Historię Łomży można odkryć i na Białorusi
- Archiwa to pamięć narodu, a parafrazując powiedzenie o Internecie: czego nie ma w archiwach, tego nie ma – mówiła dr Hanna Krajewska z warszawskiego Archiwum PAN, prowadząca w Łomży konferencję naukową „Archiwalia a badania regionalne. Materiały źródłowe do dziejów ziemi łomżyńskiej w archiwach Polski i na Wschodzie”.
Dwudniowe spotkanie historyków i archiwistów z Łomży, Białegostoku i Warszawy odbywa się z inicjatywy Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego po raz drugi. Rok temu poświęcono je pamięci wybitnego archiwisty prof. Piotra Bańkowskiego (1885-1976), który swój gabinet z księgozbiorem przekazał w darze ŁTN, a tym razem konferencję dedykowano łomżyńskiej bibliotekarce i założycielce ŁTN Helenie Czernekowej (1907-1991), której 20. rocznica śmierci przypada w grudniu.
- Kiedyś byłam na konferencji i siedziałam pomiędzy profesorem Januszem Tazbirem a ks. Józefem Tischnerem – wspominała dr Krajewska. - Profesor Tazbir zapytał, kto jest ważniejszy: Bóg czy historyk? A ksiądz Tischner odpowiedział: Bóg nie może zmienić historii, a historycy mogą wszystko.
I właśnie taka refleksja rodzi się po wysłuchaniu kilku wykładów dociekliwych naukowców, którzy nierzadko całe życie poświęcają na gromadzenie, katalogowanie, opisywanie i analizę zasobów archiwalnych. Dr Krajewska, na przykład, wskazywała na związki między badaniami regionalnymi a archiwami, które znajdują się poza stolicą. Użytecznymi nie tylko dla historyka mogą okazać się zarówno oficjalne dokumenty, książki czy broszury, jak również fotografie, pocztówki, plakaty, mapy, plany i rysunki techniczne oraz nagrane wywiady czy przemówienia.
Natomiast mgr Dorota Lewandowska z Archiwum Akt Dawnych uzmysłowiła zebranym, jak ogromny materiał na temat dziejów Łomży i ziemi łomżyńskiej znajduje się w zbiorach akt urzędów i instytucji z okresu porozbiorowego do 1866 r., przechowywanych w AGAD. Można się z nich dowiedzieć tysięcy szczegółów o życiu mieszkańców, urbanistyce, przemianach politycznych, działalności wojska, policji, służby zdrowia czy szkół. Te cenne materiały, zdaje się, nadal czekają na swojego odkrywcę, gdyż do tej pory przez tysiące tomów akt udało się przebrnąć tylko autorce monografii Łomży Donacie Godlewskiej. Niestety, stan jej zdrowia nie pozwolił osobiście wygłosić referatu o materiałach źródłowych do dziejów Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów. Zrobiła to w jej imieniu red. Gabriela Szczęsna.
Wśród prelegentów znaleźli się ponadto księża: prof. dr hab. Witold Jemielity, ukazując źródła do badań regionu łomżyńskiego w Archiwum Diecezjalnym w Łomży, oraz dr Józef Łupiński, który przedstawił źródła do badań metrykalnych w zasobach tegoż archiwum.
Pracownicy łomżyńskiego oddziału Archiwum Państwowego w Białymstoku również przygotowali prelekcje. Mgr Danuta Bzura o aktach stanu cywilnego, a mgr Michał Kaczyński – o walkach pod Nowogrodem w czasie II wojny światowej w niemieckiej fotografii.
Kolejni prelegenci wskazują na rozległe czasowo i terytorialnie odniesienia zawartości archiwów do naszej historii, na przykład: mgr Karol Stachelski z Archiwum Miasta Krakowa opowiada o dziejach Kolneńszczyzny, dr Bogusława Szczerbińska z ŁTN – o dziejach łomżyńskiego ziemiaństwa, dr hab. Adam Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku – o ziemi łomżyńskiej w archiwach grodzieńskich, a dr Krzysztof Sychowicz z oddziału IPN w Białymstoku – o Łomży i ziemi łomżyńskiej w archiwach IPN.
W piątek konferencja rozpocznie się o godz. 9 w ODN przy pl. Kościuszki. Program wystąpień na stronie: ltn.lomza.pl.
Mirosław R. Derewońko
