„Miłość od pierwszego dotyku...”
- Miałam łzy wzruszenia w oczach, kiedy ujrzałam, jak pięknie przygotowano ekspozycję moich rzeźb i dzieł ceramicznych – mówiła krakowska artystka Marita Benke-Gajda (lat 60), która od Łomży rozpoczęła ogólnopolską prezentację swego dorobku z okazji 30-lecia pracy twórczej. - Z ogromną miłością wracam do Łomży, która jest jednym z kilku miast, w których się zakochałam...
Łomżyńskie środowisko twórcze już pięć lat temu odwzajemniło uczucie przyznaną przez Muzeum Północno-Mazowieckie nagrodą Bursztynowy Kierec. Była to forma podziękowania za wystawy Marity Benke-Gajdy i artystów z kręgu Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, których poleciła uwadze Galerii Sztuki Współczesnej.
- Brakuje wprost słów, żeby przekazać bogactwo form i treści, jakie za każdym razem ofiarowuje nam Marita Benke-Gajda – mówiła z ogromnym przejęciem podczas wernisażu kierująca GSzW Karolina Skłodowska. - Artystka jest wielkim przyjacielem naszej galerii, muzeum i Łomży.
Jubileuszowa wystawa stała się okazją do wzbogacenia przez autorkę kolekcji ceramiki, która systematycznie wzbogaca łomżyńskie zbiory sztuki. Wśród najnowszych darów są, m.in., także trzy rzeźby z cyklu „Pielgrzym”, poświęconego Janowi Pawłowi II. Utrzymane w brunatno-popielatej kolorystyce, oszczędnie wyrażają zmianę charakterystycznej sylwetki Ojca Św. od czasu, gdy był silny i postawny, aż po słabość przygarbionego staruszka. Za dary podziękował dyrektor muzeum Jerzy Jastrzębski, podkreślając, że dzięki szczodrym gestom Marity Benke-Gajdy w Łomży powstaje „cenny zbiór, ukształtowany Pani wrażliwością i wyobraźnią”.
Bożena Kostuch we wstępie do katalogu wystawy Marity Benke-Gajdy zwróciła uwagę na fakt, że „ceramika pojawiła się w jej życiu przypadkiem”. Mąż artystki zainstalował pierwszy piec i uznał, że to zajęcie nie dla niego. „Żona postanowiła zrobić coś z pozostawionymi urządzeniami. Wzięła udział w swym pierwszym ceramicznym plenerze, którego efektem była – jak mówi – miłość od pierwszego dotyku”.
Po latach rzeźbiarka przygotowała na jubileusz wykonywane codziennie przez miesiąc odciski „dotyku mej dłoni”. Nieco podobne do rumianych bułeczek i pierogów, utrwalają ślad fascynacji. Mnie jednak nie zafascynowały, bo ułożone w kiku rzędach plastycznie przypominały stolnicę.
Natomiast duże wrażenie robią prace z cyklu „Bruk”. 15 sześciennych kostek, które wyglądają, jakby były z chropawego granitu, ale pokrytego przylegającymi ściśle wycinkami gazet. To artykuły na temat twórczości rzeźbiarki, której kunszt widać w mistrzowskim nałożeniu kalki ceramicznej, przez co gazeta jest „wydrukowana” na porowatym i załamującym się "kamieniu". Jedna kostka nie została uformowana do końca i niepokryta drukiem - na recenzję musi poczekać.
Duże uznanie w oczach koneserów i szerokiej publiczności budzą „Anioły”. Marita Benke-Gajda mistrzowsko opanowała tworzenie z gładkich, delikatnie załamanych płaszczyzn figurek, które lekkością i radosnymi barwami oddają ich postać.
- Te figuratywne anioły są urzekające, proste i bardzo pomysłowo zaprojektowane – twierdzi recenzentka sztuki Jolanta Urban. - Ale o wiele bardziej ekspresyjne są anioły z przestrzennych płaskorzeźb, na których widzimy „skrzydło anioła z twarzą”. Od razu nasuwa się skojarzenie z podobną konwencją wielokrotnie większych, monumentalnych rzeźb, jakie tworzy Igor Mitoraj. Moim zdaniem, dzieła Marity Benke-Gajdy stają się tym lepsze, im bardziej są fragmentaryczne.
Wśród rzeźb artystki jest też grupa takich, które stają się tym lepsze, im bardziej są syntetyczne. Takie są „Drzewa” bez konarów i liści: cebulasta podstawa i smukła łodyżka ceramicznego życia.
Mirosław R. Derewońko
Fot. Grzegorz Gwizdon
