PROGRAM REHABILITACYJNO-EDUKACYJNY "USUWAMY WEWNĘTRZNE BARIERY..."
PROGRAM REHABILITACYJNO-EDUKACYJNY „USUWAMY WEWNĘTRZNE BARIERY…” (Program wieloletni) Program opracowany jako integralna część Planu Pracy Warsztatu Terapii Zajęciowej w Marianowie uwzględniający rehabilitację społeczną. Autor programu Zbigniew Biernacki Marianowo 2006
I IDENTYFIKACJA ZJAWISKA
Każda osoba niepełnosprawna pomimo uszkodzenia organizmu zachowuje pewne sprawności i dyspozycje, które po ich zdefiniowaniu, ukierunkowaniu i usprawnieniu stają się podstawą umożliwiającą funkcjonowanie w społeczeństwie.
Termin „dyspozycje” należy rozumieć w znaczeniu psychologicznym jako dyspozycje psychiczne, cechy osobowości, zdolności, uzdolnienia, a więc sprawności psychiczne.
Osoba niepełnosprawna intelektualnie pomimo swoich ograniczeń nie traci możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, gdyż nie wymaga się od niej, jak od każdej innej osoby wszystkich sprawności: zarówno fizycznych, psychicznych i społecznych.
Działania rehabilitacyjne powinny uwzględniać kształtowanie takich cech, które umożliwiają osobie niepełnosprawnej intelektualnie zdobyć sprawności i umiejętności bycia w społeczeństwie.
Jeszcze do niedawna większość dorosłych osób z upośledzeniem głębszym niż „lekkie” lub z tzw. sprzężonymi, wielorakimi niepełnosprawnościami nie miała możliwości nie tylko szkolenia czy zatrudnienia, ale nawet jakiejkolwiek sensownej aktywności, związanej np. z rekreacją, sportem, kulturą, połączonej z kontaktami z ludźmi. Często całe ich życie przebiegało w zupełnej izolacji od rówieśników i lokalnego środowiska.
O zapewnieniu tym osobom – najbardziej poszkodowanym – możliwości życia w integracji i sensownej aktywności – stara się nasza placówka.
Kilkuletnie doświadczenie w pracy z osobami nepełnosprawnymi intelektualnie oraz własne obserwacje pozwoliły na opracowanie koncepcji realizacji rehabilitacji społecznej opartej o aktywną formę współpracy ze środowiskiem lokalnym. Uznałem, że najlepszym sposobem usprawniania w tym zakresie będzie włączenie uczestników warsztatu w życie społeczne oraz włączenie społeczeństwa w życie naszej placówki.
Założyłem, że stworzenie takich form działalności placówki, aby maksymalnie włączyć osoby niepełnosprawne do środowiska i pokazać społeczeństwu ich możliwości – jest optymalnym rozwiązaniem, i umożliwi tym osobom „normalne” w nim funkcjonowanie.
II CELE PROGRAMU
Celem jest:
1) pokazanie społeczeństwu, jakie możliwości rozwojowe tkwią w osobach skazanych do tej pory przez społeczeństwo na niebyt oraz przybliżenie środowisku problematyki niepełnosprawności celem pokazania, że aby być pożytecznym – niekoniecznie trzeba umieć czytać i pisać
2) wskazanie na potrzebę wsparcia osób niepełnosprawnych w zdobywaniu przez nich niezależności życiowej zarówno przez środowisko, w którym żyją, jak też rodziców, którzy często - z racji nadopiekuńczości – otaczają dzieci nadmierną troską.
3) pokazanie osobom niepełnosprawnym, że poprzez włączenie się w życie społeczne można czuć się pełnosprawnym członkiem tego społeczeństwa, uwierzyć w siebie i odczuwać radość życia.
III STRUKTURA I TREŚCI PROGRAMU
Program zakłada, że nastała era uczestnictwa polegająca na włączaniu ludzi niepełnosprawnych intelektualnie w życie społeczne. Zamiast koncentrować się na przystosowaniu jednostki do środowiska – należy zastanowić się, jak przystosować to środowisko do jej potrzeb.
W centrum zainteresowania powinien się więc znaleźć dziś nie pacjent – lecz pełnosprawny obywatel.
DO KOGO KIEROWANY JEST PROGRAMProgram kierowany jest do:
- uczestników warsztatu
- innych osób niepełnosprawnych pochodzących ze środowiska lokalnego
- społeczności lokalnej – zwłaszcza do ludzi młodych, a więc dotyczy przede wszystkim młodzieży szkolnej gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej oraz akademickiej
- rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych
Główną ideą programu jest uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społeczności lokalnej oraz uczestnictwo społeczności lokalnej w życiu Warsztatu Terapii Zajęciowej.
Założenie to wykonane będzie poprzez:
1) realizację programu edukacyjnego pt. „Usuwamy wewnętrzne bariery…”,
2) realizację programu integracyjno-edukacyjnego „Drzwi otwarte w WTZ”,
3) organizowanie wystaw i aukcji prac artystycznych wykonywanych przez uczestników warsztatu,
4) organizowanie oraz prezentację spektakli teatralnych, występów artystycznych i spotkań okolicznościowych w wykonaniu niepełnosprawnych uczestników WTZ,
5) odbywanie praktyk przez studentów uczelni łomżyńskich i białostockich oraz słuchaczy Policealnej Szkoły Ochrony Zdrowia w Łomży,
6) wolontariat – włączenie młodzieży szkolnej oraz osób dorosłych do prac na rzecz warsztatu,
7) organizowanie letnich wyjazdów terapeutycznych na wzór „Zielonej szkoły”,
8) czynny udział uczestników warsztatu w spotkaniach integracyjnych i rekreacyjno-sportowych organizowanych przez środowisko,
9) udział uczestników warsztatu w przeglądach, festiwalach artystycznych oraz zawodach sportowych o zasięgu lokalnym, wojewódzkim i ogólnokrajowym.
IV ZADANIA DLA POSZCZEGÓLNYCH OSÓB
Program „Usuwamy wewnętrzne bariery…”
Zadania kierownika:
- informowanie społeczeństwa w środowisku lokalnym
- sprawy organizacyjne
- wykonanie filmu dydaktycznego prezentującego działalność WTZ
- prezentacja placówki
- zabezpieczenie audiowizualne
Zadania terapeutów:
- przygotowanie inscenizacji
- przygotowanie referatów na temat problematyki niepełnosprawności oraz ich prezentacja
Program „Drzwi otwarte w WTZ”
Zadania kierownika:
- sprawy organizacyjne
- prezentacja placówki
Zadania terapeutów:
- przygotowanie oraz przeprowadzenie „otwartych” zajęć terapeutycznych
Wystawy i aukcje prac artystycznych wykonanych przez uczestników WTZ
Zadania kierownika:
- organizacja miejsca wystawy i aukcji
- sprawy organizacyjne
Zadania terapeutów:
- przeprowadzenie wystawy i aukcji prac
Zadania uczestników:
- udział w aukcji prac i treningu ekonomicznym
Zadania wolontariuszy:
- pomoc w przeprowadzeniu wystawy i aukcji
- opieka nad uczestnikami
Organizacja spotkań okolicznościowych, spektakli teatralnych, występów artystycznych
Zadania kierownika:
- organizacja lokalu
- informowanie społeczeństwa
- sprawy organizacyjne
Zadania terapeutów:
- przygotowanie inscenizacji/występu w ramach zajęć terapeutycznych
- przygotowanie scenografii, kostiumów, rekwizytów itp.
- czuwanie nad przebiegiem imprezy
Zdania wolontariuszy:
- pomoc przy realizacji programu
Zadania rodziców:
- opieka nad uczestnikami
Odbywanie praktyk przez studentów
Zadania kierownika:
- opieka nad studentami
- organizacja przebiegu praktyk
Zadania terapeutów:
- przeprowadzenie „zajęć otwartych”
Wolontariat – włączanie młodzieży szkolnej, osób dorosłych do prac na rzecz WTZ
Zadania kierownika:
- pozyskiwanie wolontariuszy
- przeprowadzanie szkoleń na temat wolontariatu
- sprawy organizacyjne
V SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU
Lp. | Data | Rodzaj zajęcia |
1. |
19.01.2006 |
Inscenizacja Bożonarodzeniowa dla rodziców. Bal karnawałowy. |
2. |
21.03.2006 |
Powitanie wiosny (topienie Marzanny, krótka część artystyczna). |
3. |
26.03.2006 |
Udział w III Łomżyńskich Targach Twórczości Artystycznej w ROK w Łomży - wystawa i aukcja prac uczestników WTZ Piątnica. |
4. |
30.03.2006 |
Zajęcia dydaktyczno-integracyjne ze słuchaczami Policealnej Szkoły Ochrony Zdrowia w Łomży. |
5. |
31.03. – 01.04. 2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w WSPiZ im. B. Jańskiego w Łomży. |
6. |
04.04. – 05.04. 2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w Zespole Szkół w Marianowie. |
7. |
07.04. – 08.04. 2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w WSA w Łomży. |
8. |
11.04.2006 |
Spektakl Wielkanocny „Zmartwychwstał i jest wśród nas” przygotowane przez uczestników WTZ dla młodzieży w GOK w Piątnicy. |
9. |
12.04.2006 |
Spektakl Wielkanocny „Zmartwychwstał i jest wśród nas” dla społeczności lokalnej w GOK w Piątnicy. |
10. |
11.05.2006 |
Wystawa prac plastycznych w Szkole Podstawowej w Piątnicy. |
11. |
13.05.2006 |
Majówka Integracyjna w Białymstoku – występ zespołu estradowego „ARKA”, wystawa prac uczestników WTZ Piątnica. |
12. |
17.05.2006 |
Udział uczestników z WTZ Piątnica w Regionalnych Mistrzostwach Osób Niepełnosprawnych w Biegach Przełajowych Województwa Podlaskiego w Bielsku Podlaskim. |
13. |
02.06.2006 |
Piknik Rodzinny w Piątnicy – występ zespołu wokalnego „ARKA” oraz wystawa i aukcja prac uczestników WTZ Piątnica. |
14. |
03.06.2006 |
VI Olimpiada Osób Niepełnosprawnych CARITAS Diecezji Łomżyńskiej - udział uczestników WTZ. |
15. |
08.06.2006 |
XI Nadnarwiański Festiwal Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej w GOK w Piątnicy – występ zespołu estradowego „ARKA”. |
16. |
10.06.2006 |
Dzień dziecka w Ośrodku Rehabilitacji i Hipoterapii w Kisielnicy. |
17. |
18.06.2006 |
Przegląd Twórczości Artystycznej Osób Niepełnosprawnych w Województwie Podlaskim na scenie „Muszli” w Łomży – występ zespołu „ARKA” i grupy pantomimicznej. Wystawa prac. |
18. |
21.06.2006 |
Spotkanie dydaktyczno-integracyjne z uczniami gimnazjum nr 1 w Łomży |
19. |
21.08. – 26.08. 2006 |
Kolonie terapeutyczne w Karwicy Mazurskiej. |
20. |
28.09.2006 |
Międzywarsztatowy Przegląd Piosenki w Sejnach – występ zespołu „ARKA”. |
21. |
06.10. – 08.10. 2006 |
XIV Ogólnopolski Festiwal Piosenki, Teatru i Plastyki w Łęcznej - występ Anny Drągowskiej i zespołu „ARKA” |
22. |
17.10.2006 |
Udział w Mszy Świętej ku czci pomordowanych w Jeziorku oraz zabezpieczenie nagłośnienia. |
23. |
19.10. – 20.10. 2006 |
Wystawa prac uczestników WTZ w Zespole Szkół w Marianowie. |
24. |
25.10.2006 |
Uroczyste otwarcie Warsztatu w Marianowie – poświęcenie budynku, występ zespołu „ARKA” i grupy pantomimicznej. |
25. |
6.11. – 9.11. 2006 23.11.2006 |
Praktyka obserwacyjna studentów pedagogiki specjalnej Nauczycielskiego Kolegium Rewalidacji, Resocjalizacji i Wychowania Fizycznego w Białymstoku Przegląd Piosenki Religijne w DPS w Łomży – występ zespołu „ARKA” z WTZ. |
26. |
04.12.2006 |
Prezentacja programu edukacyjnego poświęconego problematyce osób niepełnosprawnych intelektualnie pt. „Usuwamy wewnętrzne bariery” w ROK w Łomży. |
27. |
09.12.2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w WSPiZ im. B. Jańskiego w Łomży. |
28. |
12.12 – 13.12. 2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w Zespole Szkół w Marianowie. |
29. |
15.12. - 16.12. 2006 |
Wystawa i aukcja prac uczestników WTZ w WSA w Łomży. |
30. |
18.12.2006 |
Spektakl Bożonarodzeniowy pt. „Stało się to w Betlejem” dla młodzieży szkolnej przygotowany przez uczestników WTZ. (GOK w Piątnicy) |
31. |
19.12.2006 |
Spektakl Bożonarodzeniowy „Stało się to w Betlejem” dla społeczności lokalnej. (GOK w Piątnicy) |
EWALUACJA PROGRAMU
(Wyniki, upublicznienie osiągniętych wyników)
Czynne uczestnictwo w realizacji programu pozwala uwierzyć osobom niepełnosprawnym, że mogą być pełnoprawnymi członkami społeczeństwa i że mogą w tym społeczeństwie samodzielnie uczestniczyć. Daje im poczucie pewności siebie, ogranicza lub usuwa kompleksy i bariery.Program przybliża społeczeństwu problematykę niepełnosprawności; poprzez poznanie tej tematyki pozwala spojrzeć na osoby niepełnosprawne z innej perspektywy i uwrażliwia na drugiego człowieka.
Ponieważ jest kierowany głównie do młodzieży szkolnej – staje się dużym krokiem w kierunku rozwoju empatii i tolerancji wśród ludzi młodych, a więc przyszłego pokolenia. Można mieć nadzieję, że takie działania doprowadzą w przyszłości do zmian w zakresie postaw społeczeństwa wobec ludzi cierpiących, którym w przeszłości okazywano pogardę, a dziś, dzięki humanitarnemu podejściu – okazuje się pomoc.
Przedstawiony program ma szansę tę pomoc poszerzać, zwłaszcza, że zadbano w nim o upublicznienie realizowanych treści.
Na bieżąco, zgodnie z harmonogramem, efekty programu będą publikowane na stronie internetowej Warsztatu Terapii Zajęciowej w Marianowie – www.wtzmarianowo.pl
Pozwoli to przybliżyć omawianą tematykę jeszcze szerzej społeczności niż ta, do której program jest kierowany.
Bibliografia
1. Z Warsztatów Terapii Zajęciowej do pracy-rozwiązania systemowe. Materiały konferencyjne, Warszawa 2-3 października 2006, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
2. Radziszewska M. (red.) Informator. Przewodnik osoby niepełnosprawnej, Warszawa 2006, PFRON
3. Radochoński M. Podstawy psychopatologii dla pedagogów, Rzeszów 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiegp