Franciszek Andrzejczyk „zawołany po imieniu”
Podczas okupacji niemieckiej Franciszek Andrzejczyk z żoną i sześciorgiem dzieci mieszkali we wsi Czyżew-Sutki i przyjęli pod swój dach osiemnaścioro szukających pomocy Żydów – mężczyzn, kobiety i dzieci. Ukrywali ich przez pięć miesięcy, po czym przyjechali niemieccy żandarmi, żeby przeprowadzić rewizję gospodarstwa. Gdy znaleźli pierwszych z ukrywanych Żydów rozwścieczeni Niemcy pobili, a potem zamordowali strzałem w głowę Franciszka Andrzejczyka. W niedzielę, w ramach projektu Instytutu Pileckiego „Zawołani po imieniu”, jego pamięć zostanie honorowana w jego rodzinnej wsi.
Franciszek Andrzejczyk z żoną na początku listopada 1942 roku, gdy Niemcy rozpoczęli likwidację getta w pobliskim Czyżewie, przyjęli pod swój dach osiemnaścioro szukających pomocy Żydów. W celu zapewnienia im możliwie bezpiecznego schronienia, wspólnymi siłami wybudowano dwie kryjówki: jedną pod podłogą domu, w której zmieściło się piętnaście osób, drugą w pobliskiej ziemiance.
Rankiem 20 marca 1943 roku do Andrzejczyków przyjechali żandarmi, żeby przeprowadzić rewizję gospodarstwa. Zażądali, aby Franciszek wskazał im miejsce, w którym ukrywali się Żydzi. Gdy ten nie przyznał się do udzielania im schronienia, Niemcy rozpoczęli poszukiwania. Zwrócili uwagę na odgłos, jaki wydawała podłoga ziemianki. Pod nią znaleźli kryjówkę trzech mężczyzn. Rozwścieczeni odkryciem dotkliwie pobili, a potem zamordowali strzałem w głowę Franciszka Andrzejczyka. Chwilę później zabili wyciągniętych z ukrycia mężczyzn. Następnie przeszukali dom i odnaleźli pozostałe osoby, które związali sznurem i wywieźli. Na polecenie żandarmów, przy pobliskiej ścieżce, mieszkańcy wsi zakopali ciała trzech zamordowanych Żydów. Choć na pochówek Franciszka rodzina musiała otrzymać specjalne pozwolenie, w uroczystościach pogrzebowych w Czyżewie wzięły udział niezliczone tłumy.
W niedzielę, 76 lat po tych tragicznych wydarzeniach, pamięć Franciszka Andrzejczyka zostanie uhonorowana w ramach projektu Instytutu Pileckiego „Zawołani po imieniu”. Nazwa projektu nawiązuje do wiersza Zbigniewa Herberta „Pan Cogito” o potrzebie ścisłości podkreślającego konieczność precyzyjnego policzenia ofiar „walki z władzą nieludzką”.
Projekt „Zawołani po imieniu” poświęcony jest osobom narodowości polskiej zamordowanym za niesienie pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Pamięć o tych, którzy wykazali się heroizmem w obliczu niemieckiego terroru, jest pielęgnowana we wspomnieniach rodzin, często jednak ich historie nie są znane ogółowi społeczeństwa. Projekt został zainicjowany przez wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Magdalenę Gawin, absolwentkę I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Uroczystość poświęcona upamiętnieniu Franciszka Andrzejczyka rozpocznie się Mszą Świętą o godzinie 12.00 w Kościele pw. Apostołów Piotra i Pawła w Czyżewie. Po Mszy w miejscowości Czyżew-Sutki, odsłonięta zostanie specjalna tablica upamiętniająca Franciszka Andrzejczyka i jego rodzinę. Wszystkie ofiary zbrodni zostaną upamiętnione minutą ciszy.
