Kampania „Oznacz swój nowotwór - to ma znaczenie" - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Większość komórek posiada jądra komórkowe z zapisem genetycznym. Podczas swojego rozwoju komórka wielokrotnie dzieli się, przekazując kod genetyczny kolejnym komórkom. W trakcie podziału komórki, dzielą się także geny znajdujące się w jądrze komórkowym. W trakcie podziału może nastąpić błąd genu, czyli tzw. Mutacja genetyczna. W żywym organizmie stale powstają zmutowane komórki. Istniejące w organizmie mechanizmy odpornościowe zdolne są jednak do rozpoznawania i niszczenia takich pojedynczych komórek.
      Większość takich nieprawidłowych zmian, czy uszkodzeń prowadzi więc do śmierci komórki.
Jednak, gdy mechanizmy obronne organizmu zawodzą, a mutacja dotyczy któregoś z genów związanych z rozmnażaniem się komórek [ np. HER2 ], dochodzi do tzw. Transformacji nowotworowej, a komórka zaczyna powielać swoją zmutowaną strukturę.
       Prawidłowe działanie organizmu i jego funkcje obronne mogą być zaburzone czynnikami rakotwórczymi, które występują w środowisku np. związki chemiczne, czynniki fizyczne czy niektóre wirusy Działanie tych czynników może zapoczątkować procesy prowadzące do nowotworu.

Nie ma jednego raka piersi

        Rakiem piersi określa się grupę nowotworów powstających w gruczole piersiowym. Nowotwory te różnią się od siebie, rozwijają się w różnym tempie i odpowiadają na różne schematy leczenia.
Nowotwór piersi może się rozwinąć w kilku miejscach np. zajmując przewody gruczołu piersiowego, płaciki [zraziki], w których produkowane jest mleko oraz tkankę nie gruczołową.
       •    Rak przewodowy - rozwija się z przewodów mlekowych i jest najczęściej spotykanym [ ok. 70% ] nowotworem piersi. Może rozprzestrzeniać się poza tkankę przewodów i zająć tkankę tłuszczową, a następnie drogą krwi lub układu limfatycznego dać przerzuty do innych części ciała.
      •    Rak zrazikowy - stanowi 10% przypadków. Rozwija się początkowo w płacikach produkujących mleko. Może rozprzestrzeniać się na tkankę tłuszczową i dać przerzuty do pozostałych części ciała.
      •    Rak rdzeniasty, cewkowy i śluzowaty - to rzadziej występujące postacie raka, cechujące się powolnym wzrostem i nieco lepszym rokowaniem. Raki te stanowią ok. 12% nowotworów piersi.
     •    Choroba Pagefa - stanowi 1 % nowotworów piersi. Rozpoczyna się od przewodów mlekowych i następnie rozprzestrzenia się na aureole [ ciemny obrąbek wokół brodawki sutkowej]. Najczęściej pojawiają się objawy zapalenia brodawki, swędzenie, zmiana jej barwy.
     •    Rak zapalny - stanowi 4% wszystkich nowotworów piersi i jest najbardziej agresywny oraz trudny do leczenia, bardzo szybko się rozprzestrzenia.
        Jednakże ze względu na możliwości leczenia ważniejsza jest klasyfikacja uwzględniająca czynniki warunkujące wybór odpowiedniej terapii. Wyróżniamy raki:
•  z nadekspresją receptora HER2 :  HER2(+)
•  z obecnością receptorów hormonalnych:
     -    estrogenowych - ER(+)
     -    progesteronowych - PgR(+)
     -    zarówno estrogenowych jak i progesteronowych - ER/PgR(+)
•  tak zwane raki potrójnie negatywne - ER(-), PgR(-), HER2(-)-
Specjalnych form leczenia mogą również wymagać raki dziedziczne:
•  powstałe w wyniku mutacji w genie BRCAl lub BRCA2
•  powstałe w wyniku mutacji w genie p53 lub w innych genach.
      Każdy nowotwór jest więc inny; w każdym stwierdza się inne mutacje i każdy wymaga odmiennego leczenia. Dlatego tysiące badacz)' na całym świecie zajmują się poszukiwaniem takich metod terapii, które precyzyjnie trafią w samą istotę choroby i umożliwią zlikwidowanie zmiany, bez efektów ubocznych leczenia.

NADEKSPRESJĄ HER2

           Na powierzchni każdej komórki, zarówno prawidłowej, jak i nowotworowej, znajdują się receptory umożliwiające komórce kontaktowanie się z otoczeniem i reagowanie na bodźce. Receptor to białko odpowiedzialne za przekazywanie do wnętrza komórki sygnałów związanych z jej funkcjonowaniem. Komórka otrzymuje sygnały hormonalne zarówno od komórek sąsiednich, jak i od tych bardzo oddalonych. Sygnały te doprowadzane są przez krew do komórek wyposażonych w odpowiednie receptory, mogące je odebrać.
          Na powierzchni komórki znajduje się receptor HER2, zwany receptorem ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu 2. Receptor ten rozpoznaje sygnał "czynnika wzrostu", który pobudza komórkę do podziału czyli poliferacji. Receptor HER2 jest produktem genu o tej samej nazwie. Czynniki wzrostu, nakazujące komórce rosnąć, przyłączają się do receptora HER2, a receptor przenosi tę informację do jądra komórki.  Tak zaczyna dzielić się komórka.
           W komórkach nowotworowych występuje zwiększona liczba genu HER2 w jądrze komórki, a przez to zwiększona liczba cząsteczek receptora na powierzchni komórki [ nadekspresją białka]. Kiedy w komórce dojdzie do mutacji, a następnie do amplifikacji [ zwiększenia liczby] genu HER2 w jądrze komórkowym, na powierzchni komórek nowotworowych wzrasta ilość receptorów HER2. Czasami nadekspresją receptorów HER2 następuje z nieznanych przyczyn. Ta nadekspresją powoduje zwielokrotnienie tempa podziałów zmutowanych komórek, a tym samym prowadzi do niekontrolowanego, szybkiego wzrostu nowotworu. Mamy tu do czynienia z mutacją, która powoduje, że powierzchnia komórki jest obładowana cząsteczkami receptora i że każda taka cząsteczka odbiera i przekazuje do wnętrza komórki sygnał o konieczności podziału. W efekcie komórka dzieli się w szybkim tempie i przekazuje komórkom potomnym tę samą informację. To skutkuje bardzo szybkim przyrostem masy guza.
             Komórki raka z czasem rozprzestrzeniają się czyli naciekają okoliczne narządy, uszkadzając je. Nowotwory tworzą także własne naczynia krwionośne, dzięki temu przedostają się do naczyń krwionośnych lub limfatycznych organizmu i ta drogą wędrują do innych narządów, powodując w końcu odległe przerzuty. Naciekanie okolicznych tkanek i narządów oraz tzw. dawanie przerzutów - to cechy nowotworów złośliwych. Do grupy nowotworów szczególnie złośliwych należy rak piersi z nadekspresją receptora HER2.

PRACE NAD PRZECIWCIAŁEM

        Szczególne zainteresowanie receptorem HER2 związane jest obecnie z możliwością zastosowania specyficznego, celowego leczenia skierowanego przeciwko temu białku. Wyprodukowano bowiem przeciwciało, które wiąże się z receptorem HER2 na powierzchni komórki blokując jego działanie, a tym samym ograniczając wzrost nowotworu.
        Przeciwciało to naturalne białko wytworzone przez wewnętrzny system immunologiczny organizmu w celu zwalczenia obcych antygenów. Terapia przeciwciałami polega na wprowadzeniu do organizmu milionów identycznych kopii tego samego przeciwciała, aby wspólnie atakowały guz.
       Stworzenie przeciwciała monoklonalnego skierowanego przeciwko HER2 rozpoczęło okres badań klinicznych. Po wielu testach i daniach to przeciwciało udało się zastosować w codziennej praktyce lekarskiej. Istotną właściwością tego leku jest to, że wiąże się on wybiórczo jedynie z receptorem HER2. Z tej przyczyny stosowanie przeciwciała jako leku ma sens jedynie w przypadku chorych, u których stwierdza się w komórkach nowotworowych zwiększoną ilość receptora i dlatego lek ten skutecznie hamuje rozwój nowotworów -HER2 -dodatnich, nie wywołując skutków ubocznych takich jak chemioterapia.
       Przeciwciało monoklonalne można stosować łącznie z chemioterapią, samodzielnie, a także z lekami hormonalnymi [ zależnie od wskazań lekarza].

RAK Z NADEKSPRESJĄ RECEPTORA HER2

        Co roku 8-9% kobiet zachoruje na raka piersi, co czyni tę chorobę jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet. Każdego roku ^poznawanych jest ponad 1 milion nowych przypadków przy wskaźniku śmiertelności 410 tys. rocznie.
       Rak z nadekspresją receptora HER2 występuje u ok. 25 - 30% kobiet z rakiem piersi. Rak ten określany jest jako HER2 dodatni. Z racji szybkiego namnażania się komórek z nadekspresją receptora HER2 rak ten charakteryzuje się bardziej agresywnym przebiegiem i gorszym rokowaniem w porównaniu z innymi nowotworami. Kobiety, u których guz wykazuje nadprodukcję białka HER2 żyją średnio połowę krócej niż pozostałe chore. Nowotwory piersi, w których stwierdzono takie zaburzenia cechuje też zmieniona wrażliwość na stosowaną chemio- lub hormonoterapię. Pacjentka, u której stwierdzono guz HER2 dodatni ma bardziej złośliwą postać nowotworu, jednak zastosowanie odpowiedniego leczenia daje jej większą szansę na to, że leczenie będzie skuteczne. Dlatego receptor HER2 powien być oznaczony u każdej pacjentki z rozpoznaniem raka piersi celem doboru najskuteczniejszego leczenia, stosowanego po zabiegu operacyjnym.

METODY OZNACZANIA RECEPTORA HER2

         Właściwe oznaczenie receptora HER2 jest istotne dla prognozowania przebiegu choroby oraz zastosowania właściwego leczenia. Tkanka pobrana z fragmentów usuniętego guza oceniana jest przez patomorfologa, a następnie po rozpoznaniu raka i określeniu jego ou histologicznego wykonuje się dalsze badania.
         Obecnie są dwie główne metody oznaczania HER2:
       •    metoda ImmunoHistoChemiczna - IHC - ocenia nadekspresję receptora HER2, a więc liczbę cząsteczek receptora na powierzchni komórek,
       •    metoda fluoroscencyjnej hybrydyzacji in situ - FISH - pozwala na określenie liczby kopii genu odpowiedzialnego za powstanie i działanie receptora wzrostu HER2 [w komórce normalnej są 2 kopie tego genu, w nowotworowej może ich być znacznie więcej ].
        Obie metody wymagają pobrania materiału komórkowego z guza [ biopsja operacyjna lub gruboigłowa].
         Zaletą metody IHC jest fakt, iż pozwala na stosunkowo szybkie i względnie tanie oznaczenie poziomu białka HER2 na powierzchni komórki zarówno w świeżo pobranej tkance nowotworowej, jak i w materiale archiwalnym. Do wykonania badania IHC używa się sprzętu technicznego oraz personelu, który już pracuje w laboratoriach patologicznych. Niepotrzebne są dodatkowe inwestycje. W Polsce jest to wystandaryzowana metoda oznaczania nadekspresji białka HER2. Klasyfikacja odczynów immunohistochemicznych jest 4-stop-owa. Możliwe są odczyny:
    •    0 [ujemny]
    •    +1 [ ujemny]
    •    +2 [ niejednoznaczny]
    •    +3 [dodatni]
            W przypadku odczynu niejednoznacznego [ +2] pacjentka powinna być kierowana na dodatkowe badania metodą FISH.
            Dla kobiet, u których stwierdzono nadmierna ekspresję receptora HER2 w stopniu +3 lub amplifikację genu HER2 [ pozytywny wynik metodzie FISH] istnieje leczenie celowane przeciwciałem monoklonalnym. Dlatego nawet jeśli kobieta ze zdiagnozowanym rakiem piersi nie zostanie skierowana przez lekarza na badania HER2, powinna domagać się wykonania tego badania. Jest to badanie bezpłatne.
 
FAKTY

- Około 25 - 30% wszystkich raków piersi wykazuje nadekspresję HER2. Osoby, których guz wykazuje nadprodukcję białka HER2 żyją średnio o połowę krócej, jeżeli ich leczenie nie zostanie zmienione odpowiednio do typu raka
- Nowotwory stanowią w Polsce drugą przyczynę zgonów, a na liście kosztów jakie pochłaniają leki, onkologia jest w drugiej dziesiątce
- W Polsce w tej chwili wskazania do leczenia raka rozsianego z nadmierną ekspresją HER2 ma ok. 1500 pacjentek. Leczonych jest tylko ok.300.

                                                                        
                                                                              Opracowano w Centrum Onkologii w Warszawie