Przejdź do treści Przejdź do menu
czwartek, 28 marca 2024 napisz DONOS@

Nowe życie zapomnianych fortyfikacji.

Geneza powstania polskich umocnień w rejonie Narwi i Bugu
Wobec narastającego zagrożenia niemieckiego polskie władze wojskowe już w początkach 1939 r. rozpoczęły przygotowania do ewentualnej wojny. W dniu 23 marca 1939 r. na odprawie marsz. E. Rydz-Śmigły zapoznał przyszłych dowódców pięciu armii polowych i jednej samodzielnej grupy operacyjnej z pierwszą częścią planu „Zachód”. W tym też dniu powołano Samodzielną Grupę Operacyjną „Narew” pod dowództwem gen. bryg. Czesława Młot-Fijałkowskiego, której zadaniem była obrona od strony Prus Wschodnich od granicy litewskiej do linii Chorzele – Kamionka na zachodzie. Odcinek Grupy podzielono na odcinki: „Ostrołęka”, „Nowogród”, „Łomża”, „Wizna”, „Osowiec”, „Augustów”. Ponadto obrona wszystkich odcinków miała zostać wzmocniona przez budowę fortyfikacji stałych i polowych. Zadaniem Odcinka „Nowogród” była obrona przeprawy w Nowogrodzie oraz obrona stała linii rzeki Narwi od miejscowości Szablak – Mątwica (obie włącznie) na wschodzie do linii biegnącej miedzy wsią Parzychy na prawym brzegu Narwi – wieś Sulimy na zachodzie. Ponadto odcinkowi „Nowogród” podlegał odcinek dozorowania, „Czartoria”, który zaczynał się na południowy zachód od Ostrołeki. Organizacja obrony odcinek „Nowogród” przedstawiała się następująco: pododcinek „Szablak” na wschodzie Szablak – Mątwica (włącznie) – do linii północ-południe przebiegającej przez wzniesienie 133 na wschód od Nowogrodu (wyłącznie); zadanie: obrona doliny Narwi w rejonie lasu koło wsi Szablak w celu uniemożliwienia nieprzyjacielowi wyjścia na tyły pododcinka „Most” i „Jednaczewo”; pododcinek „Most” od linii przez wzniesienie 133 (włącznie) – do lasku na południe od wsi Dębniki (włącznie); zadanie: niedopuszczenie do sforsowania Narwi w rejonie mostu i brodów. W skład załogi odcinka w przededniu wojny wchodziły następujące pododdziały: III batalion (bez 7 kompanii) 33 pułku piechoty, forteczna kompania ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem kpt. Franciszka Kordiaczyńskiego, 3 kompania ckm 33 pułku piechoty kpt. Leona Sztok-Stokowskiego oraz 2 działa przeciwpancerne, wsparcie ogniowe zapewniał II dywizjon 18 pułku artylerii lekkiej. Obronę rejonu Nowogrodu zorganizowano w dwóch rzutach. Pierwszą linię schronów wybudowano nad samą rzeką natomiast drugą na zniesieniach kilkaset metrów od rzeki. Prace fortyfikacyjne rozpoczęły się w kwietniu 1939 r. Kierunki ognia broni maszynowej schronów rozplanował kpt. Sztok-Stokowski dowódca 3 kompanii ckm 33 pp. Projekty weryfikował płk Józef Szyling dowódca saperów SGO „Narew” a zatwierdzał szef fortyfikacji Sztabu Głównego. Do budowy schronów powołano Kierownictwo Robót Nr 20 w Nowogrodzie, natomiast same prace wykonywali saperzy 18 batalionu, junacy, żołnierze 33 pp a do prac pomocniczych angażowano miejscową ludność. Łącznie do wybuchu wojny zbudowano bądź rozpoczęto budowę 23 schronów na odcinku Nowogród – Szablak oraz 4 na odcinku dozorowania „Czartoria”. Ponadto zbudowano dwie linie umocnień polowych. Walki o Nowogród rozpoczęły się 5 września i trwały bez przerwy do 11 września. Kiedy to na skutek wdarcia się Niemców w polskie pozycje nie było już szans na odbicie Nowogrodu. W 1940 r. polskie schrony zostały włączone w skład 64 Zambrowskiego Rejonu Umocnionego jako obiekty sowieckiej Linii Mołotowa. W czerwcu 1941 r. nie doszło już do walk o te umocnienia. Po wojnie schrony zostały opuszczone i stopniowo były pozbawiane wyposażenia prze okoliczna ludność. Schron przy moście jest jedynym schronem I linii, który nie został wysadzony przez Niemców w 1944 r.

Charakterystyka konstrukcji:
Schron położony na skarpie nad Narwią, około 20 m od brzegu rzeki i około 50 m na zachód od współczesnego mostu drogowego na Narwi oraz około 150 m od dawnej przeprawy z 1939 r.

       Obiekt jednokondygnacyjny, wieloizbowy, gazoszczelny, wzniesiony na planie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z wysuniętym blokiem szybu kopuły i aneksem w ścianie tylnej. Konstrukcja schronu żelbetowa, strop zmiennej grubości od 1,5 m do 2 m w rejonie szybu kopuły, oparty na profilach stalowych – dwuteownikach i zabezpieczeniu przeciwodpryskowym wykonanym z ułożonych pomiędzy nimi pasami blachy stalowej. Ściany o grubości: czołowa 1,9 m, boczne ze strzelnicami 1 m, tylna od 0,8 do 0,9 m, ściany wewnętrzne nośne 0,8 m, działowe 0,5 m. Pomieszczenia wewnątrz posiadają jednakową wysokość 2,00 m, w szybie kopuły jest 2,6 m. Fundament w postaci betonowej płyty wykonanej na wyrównującej i izolującej warstwie chudego betonu. Wnętrze schronu mieści 9 pomieszczeń:
1 – szyb kopuły pancernej,
2 – korytarz łączący szyb kopuły i zachodnią izbę bojową ckm,
3 – zachodnia izba bojowa ckm,
4 – korytarz łączący wszystkie pozostałe pomieszczenia,
5 – pomieszczenie filtrów przeciwpyłowych,
6 – maszynownia z postumentem agregatu prądotwórczego,
7 – izba załogi,
8 – wschodnia izba bojowa ckm,
9 – sień ze śluzą gazoszczelną.
Na uzbrojenie podstawowe składały się trzy ckm wz. 30 lub wz. 08 , na podstawach fortecznych umieszczone jeden w kopule i dwa w strzelnicach bocznych. Strzelnice ścienne z tarczami pancernymi z gniazdami na wymienny wkład umożliwiały prowadzenie ognia w sektorach 60˚, z zewnętrz opatrzono je glifem stopniowanym przeciwrykoszetowo. Uzupełnieniem była ręczna broń maszynowa oraz uzbrojenie osobiste załogi służące do walki bliskiej, prowadzonej przez zamykane metalowymi tarczami strzelnice broni ręcznych urządzonych w  ścianach tylnych, w wyjściu zapasowym. Od strony przedpola obiekt osłonięty nasypem ziemnym, maskowanie uzupełnia warstwa gruntu na stropie schronu.
 
Historia rewitalizacji obiektu rozpoczyna się latem 2005.

Członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej SGO „Narew” przy wydatnej pomocy technicznej z Urzędu Gminy w Nowogrodzie oraz łomżyńskich harcerzy porządkują teren przyległy do obiektu, następuje wycinka zbędnego drzewostanu i okolicznych krzewów. Stara osypka stropu zostaje usunięta, strop zabezpieczono papą i lepikiem, po czym nawiezioną nową obsypkę.

W 2006 z własnej kieszeni sfinansowaliśmy piaskowanie obiektu, następnie jego malowanie wewnątrz, ściany białą farbą, elementy metalowe – farbą antykorozyjną. Udrożniono rury "domofonu" - łączności głosowej we wnętrzu obiektu, rurę wydechową agregatu prądotwórczego, ciągu kominka.

W 2007 roku zamontowano instalację elektryczną oraz dorobiono i uzupełniono brakujące pancerze, wkładki i zabezpieczenia otworów strzelniczych. Nabyto w drodze licytacji za „niestety” sporą kwotę oryginalne drzwi wyjścia zapasowego, które obecnie przechodzą proces restauracyjny.

W przygotowaniu instalacja lawet fortecznych w strzelnicach, podstaw do wentylatorów i ich samych, instalacja wodna - do chłodzenia karabinów maszynowych, zrzutnia łusek w szybie kopuły, zamknięcia wkładek pancernych w kopule (ostatnie miejsce gdzie z uporem maniaka wrzucane są śmieci  przez pseudo turystów i zwiedzających)

 
UWAGA!!!
Dla zainteresowanych,  nasza GRH jest w posiadaniu kluczy do obiektu. Zwiedzanie wnętrza schronu możliwe po wcześniejszym umówieniu się. Kontakt mailowy.
Foto:
Foto: widok schronu przed rozpoczęciem prac rewitalizacyjnych
Foto: kopuła schronu
Foto: jak tu się zabrać do roboty
Foto: stan obiektu wewnątrz przed
Foto: strzelica
Foto: Lothar we wnętrzu kopuły, co za sterta śmieci..
Foto:
Foto:
Foto: no to, do roboty!!
Foto:
Foto: jedziemy z tym lepikiem
Foto:
Foto: efekty pracy
Foto: wnętrze po piaskowaniu
Foto:
Foto:
Foto:
Foto:
Foto:
Foto: widok ze otworu strzelnicy kopuły na lustro rzeki
Foto:
Foto:
Foto: malowanie czas zacząć
Foto:
Foto:
Foto:
Foto: efekty malowania
Foto: hmm światło proszę, początek montażu instalacji elektrycznej
Foto:
Foto: pierwsze światełko
Foto:
Foto: Ottmar się cieszy, a jak się niecieszyć ;))
Foto:
Foto:
Foto:
Foto: widok z szybu kopuły
Foto:
Foto:
Foto: czas na pancerze o zasłony
Foto:
Foto:
Foto:
Foto: a tak to mogło wyglądać podczas walk
Foto: widok i stan schronu obecnie
Foto: rzut poziomy i numeracja izb (opis przeznaczenia w artykule)
Foto: przekrój
Foto: umiejscowienie obiektu na mapie Nowogrodu
Foto: jedyne zdjęcie z września 1939 żołnierzy Wehrmachtu przy schronie przy moście (widać jeszcze rusztowanie po montażu kopuły)

 
 

W celu świadczenia przez nas usług oraz ulepszania i analizy ich, posiłkujemy się usługami i narzędziami innych podmiotów. Realizują one określone przez nas cele, przy czym, w pewnych przypadkach, mogą także przy pomocy danych uzyskanych w naszych Serwisach realizować swoje własne cele i cele ich podmiotów współpracujących.

W szczególności współpracujemy z partnerami w zakresie:
  1. Analityki ruchu na naszych serwisach
  2. Analityki w celach reklamowych i dopasowania treści
  3. Personalizowania reklam
  4. Korzystania z wtyczek społecznościowych

Zgoda oznacza, że n/w podmioty mogą używać Twoich danych osobowych, w postaci udostępnionej przez Ciebie historii przeglądania stron i aplikacji internetowych w celach marketingowych dla dostosowania reklam oraz umieszczenia znaczników internetowych (cookies).

W ustawieniach swojej przeglądarki możesz ograniczyć lub wyłączyć obsługę plików Cookies.

Lista Zaufanych Partnerów

Wyrażam zgodę