tel. 516549573
praca
Firma Pianpol Styła - Sp.J, Al. Piłsudskiego 78 zatrudni sprzedawcę magazynowego. Wymagane doświadczenie w pracy magazynowej i sprzedaży lub handlu. Mile widziana znajomość branży akcesorii meblowych. CV prosimy wysłać na adres e-mail: s.szulc@pianpol.pl lub składać osobiście.
praca
W związku ze stałym rozwojem działu, zatrudnimy kolejne osoby na stanowisko Operator/ka Centrum Monitorowania. Praca na trzy zmiany, 7 dni w tygodniu, max 160h w miesiącu. Stała forma zatrudnienia, atrakcyjne wynagrodzenie. Wymagania: niekaralność, dyspozycyjność, spostrzegawczość, dobra pamięć, komunikatywność. Praca w Łomży. CV prosimy przesyłać na: praca@monteo.pl
Foto: Elżbieta Mudrak
Foto: Sławomir Zgrzywa
Foto: Elżbieta Mudrak
Foto:

 
Zobacz także
 

W celu świadczenia przez nas usług oraz ulepszania i analizy ich, posiłkujemy się usługami i narzędziami innych podmiotów. Realizują one określone przez nas cele, przy czym, w pewnych przypadkach, mogą także przy pomocy danych uzyskanych w naszych Serwisach realizować swoje własne cele i cele ich podmiotów współpracujących.

W szczególności współpracujemy z partnerami w zakresie:
  1. Analityki ruchu na naszych serwisach
  2. Analityki w celach reklamowych i dopasowania treści
  3. Personalizowania reklam
  4. Korzystania z wtyczek społecznościowych

Zgoda oznacza, że n/w podmioty mogą używać Twoich danych osobowych, w postaci udostępnionej przez Ciebie historii przeglądania stron i aplikacji internetowych w celach marketingowych dla dostosowania reklam oraz umieszczenia znaczników internetowych (cookies).

W ustawieniach swojej przeglądarki możesz ograniczyć lub wyłączyć obsługę plików Cookies.

Lista Zaufanych Partnerów

Wyrażam zgodę