Kapliczka św. Mikołaja powróci na miejsce sprzed 200 lat
Sześć lat temu, gdy wyburzano ponad 100-letni dom na dawnych rogatkach miasta (obecnie róg ulicy Polowej i Giełczyńskiej), zniszczeniu uległa także ustawiona w pobliżu przez mieszkańców pod koniec XVIII w. kapliczka św. Mikołaja. Odbudowę kapliczki zapowiadano zaraz po „wypadku” lecz trochę się przeciągnęło. Teraz w delegaturze łomżyńskiej konserwatora zabytków jest już pozwolenie na odbudowę kapliczki. - Cieszmy się, że szczególne zaangażowanie wykazał w sprawie zabytku po kilku latach ks. Dariusz Dąbrowski, ekonom Diecezji Łomżyńskiej – chwali księdza starszy inspektor Sławomir Zgrzywa z łomżyńskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku. - A projekt to dzieło pana Sławomira Daniszewskiego, zbliżony wyglądem do nieistniejącej kapliczki.
Sławomir Zgrzywa wspomina, że łomżyniacy zawsze na kweście TPZŁ 1. listopada pytali go, kiedy wreszcie zostanie odbudowana kapliczka św. Mikołaja. Odpowiadał, że „nie wiadomo”, że „zapewne wkrótce”, ale mam nadzieję, że stanie się to na 1. listopada 2014 r.
Ksiądz Dariusz Dąbrowski woli jednak nie podawać terminu odbudowania kapliczki, żeby mu nikt nie wypominał, iż nie dotrzymał słowa. I dlatego nie podaje również nazwiska rzeźbiarza figurki...
Św. Mikołaj miał bronić przed wilkami - Prusakami
Budowla, zwana przez dwa stulecia kapliczką św. Mikołaja, była charakterystycznym, wysokim na ok. 4,5 metra walcem z kopułą, pokrytą dachówką lub gontem, i z wyraźną niszą u góry na figurkę. Smukła, otynkowana tuleja z cegły wystawała ponad drzewa ogrodu biskupiego na rogu ul. Polowej i ul Giełczyńskiej. Niestety, błyskawiczna rozbiórka zdewastowanego „domu na rogatkach” miasta przyczyniła się do upadku kapliczki św. Mikołaja. W swojej monografii Łomży Donata Godlewska i Czesław Brodzicki pisali, że „po wejściu pod koniec XVIII w. do Łomży Prusaków społeczeństwo wystawiło obok późniejszego cmentarza kapliczkę z figurą św. Mikołaja”. Dlaczego...? Ponieważ święty bronił przed wilkami, a tak byli nazywani Prusacy. Artysta plastyk Przemysław Karwowski przypomina, że na planie miasta z 1805 r. zaznaczona jest już kapliczka przy Giełczyńskiej i Polowej, a datę 1807 r. widać na drzeworycie z figurką świętego, wykonanym na podstawie zdjęcia zasłużonego etnografa Adama Chętnika (1885 – 1967), twórcy skansenu kurpiowskiego w Nowogrodzie. Autor w wydanej własnym sumptem książeczce z 1937 r. pt. „Z przeszłości i zabytków Łomży” napisał: „W Łomży było niegdyś 3 kaplice, z których do dziś nie pozostała żadna. Natomiast po drodze do cmentarza w ogrodzie biskupim jest stara (bez daty) murowana kapliczka z figurą św. Mikołaja, dawnego patrona od wilków tych stron”.
Czy zostaną odbudowane jeszcze dwie, trzy kapliczki?
Zdaniem Przemysława Karwowskiego tenże plan Łomży z 1805 r. stanowi dowód na to, że w mieście były jeszcze dwie kapliczki z figurami świętych, broniącymi nas od nieszczęść. Jedna stała przy ul. Rybaki (na rogu z dzisiejszą ul. Zjazd) i zawierała figurę św. Jana Nepomucena, patrona od powodzi. Drugą ustawiono u zbiegu ul. Długiej z przedwojennym Nowym Rynkiem (dzisiejszym pl. Kościuszki). Najpewniej patronem w centrum był św. Florian, chroniący Łomżę przed pożarami: ogień łatwo mógłby zniszczyć któryś ze 194 głównie drewnianych domów.
Ustalenie, jak się mają owe nieistniejące w przedwojennym czasie Chętnika „3 kaplice” do ustaleń Karwowskiego z czasu na mapie z 1805 r. - oto zadanie dla ambitnego historyka i miłośnika Łomży. Oddzielną kwestią dla Rady Miasta Łomża jest przywrócenie uliczce przy tzw. starym cmentarzu pierwotnej nazwy. Tradycyjnie łomżyniacy nazywają ją prosto - Mikołaja, zwłaszcza, gdy wskazują miejsce wiecznego spoczynku. Ale w Łomży nazwa ulicy św. Mikołaja funkcjonowała powszechnie w 20-leciu międzywojennym. Rosjanie zmienili wprawdzie nazwę w 1940 r. na Komsomolską, lecz po wojnie wrócił właściwy patron, póki radni w 1968 r. nie zmienili na Mikołaja, tyle że Kopernika.
Mirosław R. Derewońko
