„Herody” i inne... - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Przez dwa dni Regionalny Ośrodek Kultury w Łomży był miejscem Przeglądu Teatrów Wiejskich i Obrzędowych Województwa Podlaskiego. Impreza jest organizowana co dwa lata od 1999 roku, wcześniej -  od początku lat 80. - odbywała się co roku. ROK organizuje ją wspólnie z Wojewódzkim Ośrodkiem Animacji Kultury w Białymstoku, Fundacją Narwiańską, z pomocą finansową Starostwa Powiatowego w Łomży oraz Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku. W tegorocznej edycji wzięły udział 23 zespoły, prezentujące zarówno tradycyjne jak i współczesne formy teatru ludowego, związane ze świętami, ludowymi obrzędami i obyczajami. Członkowie jury: Piotr Dahlig, Józef Zyśk i Izabela Cierpikowska podkreślali bardzo wysoki poziom tegorocznego konkursu, co potwierdza liczba przyznanych nagród. Przeznaczono na nie 5 tysięcy złotych.
- Najpierw są przeglądy powiatowe – mówi Jarosław Cholewicki, dyrektor ROK. – Z nich są typowane najlepsze zespoły. Oglądaliśmy  więc najlepszych z najlepszych.
Oprócz osób dorosłych, często starszych, w spektaklach brała udział liczna grupa dzieci i młodzieży. Niektórzy występowali z dorosłymi, były też liczne zespoły  ze przedszkoli i różnych szkół.
- Cieszy duża  liczba dzieci i młodzieży – podkreśla Cholewicki. – Świadczy to o tym, że tradycje są przekazywane z pokolenia na pokolenie, szczególnie w mniejszych miejscowościach, gdzie są one najżywsze.
- W teatrach obrzędowych, jak jasełka  jest duża reprezentacja młodzieży – potwierdza przewodniczący jury Piotr Dahlig - etnograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. – Jest to bardzo szczęśliwa forma wtajemniczania w tradycję kulturową w Polsce poprzez takie widowiska.
Ostatnim zespołem konkursowym były „Herody” z Wyszonek Błoni. Nie dość, że kolejny występ na przeglądzie przyniósł im następną nagrodę, ale został też najżywiej przyjęty przez publiczność. Wszystko za sprawą diabła, który tak się rozszalał na widowni, że wiele pań obecnych na przeglądzie na pewno go zapamięta.
- Poziom konkursu był  wyższy, niż w latach ubiegłych – podsumowuje Jarosław Cholewicki. - To skutek tego, że wcześniej  było 14 przeglądów powiatowych, a w każdym wzięło udział 10 – 12 zespołów liczących czasem nawet 20-30 osób. Czyli łącznie z naszym konkursem w przeglądzie wzięło udział około 3-4 tysięcy osób. Dlatego informacje, że nasze dziedzictwo kulturowe zanika są przesadzone i cieszymy się, że taką imprezę możemy robić w Łomży. 
- Do Łomży zawsze przyjeżdżam z przekonaniem, że zobaczę pierwszorzędny teatr obrzędowy – ocenia Piotr Dahlig. – W wykonaniu zespołów, które są w pełni świadome znaczenia swoich własnych scenariuszy, czerpiących z zasobów tradycji pamięciowej. Jest też wyraźny rozdział między widowiskami w pełni opierającymi się na walorach i źródłach tradycji i tych, które są jakby aktualizowane, czasem wypełnione nawet humorem współczesnym, jak w „Obrońcach karpia I”. Jest to żywe wydanie tradycji w różnych profilach, jak teatr etnograficzny, przybliżający życie codzienne w różnych porach roku czy teatr ściśle aktorski, ale zasadzony na źródłach tradycyjnych. Jednak większość przedstawień czerpie z tradycji Bożego Narodzenia. Są to tradycyjne widowiska jasełkowe, kolędnicze, zwłaszcza Herod – pięknie wystawiany w tej części kraju. Z każdym kolejnym przeglądem widzę postępy: w precyzji wykonania, w świadomości aktorów, w swobodzie bycia na scenie. Jest to wyraźnie zjawisko rozwojowe, które podlega doskonaleniu,  a nie tylko powtarzanie kultury jako rodzaju kultu. Dlatego te tradycje są stale atrakcyjne i przyciągają również młodsze pokolenie.

Tekst i zdjęcia: Wojciech Chamryk

Wyniki Przeglądu Teatrów Wiejskich i Obrzędowych Województwa Podlaskiego 2012:
W kategorii teatru obrzędowego wiernego tradycji:
I miejsce:
„Przede gody” – Zespół Śpiewaczy ze Zbójnej,
„Kiszenie kapusty” – Teatr Form Różnych z Zambrowa,
„Wesele sieroty” – Zespół Ludowy „Malinki” z Malinnik
II miejsce:
„Wianki na oktawę Bożego Ciała – Zespół Ludowy „Knyszynianki” z Knyszyna,
„Sianokosy na ziemi bielskiej” – Zespół Teatralny „Antrakt” z Bielska Podlaskiego,
„Darcie pierza” – Zespół „Płonkowianie” z Płonki Kościelnej,
„Półpoście” – Zespół „Wrzosy” z Moniek
III miejsce:
„Szopka z Szopek” – Teatrzyk „Zryw” z Czarnej Wsi Kościelnej
W kategorii tradycyjnych zespołów kolędniczych:
I miejsce:
„Herody” – Zespół Kolędniczy „Podlasie” z Wyszonek Błoni
II miejsce:
„Kolędowanie z szopką” – Zespół Kolędniczy z Wąsosza,
„Herody” – Zespół „Herody” ze Zbójnej,
„Z gwiazdą” – Kurpiowski Zespół Śpiewaczy z Nowogrodu
III miejsce:
„Herody” – Młodzieżowa Grupa Obrzędowa z Lipska,
„Król Herod na Kurpiach” – Zespół „Herody” z Turośli,
„Z gwiazdą” – Zespół Młodzieżowy ze Zbójnej
W kategorii zespoły jasełkowe i inne:
I miejsce:
„Jasełka” – Zespół z Gimnazjum w Nowogrodzie,
„Święta noc” – Zespół „Iskierki” z Ławska,
„Obrońcy karpia I” – Teatr Sporadyczny z Białegostoku
II miejsce:
„W grocie betlejemskiej” – Zespół „Jutrzenka” ze Szczuczyna
III miejsce:
„Kolędnicy z gwiazdą” – Zespół „Patałaszki – Przedszkole Samorządowe Nr. 1 w Białymstoku,
„Poszukiwanie nowonarodzonego” – zespół „Urwisy” – SP w Konopkach Monetach