Przejdź do treści Przejdź do menu
piątek, 29 marca 2024 napisz DONOS@

Złoty wiek Łomży, miasta nader przyjemnego

Główne zdjęcie
Adam Sokołowski

„Lubimy poniedziałki”, to cykliczne spotkania w Filii nr 2 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży. Gościem wczorajszego był Adam Sokołowski, historyk z Muzeum Północno-Mazowieckiego, który na kilka dni przed 601. urodzinami miasta, opowiadał o największym w historii rozkwicie Łomży w XV i XVI wieku. Do czasów szwedzkiego potopu w połowie XVII stulecia Łomża była jednym z najbardziej liczących się miast na Mazowszu, będąc centrum politycznym i gospodarczym regionu oraz znanym w świecie. To wtedy kronikarz Jędrzej Święcicki pisał o Łomży, że to „miasto nader przyjemne i po Warszawie wspaniałością murowanych domów, zamożnością obywateli oraz okazałością placów targowych żadnemu nie ustępuje”.

Adam Sokołowski jest pasjonatem lokalnej historii. Efektem jego dociekliwości są nie tylko liczne publikacje, bo nader chętnie bierze też udział w historycznych spotkaniach, oprowadza miłośników historii po mieście, nie szczędząc im arcyciekawych komentarzy czy wygłasza prelekcje dla młodzieży i dorosłych. W Filii nr 2 gościł już kilkakrotnie, tym razem opowiadając o „Mieście nader przyjemnym – Łomży między lokacją a potopem szwedzkim”, czyli czasach największego rozkwitu Łomży od czasów lokacji do połowy XVII wieku i najazdu Szwedów.
– Nie dysponujemy niestety żadnymi wspomnieniami mieszkańców z tamtych czasów – mówi Adam Sokołowski. – Na pewno chcąc wyobrazić sobie, że Łomża była do życia „miastem nader przyjemnym” warto odwołać się do faktów historycznych, które pośrednio, ale za to jak sądzę obiektywizująco, mogłyby o tym świadczyć i które wskazywałyby na nie byle jaką pozycję ówczesnej Łomży. 
Owe fakty są zaś bezsporne. W XV wieku już krótko po lokacji łomżyńska młodzież coraz częściej podejmowała studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a pierwszym żakiem na krakowskiej uczelni stąd pochodzacym był Jakub, syn Pawła. Są też dowody na ożywione kontakty Łomży z innymi ośrodkami miejskimi, na przykład Gdańskiem, a już na przełomie XV i XVI wieku nadnarwiański gród widniał na mapach Europy, sporządzonych przez słynnych kartografów Mikołaja z Kuzy czy Henryka Martellusa. Nawet fakt, że miasto miało własnego kata też był znaczący, bo nie było to wtedy powszechne. W klasyfikacji miast polskich sporządzonej przez prof. Samsonowicza Łomża w roku 1500 należała do miast II kategorii, będąc jednym z nielicznych większych ośrodków na Mazowszu obok Warszawy, Ciechanowa czy Pułtuska, ośrodków o takim samym statusie. 
Po włączeniu Księstwa Mazowieckiego do Korony w roku 1526 Łomża jeszcze bardziej zyskała na znaczeniu. Król Zygmunt I Stary rychło potwierdził dawne prawa i przywileje dla miasta, dzięki czemu mogło się ono bogacić. Potwierdza to kościół z tamtego okresu, obecna katedra. – Ta piękna i okazała późnogotycka świątynia najpełniej poświadcza siłę, potencjał i ambicje ówczesnych mieszkańców, ale i dziś budzi w  nas dumę i stanowi jedno z najważniejszych ogniw spajających kilka wieków łomżyńskiej historii – podkreśla Adam Sokołowski. 
To właśnie w Łomży planowano organizację sejmu walnego, który ostatecznie odbył się w Lublinie w roku 1569, owocując unią polsko-litewską, to tu spotykali się wielcy ówczesnego świata, bywali też monarchowie. XVI-wieczna Łomża bogaciła się przede wszystkim na handlu zbożem, wysłanym do Gdańska, Królewca i Elbląga – w latach 1537-76 działało w mieście 40 kupców zbożowych, a w tej dziedzinie ustępowało ono tylko Warszawie. Miasto miało też królewski przywilej solny, którym mogło poszczycić się tylko 40 miast w Koronie, dzięki czemu choćby za panowania króla Stefana Batorego przywożono aż 1500 beczek soli z Wieliczki i Bochni, co też było źródłem sporych dochodów. Łomża była też jednym z nielicznych miast w Polsce i jednym z trzech na Mazowszu mających wodociągi – też dzięki przywilejowi królewskiemu z roku 1558, bardzo prężnie rozwijało się w nim rzemiosło,gdzie cechy rzemieślnicze Łomży miały taki sam status prawny jak te z Krakowa czy Warszawy. Miasto przodowało też w dziedzinie oświaty, bo już w 1614 roku powstało w nim jezuickie kolegium, trzecie na Mazowszu po tych w Pułtusku i w Płocku, gdzie Warszawa doczekała się go dopiero po ponad 50 latach. Sporo o pozycji ówczesnej Łomży mówi też fakt, że miała ona  na początku XVII wieku dwa rynki: Stary Rynek i ówczesny Nowy Rynek, obecnie Plac Kościuszki z pobliskim rondem. 
– Niestety już w I połowie XVII wieku miasto i mieszkańców dotykać zaczęły liczne negatywne czynniki stopniowo osłabiające położenie miasta, takie jak pożary, powodzie, zarazy, najazdy Kozaków i Tatarów – podsumowuje Adam Sokołowski. – We znaki dawała się egoistyczna polityka niektórych starostów i okolicznej szlachty. Czynnikiem, który przesądził o końcu złotego okresu i upadku miasta na wiele dekad był potop szwedzki. Okupujący miasto w roku 1556 Szwedzi pozostawili po sobie ruiny i zgliszcza – o ile w II połowie XVI wieku Łomża liczyła 3300 mieszkańców, to po potopie już tylko 300! Na pewno nikt wtedy o naszym mieście by nie napisał, że jest do życia „nader przyjemne”. Odbudowa trwała długo i myślę, że dopiero na przełomie XIX i XX wieku ponownie na to miano mogło zasługiwać. 

Wojciech Chamryk

240308092554.png

 
 

W celu świadczenia przez nas usług oraz ulepszania i analizy ich, posiłkujemy się usługami i narzędziami innych podmiotów. Realizują one określone przez nas cele, przy czym, w pewnych przypadkach, mogą także przy pomocy danych uzyskanych w naszych Serwisach realizować swoje własne cele i cele ich podmiotów współpracujących.

W szczególności współpracujemy z partnerami w zakresie:
  1. Analityki ruchu na naszych serwisach
  2. Analityki w celach reklamowych i dopasowania treści
  3. Personalizowania reklam
  4. Korzystania z wtyczek społecznościowych

Zgoda oznacza, że n/w podmioty mogą używać Twoich danych osobowych, w postaci udostępnionej przez Ciebie historii przeglądania stron i aplikacji internetowych w celach marketingowych dla dostosowania reklam oraz umieszczenia znaczników internetowych (cookies).

W ustawieniach swojej przeglądarki możesz ograniczyć lub wyłączyć obsługę plików Cookies.

Lista Zaufanych Partnerów

Wyrażam zgodę