Szukają ofiar komunistycznych zbrodni
Szczątków ofiar zbrodni komunistycznych, w tym przede wszystkim osób zamordowanych w latach 1944–1956 na terenie białostockiego więzienia, szukają historycy i prokuratorzy z Instytutu Pamięci Narodowej. Dziś na terenie dawnego Więzienia Karno-Śledczego przy ul. Kopernika w Białymstoku rozpoczęto sondażowe badania gruntu. IPN prosi też rodziny osób, które mogły zostać tam pochowane o umożliwienie pobrania materiału genetycznego do badań DNA, co pozwoli na ewentualną identyfikację ofiar zbrodni komunistycznych.
Badania, które potrwają do piątku, prowadzone są pod kierownictwem prof. Krzysztofa Szwagrzyka, pełnomocnika Prezesa IPN ds. poszukiwań miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego. Uczestniczy w nich także dr Andrzej Ossowski z Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.
Jak podaje Tomasz Danilecki z białostockiego oddziału IPN rozpoczęta badania mają na celu odnalezienie szczątków od kilkudziesięciu do ponad dwustu ofiar zbrodni komunistycznych, przede wszystkim osób zamordowanych w latach 1944–1956 na terenie więzienia oraz tych, które zginęły w potyczkach i obławach na terenie dawnego województwa białostockiego obejmującego wówczas, podobnie jak i dziś Łomżę i okolice.
Historycy podają, że w latach 1944–1947 na Białostocczyźnie miało miejsce wręcz antykomunistyczne powstanie ludowe. Do lata 1945 r. większość terenu województwa została uwolniona spod wpływów Rządu Tymczasowego. Prawie wszystkie gminne posterunki milicji oraz urzędy zostały rozbite. Władza komunistów ograniczała się tylko do miast powiatowych, gdzie stały garnizony wojsk sowieckich, oraz samego Białegostoku, który pod tym względem był swoistą twierdzą. Opór społeczeństwa, wyrażany przede wszystkim poprzez działania AKO-WiN i NZW, rósł w miarę pojawiania się informacji o masowych rabunkach wsi i miast oraz morderstwach popełnianych przez żołnierzy sowieckich i polskie siły bezpieczeństwa. Pacyfikacja Puszczy Augustowskiej przez wojska sowieckie latem 1945 r. (co najmniej 2000 aresztowanych i zaginionych), wielka pacyfikacja województwa w 1946 r. (tylko w lutym 1946 r. ok. 4000 aresztowanych i 125 zabitych); ponad 300 wyroków śmierci wydanych przez sądy wojskowe i cywilne w procesach pokazowych, organizowanych we wsiach i miasteczkach, setki zamordowanych, często po nieludzkich torturach, w siedzibach UBP oraz w czasie operacji przeciwpartyzanckich, spalone wsie i tysiące obrabowanych gospodarstw.
Sytuację „rozbroiła” amnestia ogłoszona przez władze na początku 1947 roku. Wówczas tylko na terenie powiatu łomżyńskiego ujawniło się 3238 żołnierzy podziemia, ale jak szacuje dr Krzysztof Sychowicz z IPN w ukryciu, pozostało jeszcze około tysiąca osób związanych z antykomunistyczną konspiracją. Brutalnie łamany opór społeczny wobec komunistów słabł z każdym kolejnym rokiem. Symboliczny jego koniec wskazywany jest jednak 10 lat później i wiązany jest z datą zabicia ostatniego z wybitnych żołnierzy podziemia niepodległościowego walczącego z systemem komunistycznym – ppor. Stanisława Marchewki ps. „Ryba”. Były szef samoobrony Inspektoratu Łomżyńskiego AK-AKO-WiN (kawaler Krzyża Virtuti Militari został zabity przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa 3 marcu 1957 roku w Jeziorku pod Łomżą.
***
IPN prosi rodziny osób, które mogły zostać pochowane na terenie Aresztu Śledczego przy ul. Kopernika proszone są o kontakt telefoniczny z dr. Marcinem Zwolskim (nr tel. 609474374) w celu pobrania materiału genetycznego do badań DNA, co pozwoli na ewentualną identyfikację ofiar zbrodni komunistycznych.
