Niemieckie komando śmierci
Przed 65 laty, w lipcu 1943 roku, przez Ziemię Łomżyńska przetoczyła się fala zbrodni. Grupa Müllera pacyfikowała szlak od Grodna poprzez Białystok i Grajewo po Łomżę i Zambrów, dokonując kilkudziesięciu bestialskich, masowych egzekucji. Jak podaje Jerzy Smurzyński „w tym jednym miesiącu w pow. łomżyńskim poniosło śmierć w kilku egzekucjach, według rozplakatowanego w lipcu 1943 r. ogłoszenia dowódcy Policji Bezpieczeństwa i SD na Okręg Białostocki ponad tysiąc osób.” To właśnie Müller i szczególnie aktywna pod jego kierownictwem miejscowa żandarmeria spowodowali, że lipiec 1943 roku był najczarniejszym okresem okupacji nie tylko na Ziemi Łomżyńskiej.
Udokumentowane lipcowe egzekucje na Ziemi Łomżyńskiej to:
- 13 lipca – Zawady. Grupa Müllera przyjechała tu z gotową listą. W nocy z 12 na 13 lipca aresztowano, a rano rozstrzelano w lesie przy szosie na tzw. „Łysej Górze” wyznaczone wcześniej rodziny. Zginęło 58 osób, w tym także dzieci, z których najmłodsze miało 6 dni.
- 13 lipca – Sikory Tomkowięta. Nocą z 12 na 13 lipca członkowie grupy Müllera, pod pretekstem nieoddania kontyngentu mięsnego, zgromadzili na jednej posesji wszystkich mieszkańców wsi, których rozstrzelali w godzinach rannych. Zginęło 49 osób (całe rodziny). Wieś po obrabowaniu została spalona.
- 15 lipca – Grajewo (las „Kosówka”). Rozstrzelano 19 rodzin inteligencji z Grajewa, do których dołączono aresztowanych wcześniej członków AK. Razem zginęło 38 osób zidentyfikowanych i ponad 100 nieznanych.
- 15 lipca – Łomża (Las Jeziorkowski). Pomiędzy godziną 4 a 7 rano aresztowano 19 rodzin spośród miejscowej inteligencji. Aresztowanych rozstrzelano około godz. 11 w lesie koło wsi Jeziorko. Zginęło 50 osób, w tym 9. dzieci poniżej ósmego roku życia.
- 17 lipca – Krasowo-Częstki. W pierwszych dniach lipca na odprawie u szefa Gestapo w Białymstoku poszukiwano największej wsi w rejonie Wysokiego Mazowieckiego, która miała być spacyfikowana. Taką wsią okazało się Krasowo-Częstki.17 lipca o świcie wieś została otoczona, a mieszkańcy – oddzielnie mężczyźni, oddzielnie kobiety i dzieci – zgromadzeni na jednej posesji. Po egzekucji ciała pogrzebano w dwóch oddzielnych dołach. Wieś obrabowano, a następnie spalono. Zginęło 257 osób z 47 rodzin.
- 21 lipca – Wnory Wandy. Mieszkańcy wsi po egzekucji min. w Sikorach byli ostrożni i nie nocowali w domach. Dlatego aresztowano i stracono tylko 29 osób, w tym kilkoro dzieci. Mienie zamordowanych zostało zrabowane, a wieś spalona.
- 23 lipca – Sławiec. Rozstrzelano tu prawdopodobnie 300 osób z więzienia w Łomży. Zidentyfikowano jedynie 39. mieszkańców Zambrowa i Wysokiego Mazowieckiego osadzonych wcześniej w łomżyńskim więzieniu.
- 31 lipca – Wroceń. Rozstrzelano 12 osób oskarżonych o kontakty z partyzantami. Wieś ocalała.
