NIK o segregacji odpadów komunalnych na terenie województwa podlaskiego
„Gminy województwa podlaskiego prawidłowo wprowadziły systemy segregacji odpadów. Jednak nie funkcjonowały one skutecznie”. - pisze w swoim raporcie Najwyższa Izba Kontroli. Celem kontroli NIK było sprawdzenie, czy przyjęty w gminach województwa podlaskiego system segregacji odpadów był prawidłowy i skuteczny.
„Problemy pojawiały się na każdym etapie - począwszy od braku segregacji odpadów przez mieszkańców, poprzez niewłaściwy ich odbiór przez odpowiedzialne za to firmy, a skończywszy na przetwarzaniu odpadów w instalacjach mechaniczno-biologicznych, gdzie trafiało za dużo odpadów zmieszanych. Większość z nich nie nadawała się do dalszego recyklingu i ponownego użycia, co powodowało trudności z dalszym ich zagospodarowaniem i zwiększało związane z tym koszty. Jedną z przyczyn takiej sytuacji był brak prawidłowego i rzetelnego nadzoru nad funkcjonowaniem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi”. - pisze NIK w podsumowaniu.
Zgodnie z dyrektywą UE w dziedzinie gospodarki odpadami, państwa członkowskie powinny dążyć do ograniczenia wytwarzania odpadów i do coraz lepszego ich wykorzystywania. Aby osiągnąć ten cel muszą być one segregowane w miejscu ich powstawania, czyli domach, selektywnie zbierane w odpowiednich punktach, a następnie przetworzone i poddane recyklingowi. Istotne jest, że poziom recyklingu ustalony w rozporządzeniu dla całego kraju na lata 2012-2020 miał rosnąć skokowo. W latach 2014-2017 z 14 do 20 proc., czyli o dwa punkty proc. rocznie, a w latach 2017-2020 z 20 do 50 proc., czyli aż o 10 proc. rocznie.
Od połowy 2013 r. to gminy są w pełni odpowiedzialne za gospodarowanie odpadami komunalnymi na swoim terenie poprzez stworzenie systemu selektywnego ich zbierania, a następnie nadzorowanie ich przetwarzania. Dane z lat 2016-2018 wskazują bowiem, że w województwo podlaskie miało gorsze wyniki w tym zakresie na tle kraju - zauważa NIK. Izba negatywnie ocenia skuteczność mimo, że jako prawidłowe przedstawia wprowadzone systemy segregacji odpadów.
„Gminy w bieżącym roku nie osiągną wymaganych przez Unię Europejską poziomów recyklingu i zagospodarowania podstawowych odpadów zbieranych u źródła (50 proc) – ustaliła kontrola. - W większości (11 z 15) skontrolowanych gmin nie nadzorowano prawidłowo i rzetelnie funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Od podmiotów odbierających odpady komunalne i od tych prowadzących instalacje mechaniczno-biologicznego ich przetwarzania nie egzekwowano niezbędnych dokumentów i informacji”.
Ustalenia kontroli wskazują, że już na etapie segregacji odpadów przez mieszkańców pojawiają się trudności. W ponad połowie skontrolowanych gmin zbierano je niewłaściwie. Tylko w czterech z 15 gmin kontrolowano, na zasadzie akcji, segregację odpadów komunalnych przez mieszkańców. W pozostałych zaniechano takich działań zobowiązując odbiorców odpadów do ich kontroli. „Tymczasem oni nie tylko nie wywiązywali się z tego obowiązku, lecz w sześciu gminach niewłaściwie je odbierali, a nawet mieszali posegregowane wcześniej odpady. W rezultacie wprowadzone przez gminy systemy gospodarki odpadami nie funkcjonowały skutecznie” - zauważa NIK.
Kontrolerzy zauważają, że w w dziewięciu gminach spadł udział odpadów zebranych selektywnie u mieszkańców i w punktach takiej zbiórki, w ogólnej masie odpadów komunalnych. W dwóch innych wzrost odpadów zebranych selektywnie był znikomy - od 0,6 do 1,1 punktu procentowego, a w trzeciej wyniósł 7,6 punktu procentowego, to także za mało.
W dziewięciu gminach występowały miejsca nielegalnego składowania odpadów komunalnych. To wszystko wskazuje zdaniem NIK, że w większości skontrolowanych gmin selektywna zbiórka nie działała.
Zdaniem NIK ograniczenia kadrowe, a także niepełne lub nieaktualne informacje przedstawiane mieszkańcom leżą u podstaw takiej sytuacji. Nie dość, że mało było pracowników zajmujących się odpadami komunalnymi w gminach, to jeszcze często realizowali też inne zadania.
W latach 2017-2019 przyjęte przez trzy skontrolowane instalacje odpady zmieszane stanowiły ok. 70 proc. masy odebranych odpadów komunalnych. Tym samym, zauważają kontrolerzy, nie zmieniła się na lepsze struktura przyjmowanych odpadów. Nie zwiększył się udział tych zebranych selektywnie, z których duża część mogłaby być poddana recyklingowi. Dostrzegają problem z zagospodarowaniem odpadów wytworzonych w wyniku mechaniczno-biologicznego przetwarzania, głównie balastem energetycznym (zawierającym znaczne ilości tworzyw sztucznych, w tym folie) lub kompostem nienadającym się do wykorzystania. Odpadów tych nie można przekazać do składowania, a ich np. spalanie jest bardzo kosztowne, to magazynowano je, mimo że było to niezgodne z posiadanymi pozwoleniami lub przepisami.
Ich nadmierna produkcja, z masy odpadów odebranych jako zmieszane oraz coraz większe kłopoty z zagospodarowaniem spowodowały naruszenie przez wszystkie trzy skontrolowane podmioty prowadzące instalacje warunków pozwoleń zintegrowanych w zakresie magazynowania odpadów po ich przetworzeniu.
NIK w swoim raporcie zauważa, że trudności z zagospodarowaniem odpadów były jedną z przyczyn wzrostu cen za ich przetwarzanie w instalacjach. W 2017 r. kosztowało to od 218 do 230 zł, a w 2019 r. już od 257 zł do 330 zł.
W niniejszym zestawieniu z gmin „łomżyńskich” kontrolowano Gminę Piątnica, Turośl z powiatu kolneńskiego oraz Szumowo i Kołaki Kościelne z powiatu zambrowskiego.
