Europa
W 2003 r. do zbiorów Muzeum w Łomży trafiła XVI wieczna mapa, nosząca tytuł: „Sarmacka Europa”. Dla nas skarb bezcenny, skoro na obszarze Europy Środkowej uwieczniono Łomżę ( Lamzo ), jest „ Colno, Nowogorod, Raygrod”, obok Warszawy, Grodna i Wilna. Znaczenie ówczesnej Łomży podkreślił Święcki w „Opisie starożytnej Polski”: miasto liczyło wg XVI- wiecznej lustracji „540 domów podatkujących... pięknem domów murowanych, dostatkami mieszkańców, pierwsze po Warszawie miasto... a powołując się na Święcickego i Gwagnina, dodaje, że Łomża: „za czasów Jagiellońskich pomiędzy najpiękniejsze miasta w Polsce liczyć się mogła”. Mapa jest przykładem XVI wiecznej mody poszukiwania przez kraje europejskie starożytnych przodków uświetniających narody i państwa. Polacy takich znaleźli i przyjęli, że przed Słowianami w dorzeczu Wisły żyli Sarmaci, którzy mieli tu przywędrować w II wieku p.n.e. z terenów między Wołgą a Donem. Oparto się na dziełach Ptolemeusza z Aleksandrii, skąd wzięto nazwę mitycznego ludu. Legenda z czasem nabrała wielu znaczeń w odniesieniu do narodu polskiego, charakteru, szlacheckiego animuszu, stając się aż do XIX wieku symbolem kultury staropolskiej. Zapewne w XXI wieku nie zapomnimy o tej legendzie i będziemy dumni z tej mapy. Z naszym skarbem związany jest prawdopodobnie słynny kartograf Sebastian Munster, franciszkanin osiadły w Bazylei, gdzie w 1540 r. opublikował drukiem 48 drzeworytniczych map o wielkim znaczeniu dla Europy.
