SZKOŁA W LATACH 1922-1940
1. SZKOŁA HANDLOWA KOEDUKACYJNA TOWARZYSTWA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO
W roku 1922 powstała subwencjonowana przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - Szkoła Handlowa Koedukacyjna Towarzystwa Chrześcijańskiego.
W skład Zarządu Towarzystwa wchodzili: M. Dorożkiewicz, K. Winnicki- adwokat, M. Wyszkowski – Dyrektor Banku Ziemiańskiego.
Szkoła miała na celu wykształcenie pracowników w każdej dziedzinie handlu oraz przygotowania do pracy biurowej.
Dyrektorem został Kazimierz Roszkowski i obejmował to stanowisko do 1927 roku. Nauczycielami byli w tym czasie: M. Warzykowski – towaroznawstwo, K. Winnicki- prawo, K. Roszkowski – arytmetyka handlowa i buchalteria, Bronisława Jasińska- język polski, Gruzińska - język francuski, Chrzanowski - nauka o handlu.
W roku założenia szkoły (1922) było 24 uczniów. Lekcje odbywały się w godzinach popołudniowych w gmachu seminarium nauczycielskiego przy ul. Stacha Konwy. W następnym roku szkoła przeniosła się na ul. Wiejską. W roku 1925 liczba uczniów wzrosła do 70.
2. SZKOŁA HANDLOWA POLSKIEJ MACIERZY SZKOLNEJ
Od roku 1926 patronat nad szkoła objęła Polska Macierz Szkolna i od tego czasu placówka otrzymała nazwę Szkoła Handlowa Polskiej Macierzy Szkolnej. Nauka w niej trwała 3 lata, a kierował nią adwokat Kurcjusz.
W tym miejscu należy wspomnieć, iż w latach 1918-1939 wszelkie szkoły średnie typu zawodowego, w zasadzie – nie uprawniały do wstępowania na wyższe uczelnie. Prawo takie (bez żadnych ograniczeń) dawała natomiast matura zdobyta w liceach ogólnokształcących. Uczniowie kończący średnie szkoły zawodowe mogli jednak ubiegać się o indeksy, musieli jednak zdawać egzamin wstępny z matematyki i języka polskiego. Ponadto przyjmowano ich tylko na kierunek zgodny z kierunkiem ukończonej szkoły średniej.
Szczególny status mieli natomiast absolwenci łomżyńskiej szkoły. Określono go następująco:
„ Na mocy art. 11 i 19 Ustawy z dnia 17 lutego 1922 roku o państwowej służbie cywilnej ( Dz. U. R. P. Nr 21, poz. 164) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1924 roku (Dz.U.R.P. Nr.64), wychowańcy Szkoły Handlowej Polskiej Macierzy Szkolnej w Łomży korzystają z praw w służbie cywilnej i państwowej na równi z wychowawcami szkół średnich ogólnokształcących.”
Siedzibę łomżyńska szkoła zmieniała często, ponieważ nie posiadała własnego budynku. I tak w latach 1922-1925 mieściła się w budynku Kurcjusza przy ul. Wiejskiej (przed I wojną światową mieściła się tu Prywatna Żeńska Szkoła Handlowa), w latach 1925-1926 w lokalu męskiego gimnazjum „UNITAS” przy ul. Polowej 15, a w latach 1926 -1927 w budynku przy Placu Sienkiewicza. Dopiero w 1935 roku szkoła otrzymała duży budynek przy ul. Zjazd 1.
W pierwszych latach pracy Szkoły Handlowej Polskiej Macierzy Szkolnej wykładano następujące przedmioty:
- język polski - Bronisława Jasieńska
- język francuski – Jadwiga Grudzińska, Maria Rybacka
- język niemiecki – Jan Majewski
- historia - Władysław Prawdzik
- arytmetyka handlowa - Kazimierz Ruszkowski, S. Rogulski
- nauka o handlu – Felicja Karpińska, Władysław Ewertyński
- księgowość – K. Ruszkowski, M. Rogulska
- korespondencja handlowa polska – K Ruszkowski, S. Rogulski
- korespondencja handlowa francuska – J. Grudzińska, M. Rybacka
- geografia gospodarcza- Wiesław Dzwonkowski
- towaroznawstwo i chemia - Władysław Chrzanowski, Benon Krauze
- stenografia – Stanisław Janicki, Stanisław Przychodzeń
- kaligrafia – brak nazwiska
- pisanie na maszynie – J. Lisiecka, T. Stilter, M Rogulska
- gimnastyka – Władysław Jemielity
- śpiew – Klos
- religia – ks. Ruszkowski, ks. Mieszko, ks. Mąkowski
- matematyka (jako przedmiot dodatkowy) - Rybacki
- przysposobienie wojskowe (nie wymieniane na świadectwie szkolnym) – por. Erwin Dąbrowski
Rekrutacja do szkoły odbywała się na podstawie świadectwa ukończenia szkoły powszechnej lub czterech lat gimnazjum i egzaminu wstępnego. Egzamin wstępny był dość tolerancyjny, natomiast selekcja uczniów odbywała się w pierwszym roku nauki. Promocję do klasy następnej otrzymywali tylko uczniowie z dobrymi i bardzo dobrymi wynikami nauczania. Nie opierano się wyłącznie na ocenach uzyskiwanych w czasie nauki, lecz na bacznej obserwacji uczniów pod względem postępów w nauce, zdolności zapewniającej dalszą naukę oraz przewidywaniu wywiązywania się z podejmowanej pracy po ukończeniu szkoły. Pod uwagę brano też obowiązkowość ucznia, jego chęć do nauki, poważne jej traktowanie oraz zachowanie w szkole i poza nią. W 1934 roku otworzono dodatkową klasę IV o kierunku samorządowo – spółdzielczym.
Po przeprowadzeniu się do nowego budynku przy ul. Zjazd 1, powstały piękne sale i dobrze wyposażone pracownie towaroznawstwa, reklamy oraz hala maszyn, w której w 1936 roku było 8 maszyn do pisania, w 1937 juz 15 maszyn różnych systemów, w tym 2 produkcji polskiej.
3. GIMNAZJUM KUPIECKIE
W 1936 roku w związku z reforma szkolną, na bazie szkoły Handlowej założono I klasę Gimnazjum Kupieckiego. Wraz ze zmianą typu szkoły nastąpiła zmiana programu nauczania, które rozszerzyły zasób wiedzy przede wszystkim w zakresie przedmiotów ogólnokształcących. Powstanie Gimnazjum Kupieckiego było sukcesem, ponieważ po jego ukończeniu młodzież miała wstęp do Liceum Handlowego w innych miastach, a następnie na studia wyższe w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie. Przed Gimnazjum Kupieckim rozwijały się szerokie perspektywy rozwoju.
W roku szkolnym 1938/1939 liczba uczniów wzrosła do 300. Opłata za szkołę wynosiła 40 zł dla inicjatywy prywatnej i rolników, zaś pracownicy państwowi mieli ulgę, płacąc 25 zł miesięcznie. Młodzież pochodziła głównie z tzw. klasy średniej.
Drugoroczność właściwie nie miała miejsca. Strój uczniowski był ujednolicony, z obowiązkową tarczą na rękawie mundurka. Uczęszczanie do szkoły średniej było w owym czasie uważane za przywilej i zaszczyt. O tym, jakie znaczenie miało przyjęcie do szkoły, może świadczyć piosenka ułożona przez jedną z uczennic Gimnazjum Kupieckiego:
Pamiętam chwile radości szalonej,
Gdy egzaminów skończyły się dnie,
Ogłosił napis tablicy oszklonej,
Że do gimnazjum przyjęto mnie.
Mundurek szkolny kupiła mi mama,
Niebieską tarczę - gimnazjalny znak,
Wtedy przyrzekłam w myśli sobie sama,
Że będę godna mundurku ach tak.
Gdy mundurek z ran włożę
I do szkolnych śpieszę bram,
Wtedy cieszę się, o Boże,
Że tę polską szkołę mam.
Pamiętam zawsze, że uczyć się trzeba,
Charakter kształcić, za młodych lat.
Pragnę pracować nie tylko dla chleba,
Lecz by lepszy szczęśliwy był świat.
W szkole działały różne organizacje: ZHP, Liga Morska i Kolonialna, Liga Ochrony Przyrody, Sodalicja Mariańska. Sztandar szkolny towarzyszył różnym uroczystościom. Miał on wizerunek orła oraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Był wykorzystywany jeszcze w latach 1945-1948, później jednak zaginął.
Działania wojenne w 1939 roku zniszczyły w 75% budynek szkolny. Po zajęciu Łomży przez Rosjan, pedagodzy wraz z młodzieżą wydobywali z gruzów książki i pomoce naukowe. Dzięki nauczycielce Bronisławie Jasieńskiej reaktywowano Gimnazjum Kupieckie. Lekcje odbywały się w budynku szkoły Przemysłu Drzewnego. Dyrektorem został Karol Zalewski.
Od stycznia 1940 roku szkoła przestała istnieć, a młodzież miała prawo wstępu do Gimnazjum Ogólnokształcącego, przekształconego w „dziesięciolatkę.”
DYREKTORZY SZKOŁY:
1922 – 1927 - Kazimierz Roszkowski
1927 – 1934 - Stefan Rogulski
1934 – 1939 - Henryk Namysłowski
od października 1939 do stycznia 1940 – Karol Zalewski
SPIS WYKŁADOWCÓW
(według dostępnych źródeł)
Bielicki Romuald
Chrzanowski Władysław
Dąbrowski Erwin
Dmochowska Stefania
Dwulitówna Danuta
Dzwonkowski Wiesław
Ewertyński Władysław
Grudzińska Jadwiga
Janicki Stanisław
Jasieńska Bronisława
Jemielity Władysław
Kaczkowska
Karpińska Felicja
Kłos
Knechtel M.
Kowalska Zofia
Krauze Benon
Kronenberg Jan
Lewandowska Maria
Majewski Jan
Małszakówna Maria
Mieszalski Stanisław
Mogilnicka J.
Mogilnicki
Namysłowski Henryk
Olszekówna I.
Prawdzik Władysław
Rogulski Stefan
Rybacka Maria
Szokalski
Świetlik
Winnicki K.
Wyrzykowski M.
Zalewski Karol
ks. Mieszko
ks. Roszkowski Kazimierz
ks. Mąkowski
Brański Jan - sekretarz szkoły
Lisiecka J. - sekretarka
Stilter T. - sekretarka
/A. Kubrak/
