Nowa wystawa plenerowa w Łomży
Przed siedzibą 18. Łomżyńskiego Pułku Logistycznego można już oglądać plenerową ekspozycję „Konie w formacjach granicznych 1918-1939”. Została przygotowana przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie i Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, a wcześniej była prezentowana w wielu miejscach w kraju i poza jego granicami. Przypomina historię formacji strzegących granic w okresie międzywojnia, a jej autor, dr Antoni Krzysztof Sobczak z Muzeum Historii Polski, wygłosił dodatkowo prelekcję „Straż graniczna w obszarze ISG Łomża 1928-1939”.
Wystawa „Konie w formacjach granicznych 1918-1939” to rezultat współpracy Muzeum Łazienki Królewskie oraz Stowarzyszenia Weteranów Polskich Formacji Granicznych. Po prezentacji w galerii plenerowej przy Ermitażu w Łazienkach zaczęła objazd po innych muzeach i placówkach Straży Granicznej, gościła też poza Polską, na przykład w Konsulacie Generalnym RP w Ostrawie podczas tegorocznych Dni NATO. Do Łomży przyjechała ze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej i trafiła do Klubu Wojskowego 18 Pułku Logistycznego. Na ogrodzeniu jednostki od strony alei Legionów będzie prezentowana do końca listopada. To nie lada gratka dla miłośników historii, ponieważ dr Antoni Krzysztof Sobczak, opierając się na bogatych materiałach archiwalnych oraz unikalnych fotografiach, pochodzących w większości ze zbiorów Waldemara Bocheńskiego, prezesa Stowarzyszenia Weteranów Polskich Formacji Granicznych i kolekcjonera, w ciekawej formie przybliża na 25 wielkoformatowych planszach mało znany element historii Polski z okresu międzywojnia, związany z ochroną jej granic.
Konie pojawiają się w tytule wystawy i w jej zawartości nieprzypadkowo; nie tylko z racji wielowiekowych tradycji polskiego rycerstwa, husarii czy kawalerii, ale również dlatego, że były w formacjach granicznych podstawą transportu - łomżyński Inspektorat Straży Granicznej chronił odcinek granicy, liczący 113 kilometrów, a miał do dyspozycji tylko jeden samochód. Jak podkreślał dr Sobczak każdy komisariat miał swoją instrukcję stajenną, a końmi zajmowali się wyspecjalizowani pracownicy. Łomżyński miał też w służbie najwięcej, bo aż dziewięć, psów, co świadczy o skali ówczesnego przemytu. Równie ważna była jednak ochrona polskich granic już od roku 1918, dzięki Straży Skarbowej, a następnie Wojskowej Straży Granicznej, Strzelców Granicznych, kolejnych formacji ochrony granic w latach 1921-24, to jest Batalionów Wartowniczych, Batalionów Celnych, aż do powstania w roku 1924 Korpusu Ochrony Pogranicza oraz cztery lata później Straży Granicznej. Wystawa przybliża również szczegóły umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia Straży Granicznej oraz losy służących w niej bohaterów wojny roku 1920, nadkomisarza Wacława Sacewicza oraz komisarza Bolesława Mościckiego. Jest też coś dla kolekcjonerów, ukazanie koni w numizmatyce na medalach, banknotach i monetach kolekcjonerskich oraz na znaczkach i kartach pocztowych.
Ciekawych faktów nie zabrakło również podczas prelekcji „Straż graniczna w obszarze ISG Łomża 1928-1939”, wygłoszonej przez doktora Sobczaka w sali wystawowej Galerii N Klubu Wojskowego, w której są akurat eksponowane obrazy zafascynowanej końmi Agnieszki Truszkowskiej.
Antoni Krzysztof Sobczak przedstawił dzieje łomżyńskiego Inspektoratu Straży Granicznej, wchodzącego w skład Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego mówiąc o jego strukturze, siedzibie przy ul. Stacha Konwy 17 oraz pracownikach. Była więc mowa o dowódcach, których w okresie 1928-1939 było aż sześciu (Antoni Jaruzelski, Zbigniew Maruszewski, Władysław Budźko, Aleksander Krawiecki, dowodzący w latach 1332-1939 i sprawujący swą funkcję zaledwie przez dwa miesiące, do momentu wybuchu wojny, Franciszek Ślączka). Prelegent przypomniał również losy strażników granicznych, ofiar zbrodni katyńskiej, na przykład komisarza Tadeusza Franciszka Chełmeckiego, zastępca naczelnika w Inspektoracie SG Łomża oraz postaci tak barwne jak komisarz Wacław Smakosz, urodzony w Lubotyniu, w powiecie łomżyńskim. W roku 1913, chcąc uniknąć poboru do carskiej armii, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, ale już po niespełna pięciu latach wrócił do Europy, jako żołnierz Armii Polskiej we Francji. Uczestniczył też w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony Virtuti Militari, po czym wstąpił do Straży Granicznej, by w roku 1931 powrócić do Łomży na stanowisko kwatermistrza, by po trzech latach objąć stanowisko kierownika komisariatu SG w Myszyńcu. Tej ciekawej prelekcji wysłuchali żołnierze 18 Pułku Logistycznego, uczniowie Zespołu Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących nr 6, Zespołu Szkół Mechanicznych i Ogólnokształcących nr 5 oraz kilku miłośników historii, a na koniec dr Antoni Krzysztof Sobczak został uhonorowany przez prezesa Stowarzyszenia Weteranów Polskich Formacji Granicznych Waldemara Bocheńskiego oraz skarbnik tej instytucji Marię Rubas Dużym Honorowym Znakiem Straży Granicznej II RP.
- Bardzo cieszę się z tego, że ta wystawa tutaj trafiła, bo Łomża przed wojną była związana ze Strażą Graniczną, funkcjonował tu Inspektorat Graniczny - podsumowuje prezes Waldemar Bocheński. - Poza tym w każdym miejscu, które ta wystawa odwiedza, wzbudza wspomnienia i odkrywane są różne historie, a zwiedzający przynoszą fotografie i skany, dzięki czemu możemy wzbogacić wiedzę o przedwojennej Straży Granicznej i Korpusie Ochrony Pogranicza, a warto przy tym pamiętać, że w przyszłym roku będziemy obchodzić setną rocznicę jego powołania.
Partnerami ekspozycji są: Muzeum Historii Polski, Muzeum Północno-Mazowieckie, 18 Pułk Logistyczny i Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych.
Wojciech Chamryk
