O żołnierzach wyklętych i...
„Prezentowany materiał historyczny odzwierciedla okrucieństwo komunistycznego systemu, stosowane przez organy bezpieczeństwa metody, kombinacje operacyjne, inwigilację, rozpracowywanie oddziałów od środka i ich likwidację, zmuszanie do współpracy” – mówią autorki albumu pt. „W godzinie próby. Żołnierze podziemia niepodległościowego w Białostockiem po 1944 roku i ich losy.” Anna Chmielewska, Jolanta Drozdowska i Justyna Gogolewska z białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej dziś do zapoznania się ze swoją publikacją przekonywały studentów z Akademickiej Szkoły Policealnej PWSIiP w Łomży. Album jest poświęcony żołnierzom podziemia niepodległościowego z całego ówczesnego województwa białostockiego w tym także z rejonów Łomży.
Wydana w ubiegłym roku publikacja, zawierająca ponad pół tysiąca zdjęć i dokumentów. W pierwszej części zamieszczono materiały archiwalne dotyczące żołnierzy walczących w strukturach dwóch głównych konspiracyjnych nurtów, tj. Okręgu AK-WiN Białystok oraz Okręgu NZW Białystok. Są fotografie kadry dowódczej Okręgów, oddziałów, szeregowych żołnierzy oddziałów partyzanckich, a także dokumenty wytworzone przez podziemie, np. rozkazy organizacyjne, dzienniki korespondencyjne, wnioski awansowe, wzory pieczęci, przykładową prasę konspiracyjną.
- Świadomie zrezygnowałyśmy z prezentowania zdjęć pośmiertnych – mówią autorki. - Postacie na wybranych fotografiach wydaja się być szczęśliwe, ale o tym, że było inaczej świadczy choćby broń jak jest przy każdym z nich – mówił podczas łomżyńskiej prezentacji albumu.
W części drugiej zaprezentowane zostały biografie piętnastu wybranych żołnierzy podziemia niepodległościowego. Ukazują one różnorodność losów i postaw ludzi, którzy w 1944 r. podjęli decyzję o trwaniu w oporze wobec systemu komunistycznego oraz skutki tej deklaracji. Na podstawie raportów funkcjonariuszy UBP/SB oraz dokumentów podziemia można zaobserwować dramatyzm wyborów politycznych, ideowych i moralnych żołnierzy konspiracji zbrojnej.
- Czasami był to dramatyczny brak wyboru – zauważają
Lektura dokumentów dostarcza wiedzy o tym, jaką cenę płaciło się za wierność ideałom, za sprzeciw wobec nowych, narzuconych władz, za walkę o suwerenność. W tej części można znaleźć biogramy żołnierzy, którzy za działalność niepodległościową zostali skazani na karę śmierci czy wieloletnie więzienie, a po wyjściu na wolność byli nieustannie inwigilowani, nieraz pozbawiani pracy, szantażowani. Przedstawiono tu również osoby, które dokonały swoistej przemiany wartości i otwarcie przeszły na stronę dotychczasowego wroga.
